Ο Τραμπ έτοιμος να κλείσει το «άνοιγμα» Ομπάμα στην Κούβα

Ηταν αναμενόμενο: όσοι πιστεύουν πως πρώτη δουλειά του Τραμπ είναι να ξηλώσει ό,τι έχει κάνει ο Ομπάμα δεν εξεπλάγησαν καθόλου με τα νέα για την Κούβα. Το άνοιγμα στο νησί των Κάστρο και η ομαλοποίηση των σχέσεων ύστερα από σχεδόν 60 χρόνια εχθρότητας ήταν μία από τις κύριες παρακαταθήκες της εξωτερικής πολιτικής του Μπαράκ Ομπάμα. Ο πρώην πρόεδρος μαζί με τον κουβανό ηγέτη Ραούλ Κάστρο συμφώνησαν να εξομαλύνουν τις διπλωματικές σχέσεις τον Δεκέμβριο του 2014 και τον Αύγουστο του 2015 οι ΗΠΑ άνοιξαν ξανά την πρεσβεία τους στην Αβάνα, περισσότερο από μισό αιώνα μετά την επανάσταση του Φιντέλ Κάστρο.

Τώρα οι πληροφορίες λένε ότι ο Τραμπ μπορεί να ανακοινώσει τη «νέα αμερικανική πολιτική για την Κούβα» την επόμενη Παρασκευή. Πολλοί περιμένουν «επιστροφή στην ψύχρα του παρελθόντος», μακριά από τις διευκολύνσεις για τα ταξίδια και το εμπόριο, που δρομολογήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Ταξίδια στην Κούβα και τουρισμός, αυτά είναι που κινδυνεύουν περισσότερο, λένε αναλυτές. Κάθε χρόνο από τότε που ανακοινώθηκε η «απόψυξη» στα τέλη του 2014 έσπαγε ένα ρεκόρ όσον αφορά τους αριθμούς επισκεπτών στο νησί της Καραϊβικής, κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού αμερικανών πολιτών που κατάφεραν να επισκεφθούν την Κούβα, καθώς χαλάρωναν οι αυστηροί ταξιδιωτικοί περιορισμοί.

Οι πολέμιοι της πολιτικής της δέσμευσης θέλουν να εγκρίνει ο Τραμπ πιο αυστηρά μέτρα στις 12 κατηγορίες ταξιδιών με τις οποίες μπορούν να επισκέπτονται οι Αμερικανοί την Κούβα. Αυτό θα σήμαινε ότι οι αμερικανοί επισκέπτες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν και πάλι χρηματικά πρόστιμα αν επισκέπτονται το νησί χωρίς τη σωστή γραφειοκρατία.

Οι πιθανές επιπτώσεις μιας τέτοιας κίνησης στην τουριστική βιομηχανία της Κούβας θα ήταν σημαντικές. Εν τούτοις, ομάδες που κάνουν λόμπι υπέρ της σύσφιγξης των σχέσεων όπως η «Εngage Cuba» υποστηρίζουν ότι τέτοια μέτρα θα έχουν επίσης αντίκτυπο πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην οικονομία των ΗΠΑ, επηρεάζοντας τις θέσεις εργασίας στις αεροπορικές εταιρείες και στα κρουαζιερόπλοια.

Παρά τις βελτιωμένες σχέσεις, το αμερικανικό οικονομικό εμπάργκο στην Κούβα παραμένει σταθερά σε ισχύ. Ως εκ τούτου το διμερές εμπόριο μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας δεν έχει απογειωθεί.

Αλλά έχουν γίνει κάποια πρώτα βήματα. Τον Ιανουάριο μια αποστολή ξυλάνθρακα έγινε η πρώτη νόμιμη κουβανέζικη εξαγωγή στις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες. Υπήρξε επίσης συμφωνία για τη λειτουργία τριών ξενοδοχείων στην Αβάνα από την αμερικανική εταιρεία Starwood.

Ενα προφανές κίνητρο κατά της ομαλοποίησης των σχέσεων είναι η επιθυμία των αντιπάλων του Κάστρο στη Φλόριντα να ανατρέψουν την απόφαση του Ομπάμα να επιτρέψει σε αμερικανικές εταιρείες να συνεργαστούν με κουβανέζικες κρατικές υπηρεσίες, ιδίως στον στρατό. Η κυβέρνηση Ομπάμα θεώρησε ότι ήταν απαραίτητο να διευκολυνθούν τέτοιες συνεργασίες με το κουβανέζικο κράτος και τον στρατό επειδή ο δημόσιος τομέας, ειδικά στον τουρισμό και στο εμπόριο, είναι πανταχού παρών στην οικονομία της Κούβας.

Αυτό ακριβώς είναι το δίλημμα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση Τραμπ, λένε ειδικοί. Εκτιμούν πως αρχικά ακούγεται εύκολο να πεις πως θα «ξηλώσεις» την παρακαταθήκη του Ομπάμα, αλλά μετά οι Αμερικανοί θα αντιληφθούν ότι η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη, διότι στην Κούβα όλη η οικονομική δραστηριότητα συνδέεται με το κράτος και με κρατικούς θεσμούς όπως ο στρατός.

Είτε πρόκειται για εισαγωγές-εξαγωγές είτε για μεταφορές, είναι αδύνατον να δημιουργήσουν οι ΗΠΑ μια σημαντική εμπορική παρουσία στην Κούβα αν αρνηθούν να συνεργαστούν με τους κουβανούς στρατιωτικούς.

Οσο για το ίδιο το οικονομικό εμπάργκο, αν ο Τραμπ αποφασίσει να ανατρέψει την πολιτική του Ομπάμα, φαίνεται πολύ πιθανό ότι το εμπάργκο θα παραμείνει στη θέση του για τα επόμενα τέσσερα χρόνια.

Ούτως ή άλλως, το εμπάργκο δεν μπορεί να αρθεί μονομερώς από τον πρόεδρο, χρειάζεται την έγκριση του Κογκρέσου. Αλλά αν υπάρξει αλλαγή πολιτικής επί το αυστηρότερο με τον Τραμπ, θα ενισχυθεί το λόμπι κατά του Κάστρο στη Βουλή των Αντιπροσώπων και οι πιθανότητες να αρθεί το εμπάργκο ελαχιστοποιούνται.

Τόσο ως υποψήφιος όσο και από τότε που έγινε πρόεδρος ο Τραμπ έχει αναφερθεί αρκετές φορές στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κούβα. Αρχικά ήταν δύσκολο να πει κανείς αν το έκανε για να κερδίσει ψήφους από τους αντιπάλους των Κάστρο στη Φλόριδα ή αν πραγματικά θέλει να ανατρέψει την κληρονομιά του Ομπάμα χρησιμοποιώντας σαν πρόφαση το θέμα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο νησί. Το δεύτερο μοιάζει πιθανότερο.

Τον Φεβρουάριο, ύστερα από δείπνο με τον Μάρκο Ρούμπιο, Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή της Φλόριδας και πρώην αντίπαλό του για το προεδρικό χρίσμα στο κόμμα, ο Τραμπ είπε ότι οι δυο τους «μοιράζονται πολύ παρόμοιες απόψεις για την Κούβα». Αυτό δεν αποτελεί καλό οιωνό για το μέλλον της διμερούς σχέσης, καθώς ο Ρούμπιο λέει και ξαναλέει ότι «οι ΗΠΑ πρέπει να αντιμετωπίζουν την Κούβα σαν μια δικτατορία, διότι αυτό είναι».

Κατά ειρωνικό τρόπο, οι νέες προτάσεις για τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης Τραμπ θα εξαλείψουν την αμφισβητούμενη χρηματοδότηση από την USAID σε ομάδες αντιφρονούντων στην Κούβα, κάτι που ζητούσε εδώ και δεκαετίες η κυβέρνηση Κάστρο. Δεδομένου ότι πρόκειται για τις ίδιες ομάδες που η Ουάσιγκτον προήγαγε παραδοσιακά ως υπερασπίστριες της ελευθερίας του λόγου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο νησί, πολλοί πιστεύουν ότι τα κονδύλια ενδέχεται να καταλήξουν σε αυτές «μέσω άλλων διαύλων». Επιπλέον κινδυνεύουν πολιτισμικοί, αθλητικοί και επιστημονικοί δεσμοί που έχουν ωφεληθεί αναμφισβήτητα από τις βελτιωμένες σχέσεις ΗΠΑ – Κούβας.

Είτε πρόκειται για μπαλέτο είτε για τζαζ, μπάσκετ ή Μπετόβεν, έχει ενισχυθεί η διμερής συνεργασία μεταξύ πολυάριθμων ιδρυμάτων και ατόμων στην τέχνη, στη μουσική, στον πολιτισμό και στον αθλητισμό. Από τον Δεκέμβριο του 2014 έχουν πραγματοποιηθεί πολλά κοινά προγράμματα, εν μέρει επειδή η γραφειοκρατική διαδικασία έγινε πολύ πιο εύκολη.

Και στην επιστήμη, οι πρόοδοι της Κούβας στην ανοσολογία και στις θεραπείες για τον καρκίνο υποβάλλονται σε περαιτέρω μελέτες και δοκιμές στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Μια πιο εχθρική στάση –και περισσότερα επίπεδα γραφειοκρατίας –θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο αυτά τα προγράμματα. Παρ’ όλα αυτά, ενώ οι συμμετέχοντες και στις δύο πλευρές των στενών της Φλόριδας ανησυχούν για την προοπτική μιας επιδείνωσης των σχέσεων, πολλοί αισθάνονται βέβαιοι ότι οι συνεργασίες είναι πλέον αρκετά καλά εδραιωμένες ώστε να ξεπεράσουν κάθε διπλωματική ψύχρανση.

Οπως το έθεσε όμως ένας δυτικός διπλωμάτης, χρειάζεται πολύς χρόνος για να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη με την κουβανική κυβέρνηση –η οποία μπορεί να χαθεί απείρως πιο εύκολα.

Την ημέρα του θανάτου του Φιντέλ Κάστρο τον περασμένο Νοέμβριο, ο Τραμπ έγραψε στο Twitter ότι ο ιστορικός ηγέτης της επανάστασης στην Κούβα αφήνει πίσω του «μια κληρονομία εκτελεστικών αποσπασμάτων, κλοπών, αδιανόητου πόνου, φτώχειας και άρνησης των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Κουβανοί θα θυμούνται αυτά τα λόγια και οποιαδήποτε μεταγενέστερη σκλήρυνση στάσης για να κερδίσουν οι ΗΠΑ «μια καλύτερη συμφωνία» θα αντιμετωπιστεί με καχυποψία και εξίσου εχθρική ρητορική από τους Κουβανούς.

Πολλοί πιστεύουν ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα προσπαθήσει τώρα να επαναφέρει το ζήτημα των αξιώσεων των ΗΠΑ για αποζημίωση από την κυβέρνηση της Κούβας σχετικά με τις πολιτικές απαλλοτριώσεων και εθνικοποιήσεων στη δεκαετία του 1960.

Για άλλους, ο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι ένας πιο εχθρικός τόνος από την Ουάσιγκτον θα ενθαρρύνει τους σκληροπυρηνικούς στο νησί, που θα επικαλούνται την επιδείνωση ως παράδειγμα του τι συμβαίνει όταν η Κούβα δείχνει εμπιστοσύνη στους διπρόσωπους αμερικανούς υποκριτές.