Ανώμαλη προσγείωση για Τερέζα Μέι και Βρετανία

Σαν οι διαπραγματεύσεις για το Brexit να μην ήταν ήδη αρκετά δύσκολες, περιπλέκονται ακόμη περισσότερο από το αποτέλεσμα των βρετανικών εκλογών που στέρησαν από την Τερέζα Μέι την αυτοδυναμία. Αυτό διαμηνύουν πηγές από τις Βρυξέλλες, που προτιμούσαν βεβαίως το εξής σενάριο: οι διαπραγματεύσεις να ξεκινήσουν στην ώρα τους (στις 19 Ιουνίου, όπως είχε συμφωνηθεί) και να έχουν απέναντί τους έναν συνομιλητή με σαφή και προβλέψιμη πολιτική περί Brexit –όπως θα είχε μια ισχυρή βρετανίδα πρωθυπουργός με καθαρή αυτοδυναμία. Αντ’ αυτού, τόσο η Βρετανία όσο και κατά προέκταση οι Βρυξέλλες, παίρνουν περισσότερη αβεβαιότητα απ’ όση χρειάζονται.

Χαρακτηριστική είναι η δήλωση ευρωπαίου αξιωματούχου που εμπλέκεται στις διαπραγματεύσεις για το Brexit: «Δεν χορεύουμε, ούτε γιορτάζουμε την αβεβαιότητα. Θα περιπλέξει πράγματα που ήταν αρκετά περιπεπλεγμένα».

Ρυθμιστής των εξελίξεων αναδεικνύεται το Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (DUP) της Βόρειας Ιρλανδίας.

Οι Τόρις λαμβάνουν 319 έδρες από τις κάλπες της Πέμπτης (12 λιγότερες από τις εκλογές του 2015), οι Εργατικοί 261 έδρες (29 περισσότερες), το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα 35 (19 λιγότερες), οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες 12 (4 περισσότερες) και το DUP 10 έδρες. Μαζί οι Τόρις και το DUP έχουν 329 έδρες επί συνόλου 650 στο βρετανικό Κοινοβούλιο.

Για να κυβερνήσει η αποδυναμωμένη Μέι βασίζεται στο DUP, με το οποίο όμως έχει διαφορές όσον αφορά το Brexit και, κυρίως, για καυτά ζητήματα όπως τα σύνορα ανάμεσα στη Βόρεια Ιρλανδία και στην Ιρλανδία. Η Μέι υποστηρίζει το λεγόμενο hard Brexit, δηλαδή ένα «σκληρό διαζύγιο» με την ΕΕ. Η ηγέτις του DUP, Αρλίν Φόστερ, αντίθετα είναι υπέρμαχος ενός soft Brexit, δηλαδή «μαλακού», ιδίως όσον αφορά τα σύνορα Βόρειας Ιρλανδίας – Ιρλανδίας.

Η Μέι και η Φόστερ θα διαπραγματευθούν την κυβερνητική τους συνύπαρξη, η οποία μπορεί να συνίσταται στην υποστήριξη των Βορειοϊρλανδών προς τη βρετανίδα πρωθυπουργό ανά νομοσχέδιο –δηλαδή να την υποστηρίξουν σε μερικά και σε άλλα όχι. Στο Brexit όμως αυτό είναι πιο περίπλοκο απ’ όσο στα εσωτερικά της Βρετανίας.

Οι υπέρμαχοι του σκληρού Brexit έχουν δύο ανησυχίες: ότι το DUP θα πιέσει τη Μέι για ένα μαλακό Brexit και ότι θα θέσει τη Βόρεια Ιρλανδία στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στη Βρετανία και στις Βρυξέλλες.

«Κανείς δεν επιθυμεί ένα σκληρό Brexit. Αυτό που θέλουμε να δούμε είναι ένα λειτουργικό σχέδιο για να αποχωρήσουμε από την ΕΕ» δήλωσε η Φόστερ. «Πρέπει όμως να το πράξουμε με τρόπο που θα σέβεται τις ειδικές περιστάσεις της Βόρειας Ιρλανδίας και, βεβαίως, την κοινή μας Ιστορία και γεωγραφία με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας. Κανείς δεν θέλει να δει ένα σκληρό σύνορο, κανείς δεν το θέλει».

Θυμίζουμε ότι στο δημοψήφισμα για το Brexit, η Βόρεια Ιρλανδία είχε ψηφίσει κατά (56% υπέρ της παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ έναντι 44% υπέρ του Brexit). Υψηλόβαθμα στελέχη του DUP δεν μπορούν να κρύψουν τη χαρά τους για το ότι η ανάγκη που τους έχει η Μέι ενισχύει το διαπραγματευτικό τους βάρος με τη βρετανίδα πρωθυπουργό –αποδυναμώνοντας παράλληλα το δικό της διαπραγματευτικό βάρος με τους Ευρωπαίους. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των βρετανικών εκλογών, η αναζήτηση πληροφοριών για το DUP έσπασε ρεκόρ στο Internet.

Αλλη παράμετρος που περιπλέκει το Brexit είναι ότι, μετά την ενεργοποίηση του περίφημου Αρθρου 50 που ξεκίνησε το διαζύγιο ανάμεσα στη Βρετανία και την ΕΕ, η έναρξη των διαπραγματεύσεων μπορεί να καθυστερήσει πέραν της 19ης Ιουνίου λόγω της πολιτικής αναταραχής που προέκυψε από τις κάλπες της Πέμπτης. Αυτό που δεν μπορεί να καθυστερήσει –και οι Βρυξέλλες φρόντισαν να το υπενθυμίσουν δεόντως μέσω διαρροών και άλλων καναλιών την Παρασκευή –είναι η προθεσμία για να έχουν ολοκληρωθεί οι συνομιλίες, στις 31 Μαρτίου 2019. Εκείνη την ημερομηνία θα αποχωρήσει οριστικά η Βρετανία από την ΕΕ, έχουν δεν έχουν ολοκληρωθεί όλα τα σημεία των διαπραγματεύσεων.

Η αδύναμη κυβέρνηση που προέκυψε από τις κάλπες δεν αποκλείει ούτε καν νέες πρόωρες εκλογές αν σε κάποιο σημείο της πορείας οι διαπραγματεύσεις για το Brexit αποδειχθούν εξαιρετικά δύσκολες, π.χ. ανάμεσα στους Τόρις και στο DUP. Προς το παρόν πάντως, η γενικότερη διάθεση στις Βρυξέλλες είναι να μην πειραχτεί επ’ ουδενί η προθεσμία της 31ης Μαρτίου 2019.

Προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές λίγες εβδομάδες αφότου ενεργοποίησε το Αρθρο 50, η Μέι πήρε ένα ρίσκο. Το οποίο όμως δεν της «βγήκε». Ενώ οι δημοσκοπήσεις τον Απρίλιο, όταν προκήρυξε τις εκλογές, της έδιναν ως και 24 μονάδες προβάδισμα έναντι των Εργατικών και η ίδια υπολόγιζε να αυξήσει τις έδρες της στη Βουλή και να πάρει ισχυρή εντολή για το Brexit, οι κάλπες είχαν άλλη άποψη.

Τερέζα Μέι: Πλήρωσε την αλαζονεία της

Εβαλε ένα στοίχημα και το έχασε. Πίστευε ότι οι Βρετανοί θα την ψήφιζαν μαζικά για να ηγηθεί της χώρας και των διαπραγματεύσεων για το Brexit και οι κάλπες την προσγείωσαν στην πραγματικότητα.

Αν και συνεχίζει ως πρωθυπουργός της Βρετανίας, επικεφαλής κυβέρνησης μειοψηφίας με την υποστήριξη του βορειοϊρλανδικού κόμματος DUP, χρεώνεται την αποτυχία των Τόρις να πετύχουν αυτοδυναμία.

Οι λόγοι της «ήττας» της είναι πολλοί. Η προεκλογική της εκστρατεία θεωρήθηκε αλαζονική από πολλούς ψηφοφόρους. Χαρακτηριστικό είναι, για παράδειγμα, ότι αρνήθηκε να συμμετάσχει στο τηλεοπτικό προεκλογικό ντιμπέιτ ανάμεσα στους πολιτικούς αρχηγούς, λέγοντας μάλιστα ότι προτιμάει να πάει να συναντήσει ψηφοφόρους και να συνομιλήσει μαζί τους παρά να καθίσει να φιλονικεί με άλλους πολιτικούς.

Μέτρησε επίσης εναντίον της η έξαρση τρομοκρατικών επιθέσεων στη Βρετανία επειδή προτού αναλάβει πρωθυπουργός είχε διατελέσει επί έξι χρόνια υπουργός Εσωτερικών.

Από εκείνο το πόστο είχε περικόψει 20.000 θέσεις αστυνομικών για λόγους εξοικονόμησης χρημάτων και αυτό ενδεχομένως ήρθε και της χρεώθηκε όταν οι Βρετανοί βίωσαν τρεις τρομοκρατικές επιθέσεις στη σειρά – στο Ουεστμίνστερ, στο Μάντσεστερ και στη Γέφυρα του Λονδίνου.

Αν και η 60χρονη Μέι προσπάθησε να παρουσιαστεί ως «εγγύηση» για να φέρει εις πέρας τις δύσκολες διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες για το διαζύγιο Βρετανίας – ΕΕ, οι ψηφοφόροι μάλλον δεν ξέχασαν την ακραία στροφή της: ενώ πριν από το δημοψήφισμα για το Brexit ήταν εναντίον της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, αμέσως μετά πήγε στο άλλο άκρο και έγινε υπέρμαχος ενός σκληρού Brexit, τραβώντας το σκοινί με την Ευρώπη.
Εκανε επίσης πολλές «πατάτες» στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, μερικές από τις οποίες προσπάθησε ανεπιτυχώς να μαζέψει στη συνέχεια.

Η μεγαλύτερη από αυτές, που έκανε ακόμη και παραδοσιακούς ψηφοφόρους των Τόρις να στραφούν εναντίον της, ήταν η γκάφα για τον λεγόμενο «φόρο άνοιας» – όπως επικράτησε να αποκαλείται η πρόθεσή της να κάνει τους βρετανούς ηλικιωμένους να πληρώσουν παραπάνω για ιατρική φροντίδα που λαμβάνουν στο σπίτι.
Θεωρήθηκε ότι επιθυμούσε να τιμωρήσει παραπάνω όσους τιμωρούνται ήδη αρκετά με το να είναι άρρωστοι και ανήμποροι στη δύση της ζωής τους.

Αλλη γκάφα ολκής της Μέι ήταν η απάντηση που έδωσε σε βρετανίδα νοσοκόμα η οποία της παραπονέθηκε ότι δεν έχει δει αύξηση στον μισθό της εδώ και οκτώ χρόνια. «Δεν υπάρχει μαγικό δέντρο στο οποίο να φυτρώνουν χρήματα» της είπε.

Αν και οι Τόρις έλαβαν γύρω στο 42,5%, το ποσοστό αυτό είναι ελάχιστα πάνω από εκείνο των «ξεγραμμένων» Εργατικών.

Οι συγκρίσεις με τη Μάργκαρετ Θάτσερ, την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό των Τόρις, είναι αναπόφευκτες: η Μέι είναι κυρία αλλά δεν είναι καθόλου σιδηρά.

Τζέρεμι Κόρμπιν: Τον «ανέβασαν» οι νέοι

Πολλοί, ακόμη και βουλευτές των Εργατικών, τον είχαν για αμελητέα ποσότητα στην πολιτική. «Μη πρωθυπουργήσιμο» τον ανέβαζαν, «γραφικό» τον κατέβαζαν. Ο 68χρονος αρχηγός των Εργατικών όμως κατάφερε ακόμη μία φορά να επιβιώσει κόντρα στα προγνωστικά – η πρώτη ήταν όταν οι βουλευτές του επαναστάτησαν εναντίον του και εκείνος προκήρυξε εσωκομματικές εκλογές και κατάφερε να τον επανεκλέξουν πανηγυρικά στη θέση του τα μέλη των Εργατικών.

Στις εκλογές της Πέμπτης ο Κόρμπιν έκανε αυτό που φαινόταν αδιανόητο όταν προκηρύχθηκαν, μόλις στα μέσα Μαΐου. Κατάφερε να κλείσει την ψαλίδα με το Συντηρητικό Κόμμα και από εκεί που οι δημοσκοπήσεις έφερναν τους Εργατικούς ως και 24 μονάδες κάτω από τους αντιπάλους τους, η κάλπη τους έδωσε γύρω στο 40% (μόλις 2,5 μονάδες διαφορά). Ο Κόρμπιν δεν κέρδισε βέβαια της εκλογές, κατάφερε όμως να ανακόψει την αυτοδυναμία των Τόρις.

Μεγάλο μέρος της αξιοπρεπέστατης εμφάνισής του οφείλεται στους νέους ψηφοφόρους, οι οποίοι όχι μόνο δεν έμειναν σπίτι τους αλλά πήγαν σε αναπάντεχα μεγάλο ποσοστό να ψηφίσουν, κυρίως τους Εργατικούς. Μέτρησε η προεκλογική υπόσχεση του Κόρμπιν ότι θα καταργήσει τα δίδακτρα στα βρετανικά πανεπιστήμια, τα οποία πλέον έχουν γίνει απαγορευτικά για πολλούς Βρετανούς και σε ορισμένα τμήματα σπουδάζουν ως επί το πλείστον ξένοι φοιτητές, Ευρωπαίοι ή μη.

Ο αρχηγός των Εργατικών δεν εξήγησε ακριβώς από πού θα βρουν τα χρήματα που θα χάσουν από τα δίδακτρα τα πανεπιστήμια, όμως η υπόσχεσή του κάθισε καλά με όσους πιστεύουν – και δεν είναι λίγοι – ότι η πανεπιστημιακή εκπαίδευση στη Βρετανία είναι για την ελίτ.

Ο Κόρμπιν, που ανήκε πάντα στην αριστερή πτέρυγα των Εργατικών, έκανε μια κατά γενική ομολογία έξυπνη προεκλογική εκστρατεία. Κατ’ αρχάς μετρίασε τις πιο ακραίες απόψεις του, εκείνες που έδιωχναν τους κεντρώους ψηφοφόρους όπως οι μαζικές επανεθνικοποιήσεις. Επειτα χρησιμοποίησε προς όφελός του τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, τα οποία όλο και περισσότερο τελευταίως ανεβοκατεβάζουν πρωθυπουργούς, ενώ η Μέι υστέρησε σε αυτό τον τομέα. Βοήθησε βεβαίως και το ακροατήριο του Κόρμπιν που ήταν πιο νεανικό από εκείνο της Μέι.
Ανάμεσα στις υπόλοιπες υποσχέσεις του που ήχησαν θετικά στους ψηφοφόρους ξεχώρισε η πρόθεσή του να αυξήσει τη φορολογία για το πλουσιότερο 5%. Η Βρετανία έχει μεγάλες ανισότητες, οι οποίες έχουν κουράσει πολλούς ψηφοφόρους. Με άλλα λόγια, ενώ η Μέι επικέντρωσε την προεκλογική της εκστρατεία στο Brexit, ο Κόρμπιν συμπεριέλαβε πολύ περισσότερα στοιχεία που αφορούν την καθημερινή ζωή του μέσου ψηφοφόρου.

Αρλίν Φόστερ: Ρυθμιστής των εξελίξεων

Η παιδική ζωή της ήταν πολυτάραχη σε μια πολυτάραχη εποχή για τη Βόρεια Ιρλανδία: παραλίγο να χάσει τον πατέρα της όταν προσπάθησαν να τον σκοτώσουν νυχτιάτικα στο σπίτι τους και, ως έφηβη, επέβαινε σε σχολικό λεωφορείο που έγινε στόχος επίθεσης από τον ΙRΑ. Σήμερα η 46χρονη ηγέτις του Δημοκρατικού Ενωτικού Κόμματος (DUP) της Βόρειας Ιρλανδίας είναι ο ρυθμιστής των εξελίξεων μετά την απόφαση να στηρίξει την κυβέρνηση μειοψηφίας της Μέι.
Οι διαφορές του DUP με τους Τόρις είναι πολλές – και δεν αφορούν μόνο το «μαλακό» και το «σκληρό» Brexit που υποστηρίζει καθένα από τα δύο κόμματα αντίστοιχα. Αν και το DUP έχει μετακινηθεί προς τα κεντροδεξιά, πολλές από τις πολιτικές του είναι υπερδεξιές για τα βρετανικά δεδομένα, όπως η σφοδρή αντίθεσή του προς τους γάμους μεταξύ ομοφυλοφίλων και τις αμβλώσεις, ενώ κορυφαία μέλη του έχουν εκφράσει αμφιβολίες (α λα Τραμπ) για το αν όντως υπάρχει κλιματική αλλαγή.

Η Φόστερ ηγείται του DUP από τον Δεκέμβριο του 2015 και είναι πρωθυπουργός της Βόρειας Ιρλανδίας από τον Ιανουάριο του 2016. Στο παρελθόν έχει υπηρετήσει ως υπουργός Περιβάλλοντος και υπουργός Οικονομικών, πάντα στη Βόρεια Ιρλανδία. Εχει σκληρό χαρακτήρα και ξέρει να επιβιώνει. Το ερώτημα είναι πώς θα εξελιχθεί η συνύπαρξή της με τη Μέι: θα τα βρουν στα σημεία που τις χωρίζουν (όπως το Brexit, ειδικά όσον αφορά τα σύνορα Βόρειας Ιρλανδίας – Δημοκρατίας της Ιρλανδίας) ή θα πάρουν «διαζύγιο» πριν από το διαζύγιο Βρετανίας – ΕΕ;