Οι τράπεζες αίματος και η ομηρεία των γονέων

Πριν από λίγες ημέρες χιλιάδες γονείς πληροφορήθηκαν, μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος, ότι τα κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος των παιδιών τους που φυλάσσονταν σε ιδιωτική τράπεζα, συνδεδεμένη με μεγάλο ιατρικό όμιλο, κινδύνευαν να καταστραφούν, καθώς τα οικονομικά της τράπεζας δεν επέτρεπαν τη συνέχιση της λειτουργίας της. Και ενώ η τράπεζα και ο ιατρικός όμιλος αλληλοεκτοξεύουν κατηγορίες, οι γονείς είναι οι μεγάλοι χαμένοι: έχοντας πεισθεί να δώσουν ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για τη φύλαξη μιας κυτταρικής παρακαταθήκης των παιδιών τους «διά παν ενδεχόμενον», σήμερα κινδυνεύουν να χάσουν όχι μόνο τα χρήματα αλλά και τις ελπίδες που είχαν εναποθέσει στα κύτταρα αυτά.

Ο καταμερισμός των ευθυνών για το συγκεκριμένο συμβάν (που δεν είναι το μόνο, καθώς «αθόρυβα» έκλεισε μία ακόμα τράπεζα στη συμπρωτεύουσα, ενώ οι γνωρίζοντες μιλούν και για επικείμενες καταστροφές…) είναι θέμα της Δικαιοσύνης. Και αν χαθεί κανείς στις λεπτομέρειες σχετικά με το ποιος φταίει στη συγκεκριμένη περίπτωση, ίσως χάσει την ουσία. Γιατί η ουσία του θέματος «κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος» βρίσκεται αλλού και άπτεται πολλών παθογενειών αυτής της χώρας.

Οι ελπίδες της νέας χιλιετίας

Ολα άρχισαν γύρω στην αυγή του 21ου αιώνα, με τις ελπίδες για μια νέα ιατρική που δημιούργησαν επιτεύγματα όπως η αποκωδικοποίηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος, η κλωνοποίηση θηλαστικών και ο εντοπισμός των εμβρυϊκών βλαστικών κυττάρων, των κυττάρων εκείνων δηλαδή από τα οποία δημιουργούνται όλοι οι κυτταρικοί τύποι του ανθρωπίνου σώματος. Ενα τέτοιο πολυδύναμο είδος κυττάρων εντοπίζεται στο ομφάλιο αίμα και από αυτό μπορούν να προκύψουν όλα τα κύτταρα του αίματος. Με άλλα λόγια, τα κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος κάνουν την ίδια δουλειά με τα κύτταρα του μυελού των οστών. Μόνο που ο μυελός των οστών βρίσκεται στα… οστά και η λήψη του είναι μια επεμβατική διαδικασία, ενώ τα κύτταρα αυτά βρίσκονται στον ομφάλιο λώρο που πετιέται αμέσως μετά τη γέννηση. Τι πιο λογικό να αξιοποιηθούν τα κύτταρα του ομφαλοπλακουντιακού αίματος για να καλυφθούν οι ανάγκες της χώρας σε μοσχεύματα μυελού των οστών; Με την κατάλληλη εκπαίδευση, οι υποψήφιοι γονείς θα μπορούσαν να αντιληφθούν ότι το κοινό συμφέρον ταυτιζόταν με το συμφέρον του αγέννητου παιδιού τους: η επάρκεια μοσχευμάτων στη χώρα θα σήμαινε διαθεσιμότητα για όποιον το είχε ανάγκη, παιδί ή ενήλικο.

Βεβαίως τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Στην Ελλάδα της (πλασματικής, όπως αποδείχθηκε) οικονομικής ευμάρειας, τις άδειες για τη δημιουργία τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος έδινε το υπουργείο Εμπορίου! Και τότε διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν πολλοί έμποροι μεταξύ των επιστημόνων: στο άψε-σβήσε δημιουργήθηκαν πάνω από 15 ιδιωτικές τράπεζες (όταν ευρωπαϊκές χώρες με πολλαπλάσιο πληθυσμό από τον δικό μας διέθεταν μόνο μία ή δύο), ενώ επικεφαλής αμιγώς ερευνητικών ιδρυμάτων έκριναν ότι έπρεπε «να μη χάσουν το τρένο της ανάπτυξης» και έσπευσαν να δανείσουν σε ιδιώτες την εγκυρότητα του ονόματος των ιδρυμάτων, που όφειλαν να υπηρετούν. Και έκαναν «χρυσές δουλειές» στην αρχή αυτές οι τράπεζες. Λειτουργώντας χωρίς νομοθετικό πλαίσιο –το οποίο ήρθε μία δεκαετία αργότερα και στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζεται παρά μόνο στα χαρτιά –και με όρους ελεύθερου εμπορίου, υιοθέτησαν επιθετικότατες πολιτικές μάρκετινγκ στην προσπάθειά τους να αντλήσουν πελάτες. Και είναι πολύ εύκολος πελάτης για να πειστεί ο γονιός. Ακόμη περισσότερο ο υποψήφιος γονιός! Που για να εξασφαλίσει, όπως τον διαβεβαίωναν, την υγεία του αγέννητου παιδιού του ήταν πρόθυμος να αποχωριστεί και 2.000 και 3.000 ευρώ!

Μάταια κάποιες νηφάλιες φωνές διακεκριμένων επιστημόνων έκρουαν τότε τον κώδωνα του κινδύνου. Εξαπατημένη η πλειονότητα των γονέων επέλεγε να ξοδευτεί για να κρατήσει για ιδία χρήση το ομφαλοπλακουντιακό αίμα του παιδιού της, με ελάχιστες πιθανότητες να το αξιοποιήσει κάποτε, παρά ανέξοδα να το δωρίσει σε κρατική τράπεζα όπου θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από όποιον το είχε ανάγκη. Ετσι σήμερα ο κίνδυνος να καταστραφούν χιλιάδες δείγματα ομφαλοπλακουντιακού αίματος είναι ορατός.

Δεν θα μπορούσε άραγε να περάσουν τώρα τα δείγματα αυτά σε μία από τις τρεις κρατικές τράπεζες που υπάρχουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Χανιά; Δυστυχώς, αυτό δεν είναι εφικτό: η διεθνής νομοθεσία απαγορεύει δείγματα «που έχουν όνομα» να περάσουν σε κρατική τράπεζα όπου τα δείγματα φέρουν μόνο αριθμό.

Αντί επιλόγου αξίζει η επισήμανση: είμαστε υπέρ του υγιούς εμπορίου, αλλά πιστεύουμε ότι στη ζωή δεν είναι όλα προς πώληση. Και σίγουρα δεν είναι εμπορεύσιμο προϊόν το αίμα, όπως δεν είναι και τα προς μεταμόσχευση όργανα. Και μη θεωρήσετε ότι είμαστε μετά Χριστόν προφήτες. Οι τακτικοί αναγνώστες του «Βήματος» θα θυμούνται ίσως τα άρθρα μας της 12ης Μαρτίου 2006 («Αλήθειες και ψέματα: Βλαστικά κύτταρα νεογνών») και της 22ας Μαΐου 2011 («Ο αλτρουισμός συμφέρει!») στα οποία παρουσιάζονταν με αναλυτικά ρεπορτάζ οι ανωτέρω θέσεις.