Πρωτόγονη απόλαυση

Μια κοινωνία μακρινή από καθετί που σχετίζεται με τον δυτικό πολιτισμό αλλά που παρ’ όλα αυτά όχι μόνο υπάρχει, μα ζει και βασιλεύει. Πρόκειται για τη φυλή Γιάκελ στη νήσο Τάνα στον Νότιο Ειρηνικό. Καθετί που βλέπεις εκεί είναι φτιαγμένο από τους πολύτιμους θησαυρούς της άγριας φύσης και της ζούγκλας. Χώμα, νερό, ξύλο, φυτά.

Βέλη και ακόντια είναι τα όπλα τα οποία οι ντόπιοι ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν για να κυνηγήσουν για την τροφή τους. Οι Γιάκελ φτιάχνουν οι ίδιοι τον ρουχισμό τους, τα σπίτια είναι κατασκευές από καλάμια και φοίνικες. Ετσι περνούν οι μέρες τους. Με την ανατολή του ηλίου και τη δύση του, τότε που λαμβάνει χώρα η ιεροτελεστία της Kava.

Ζωή άγνωστη σ’ εμάς, την οποία όμως, την ίδια ώρα, μπορούμε να φανταστούμε. Ισως και να επιδιώκουμε την απόλαυση μιας μικρής γεύσης της. Και αυτήν ακριβώς τη γεύση είναι που προσφέρει η «πρωτόγονη» ταινία «Tanna» των Μάρτιν Μπάτλερ και Μπέντλι Ντιν, η οποία γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην Τάνα, αυτό το μικρό νησί στον Νότιο Ειρηνικό το οποίο ανήκει στο κράτος Βανουάτου και κατοικήθηκε για πρώτη φορά πριν από 3.000 χρόνια.

Πενήντα επί 20 χιλιόμετρα πυκνού τροπικού δάσους καλύπτουν την Tάνα που διακρίνεται επίσης από μαύρες και άσπρες παραλίες, σταχτώδεις πεδιάδες και ένα ενεργό ηφαίστειο, το Γιαχούλ, που θεωρείται η «αδερφή μητέρα» των περίπου 30.000 κατοίκων του νησιού.

Ο βρετανός ναυτικός Τζέιμς Κουκ ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που επισκέφθηκε την περιοχή εν έτει 1774 έχοντας αποπλεύσει με τη Λαπίτα από το αρχιπέλαγος Βίσμαρκ στην Παπούα της Νέας Γουινέας προκειμένου να εποικίσει την Τάνα. Και πράγματι, η περιοχή σύντομα γέμισε με γουρούνια, κότες, μπρίκια, κατσαρόλες και λοιπά ζώα και σκεύη.

Ο δυτικός πολιτισμός είχε ανοίξει την πόρτα. Στον 19ο αιώνα τα βήματα του Κουκ ακολούθησαν οι ιεραπόστολοι. Να όμως που στα μέσα του 20ού εμφανίστηκε ένα ισχυρό τοπικό κίνημα που απέρριπτε την αποικιακή παρουσία στο νησί υποστηρίζοντας την επιστροφή στην παράδοση και την απόρριψη του δυτικού ρουχισμού, των χρημάτων και των σχολείων. Αν και οι ηγέτες του κινήματος συνελήφθησαν, καταδιώχτηκαν και εν τέλει εξορίστηκαν, η Τάνα εν τέλει ανεξαρτητοποιήθηκε από τη Βρετανία και τη Γαλλία το 1980, ενώ ακόμα και σήμερα η φυλή Γιάκελ ακολουθεί πιστά την πολιτική της διατήρησης αλλά και διάδοσης των παραδόσεων και αξιών.

Η ματιά των Δυτικών

Η ταινία «Tanna» όμως δεν εξετάζει την ιστορία του νησιού. Αντιθέτως, το κοιτάζει στο σήμερα. Με αφορμή ένα παραδοσιακό τραγούδι που μιλάει για δύο εραστές οι οποίοι τόλμησαν να αψηφήσουν τους αρχαίους νόμους για τους προκαθορισμένους γάμους και να ζήσουν το όνειρό τους, τον έρωτά τους, μας κερδίζει με την πρωτόγονη αγνότητά της.

Στην ταινία, η Βάβα, ένα νεαρό κορίτσι μιας από τις τελευταίες παραδοσιακές φυλές στην Τάνα, ερωτεύεται τον εγγονό του αρχηγού, τον Νταΐν. Αυτό θα σημάνει την κορύφωση του διαφυλετικού πολέμου την ώρα που το ζευγάρι το μόνο που θέλει είναι να ζήσει μακριά ευτυχισμένο. Το δίλημμα είναι μεγάλο. Τι επιλέγεις ανάμεσα στην επιθυμία της καρδιάς και το μέλλον της φυλής;

Η ματιά των δύο σκηνοθετών διακρίνεται από γεωμετρική ακρίβεια και η πολυετής εμπειρία τους στον χώρο του ντοκιμαντέρ είναι εμφανής παρότι το «Tanna» δεν είναι ντοκιμαντέρ. «Η ζωή των Γιάκελ έχει εξαφανιστεί από τους μοντέρνους καιρούς, οι ίδιοι ωστόσο είναι υπερήφανοι για την κουλτούρα τους, την Κάστομ. Είναι η παραδοσιακή κοσμολογία του Βανουάτου, σύστημα νόμων, πεποιθήσεων, τραγουδιών, χορών και κοινωνικών δομών. Οι Γιάκελ θέλουν να μοιραστούν αυτή την κουλτούρα με τον υπόλοιπο κόσμο» αναφέρει ο Μπάτλερ, ο οποίος ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την Τάνα πριν από 13 χρόνια, όταν βρέθηκε στους πρόποδες του ενεργού ηφαιστείου του νησιού για τις ανάγκες των γυρισμάτων ενός επεισοδίου του «Dateline» για το SBS. Μετά τις οικονομικές σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ο Βρετανός Μπάτλερ το 1981 μετανάστευσε στην Αυστραλία όπου έκανε την παραγωγή σε βραβευμένα ντοκιμαντέρ όπως το «Fours Corners and Foreign Correspondent» του ABC και το «Dateline». Από το 2009 συνεργάζεται με τον Μπέντλι Ντιν και η «Tanna» είναι η τρίτη δουλειά τους μετά τα «Contact» και «First Footprints».

Από τη δική του πλευρά ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Μπέντλι Ντιν άρχισε να εργάζεται για το «Dateline» το 2001 σκηνοθετώντας ντοκιμαντέρ που διακρίθηκαν με διεθνείς βραβεύσεις. Ανάμεσά τους τα «Anatomy of a Coup», «The President Versus David Hicks», «The Siege» και «A Well-Founded Fear». Το 2009 συνεργάστηκε με τον Μάρτιν Μπάτλερ στο «Contact» –μια ταινία για τους τελευταίους ανθρώπους που κατοικούν στην έρημο –και ακολούθησε το 2013 το ντοκιμαντέρ «First Footprints» –για την 50.000 ετών ιστορία των ιθαγενών στην Αυστραλία.

Εκτοτε δουλεύουν μαζί και η «Tanna» είναι ίσως η κορύφωση της συνεργασίας τους. Η ταινία διακρίθηκε στο φεστιβάλ κινηματογράφου της Βενετίας πέρυσι, κατορθώνοντας να φθάσει ως τα Οσκαρ εφέτος, όπου διεκδίκησε το καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.

«Η εμπειρία μας με τους ανθρώπους της φυλής Γιάκελ είναι από τις πιο πολύτιμες στη δημιουργική μας ζωή» καταλήγουν οι σκηνοθέτες. «Μαζί ανοίξαμε ένα παράθυρο σε έναν κόσμο που εξαφανίζεται γρήγορα –έναν κόσμο γεμάτο ελπίδα και δυναμισμό».