Αμάραντο ηλιοτρόπιο

Ο ιστορικός του κινηματογράφου Ντέιβιντ Τόμπσον είχε πολύ ορθώς επισημάνει ότι «στο βλέμμα του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι διέκρινες συνήθως έναν συνδυασμό μελαγχολίας και «μετασυνουσιακής» απογοήτευσης· το πολυδιαφημισμένο σεξαπίλ του ερχόταν σε αντιπαράθεση με μια απάθεια στα όρια της ανικανότητας». Θαρρείς ότι ως μορφή του κινηματογράφου ο Μαστρογιάνι δεν μπορούσε ποτέ να νιώσει την απόλαυση ακόμα και όταν θαύμαζε την Ανίτα Εκμπεργκ βουτηγμένος στα νερά της Φοντάνα ντι Τρέβι της «Ντόλτσε Βίτα» του Φεντερίκο Φελίνι.

Σε αντίθεση με τη Σοφία Λόρεν, η οποία ασφαλώς ζει και βασιλεύει, ο Μαστρογιάνι πέθανε σχετικά νέος, το 1996, σε ηλικία 72 χρόνων. Και το βλέμμα της, ακόμα και όταν ήταν μελαγχολικό, έσφυζε από ζωή και πάθος. Τα βλέμματα των δύο ηθοποιών συναντήθηκαν πολλές φορές στη μεγάλη οθόνη αφήνοντας μαγικές στιγμές, συμπρωταγωνιστές καθώς υπήρξαν όχι σε μία, ούτε σε δύο, αλλά σε 14 ταινίες! Μια από αυτές τις ταινίες επαναπροβάλλεται στον Ζέφυρο από την Πέμπτη 1 Ιουνίου, ένα πραγματικά σπουδαίο σινεφίλ γεγονός γιατί πρόκειται για μια σπουδαία δημιουργία την οποία ελάχιστος κόσμος θυμάται διότι έχει χρόνια να παιχτεί.

Είναι το «Ηλιοτρόπιο» του Βιτόριο ντε Σίκα που εκτός από το ότι είναι μια από τις ελάχιστες δυτικές ταινίες που γυρίστηκαν στην πρώην Σοβιετική Ενωση την εποχή του κομμουνισμού (αρχές δεκαετίας 1970), είναι επίσης μια ταινία που έδωσε στους δύο ηθοποιούς την ευκαιρία να πρωταγωνιστήσουν παίζοντας ένα πραγματικά ανορθόδοξο ζευγάρι, συγκρινόμενο με τις ως τότε συνεργασίες τους στο σινεμά στις οποίες πρωτοστατούσε ο «Γάμος α λα ιταλικά», συμπτωματικά επίσης του Ντε Σίκα (τους είχε σκηνοθετήσει και στο «Χθες, σήμερα, αύριο»).

Στο «Ηλιοτρόπιο» η Λόρεν και ο Μαστρογιάνι είναι η Τζιοβάνα και ο Αντόνιο, ζευγάρι που παντρεύεται το 1940 αλλά χωρίζει εξαιτίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη συμμετοχή του Αντόνιο στις ιταλικές δυνάμεις, στο πλευρό των Γερμανών, στο Ανατολικό Μέτωπο. Ομως οι περισσότεροι από τους Ιταλούς που βρέθηκαν στο Ανατολικό Μέτωπο δεν μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν τις πολεμικές συνθήκες κάτω από τον δύσκολο παγωμένο ρωσικό χειμώνα. Ανάμεσα στους χιλιάδες που χάθηκαν ήταν και ο νεαρός Αντόνιο που δεν γύρισε ποτέ στην Ιταλία. Η Τζιοβάνα δεν πείθεται για τον χαμό του και προσπαθεί να μάθει την αλήθεια φθάνοντας ως τη Σοβιετική Ενωση σε αναζήτηση του αγαπημένου της.

Μια μεγαλειώδης ιστορία αγάπης λοιπόν, ενταγμένη στο πλαίσιο της πολιτικής πραγματικότητας με δύο ηθοποιούς που κάνουν την οθόνη πραγματικά να τρίζει. Ιδιαίτερα η Λόρεν, «επάνω» στην οποία η ταινία είναι ως επί το πλείστον «κτισμένη»: η υποκριτική της είναι απλή αλλά την ίδια στιγμή πέρα για πέρα υποβλητική, όπως στην «Ατιμασμένη», επίσης του Ντε Σίκα για την οποία κέρδισε το Οσκαρ α’ γυναικείου ρόλου. Για το «Ηλιοτρόποιο» κέρδισε το βραβείο Νταβίντ Ντι Ντονατέλο.

Με ταινίες όπως οι «Λούστρος παπουτσιών» και «Κλέφτης ποδηλάτων» (που και οι δύο απέσπασαν το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας), ο Βιτόριο ντε Σίκα μαζί με τον Ρομπέρτο Ροσελίνι θεωρούνται «πρίγκιπες» του ιταλικού νεορεαλισμού. Ωστόσο, οι επιτυχίες του στη δεκαετία του 1950 («Θαύμα στο Μιλάνο», «Στατσιόνε Τέρμινι») ακολουθήθηκαν από μια μεγάλη περίοδο κρίσης τη δεκαετία του 1960, τόσο στη ζωή όσο και στο έργο του. Από αυτήν την κρίση κατάφερε να βγει στα 69 του με το «Ηλιοτρόπιο» καθώς επίσης και τους «Κήπους των Φίτζι Κοντίνι», παραγωγή επίσης του 1970 για την οποία απέσπασε ένα τρίτο Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας. Το «Ηλιοτρόπιο» ήταν υποψήφιο για το Οσκαρ καλύτερης μουσικής (Χένρι Μαντσίνι).

Ο Ντε Σίκα έφυγε από την ζωή το 1974 σε ηλικία 73 ετών.