Την ανησυχία και τον προβληματισμό του για το ενδεχόμενο πρόκλησης θερμού επεισοδίου από την Τουρκία εντός της κυπριακής ΑΟΖ λόγω των προγραμματισμένων γεωτρήσεων εντός του θέρους εκφράζει μιλώντας στο «Βήμα» ο
Έσπεν Μπαρθ Άιντε και θεωρεί τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό ως το καλύτερο φάρμακο έναντι μίας κρίσης.
Ο ειδικός απεσταλμένος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα για συνομιλίες με τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, κατανοεί και συμφωνεί με τη θέση της ελληνοκυπριακής πλευράς ότι πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη σαφήνεια από την Τουρκία σε ό,τι αφορά την ασφάλεια και τις εγγυήσεις. Ωστόσο, σημειώνει ότι η αρχή που έχει καθιερωθεί για τη διεξαγωγή των συνομιλιών είναι αυτή της αλληλεξάρτησης μεταξύ των διαπραγματευτικών κεφαλαίων.
Ο κ. Άιντε παραδέχεται ότι καθώς οι διαπραγματεύσεις έχουν εισέλθει «στο τελευταίο μίλι», η σημερινή διαδικασία έχει φθάσει στα όριά της και ίσως χρειαζόταν μία αλλαγή μεθοδολογίας. Τάσσεται εναντίον της επιδιαιτησίας, αλλά υπογραμμίζει ότι τα Ηνωμένα Έθνη είναι έτοιμα να συνεισφέρουν με προτάσεις εφόσον τους ζητηθεί. Όπως όμως καταλήγει, «δεν μπορεί εμείς να θέλουμε περισσότερο από τους ηγέτες να επιστρέψουμε στη Γενεύη».
Βρισκόμαστε σε ένα σημείο στο οποίο φαίνεται ότι υπάρχει ένα χάσμα τόσο μεταξύ των δύο κοινοτήτων όσο και ανάμεσα στις εγγυήτριες δυνάμεις σχετικά με το ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος να προχωρήσει η διαδικασία. Γιατί φθάσαμε εδώ;
«Πραγματοποιήσαμε μεγάλη πρόοδο σε πολλά κεφάλαια, αλλά πλέον είμαστε στο τελευταίο μίλι. Η νευρικότητα στο σημείο αυτό έγκειται στο ότι όταν βλέπεις ότι μπορείς να φθάσεις στο τέλος πρέπει να κάνεις ορισμένες μεγάλες υποχωρήσεις. Δυστυχώς, παράλληλα με τις συνομιλίες, η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο πλευρών επλήγη. Ακόμη και τον τελευταίο μήνα, ο μηχανισμός των διαπραγματεύσεων και οι κκ.
Ανδρέας Μαυρογιάννης και
Οζντίλ Ναμί εξακολουθούσαν να παράγουν συγκλίσεις.
»Ωστόσο, η γενικότερη εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινοτήτων εξαιτίας και του νόμου για την Ένωση αλλά και την αντίδραση της τουρκοκυπριακής πλευράς δεν βοήθησαν το κλίμα. Το αν θα ξαναπάμε στη Γενεύη δεν εξαρτάται από τα Ηνωμένα Έθνη. Δεν μπορεί εμείς να θέλουμε περισσότερο από τους ηγέτες να επιστρέψουμε στη Γενεύη, διότι αυτοί θα «πωλήσουν» τη λύση στις κοινότητες και πρέπει να είναι αφοσιωμένοι να φθάσουν σε αυτή».
Μήπως φταίνε όσα συνέβησαν στη Γενεύη για την κατάρρευση της εμπιστοσύνης;
«Δεν νομίζω. Στη Γενεύη έλαβαν χώρα δύο επίπεδα συζητήσεων, ένα μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών και των ηγετών των δύο κοινοτήτων και μετά άλλο ένα μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των εγγυητριών δυνάμεων με τον
Ζαν –Κλοντ Γιούνκερ και τη
Φεντερίκα Μογκερίνι.
»Υπήρξαν κάποιες έντονες συζητήσεις για τα επόμενα βήματα και παρά το γεγονός ότι θα θέλαμε οι συζητήσεις να συνεχιστούν για ακόμη μία ημέρα, πήραμε την εντολή που θέλαμε για μία συνεδρίαση των εμπειρογνωμόνων επί της ασφάλειας. Αυτή ήταν εποικοδομητική. Νομίζω λοιπόν ότι το πρόβλημα με την εμπιστοσύνη ξεκίνησε από το Μον Πελεράν».
Την περασμένη εβδομάδα ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατέθεσε μία πρόταση για μία αντιστροφή της διαδικασίας σύμφωνα με την οποία θα συζητηθούν πρώτα οι εγγυήσεις και η ασφάλεια και μετά οι εσωτερικές πτυχές. Πιστεύετε ότι είναι ικανή για την άρση του αδιεξόδου;
«Δύσκολη ερώτηση, δύσκολη απάντηση, διότι προσπαθώ να επιτύχω ένα συμβιβασμό τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Πως μπορείς να συμβιβάσεις την κατανοητή ανάγκη του Προέδρου Αναστασιάδη να υπάρξουν περισσότερες λεπτομέρειες για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις και την καθιερωμένη αρχή της αλληλεξάρτησης ανάμεσα στα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων;
»Η Διεθνής Διάσκεψη αφορά ακριβώς στην ασφάλεια και στις εγγυήσεις και όχι σε άλλα θέματα. Δίνοντας σε αυτό έμφαση μπορούμε να έχουμε περισσότερες λεπτομέρειες για την ασφάλεια. Αυτό που κατά την άποψή μου δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να αποκλείσουμε συζητήσεις για τις υπόλοιπες πτυχές. Τα θέματα σχετίζονται.
»Για παράδειγμα, η ασφάλεια δεν περιορίζεται απλώς στα ξένα στρατεύματα και στις εγγυήσεις, αλλά συμπεριλαμβάνει την αστυνομία, τη νομική τάξη, τη δικαιοσύνη, τις μυστικές υπηρεσίες, ακόμη και συνταγματικά θέματα. Πολλοί προσπαθούν να βοηθήσουν, η ηγεσία του ΟΗΕ αλλά και μέλη της ΕΕ.
»Η σημερινή συζήτηση έχει σχέση με τη δομή των συνομιλιών. Θα ήταν όμως τραγικό η διαδικασία να οδηγήσει στην κατάρρευση του κεκτημένου όσων έχουν μέχρι σήμερα επιτευχθεί. Αυτό δεν σημαίνει ότι πίσω από τη διαδικασία δεν κρύβεται και ουσία».
Δεν πιστεύετε ότι οι Ελληνοκύπριοι έχουν δίκιο όταν ζητούν να υπάρξει περισσότερη σαφήνεια στο ζήτημα της ασφάλειας και των εγγυήσεων;
«Συμφωνώ μαζί σας. Η αλήθεια είναι ότι στα υπόλοιπα κεφάλαια οι συζητήσεις είναι πιο προχωρημένες και παρά το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη ορισμένα εκκρεμή ζητήματα, η οριστική σύγκλιση σε αυτά δεν είναι τόσο μακριά. Έχετε επομένως δίκιο. Ωστόσο, η ασφάλεια και οι εγγυήσεις δεν μπορούν να ειδωθούν απολύτως απομονωμένα από τα υπόλοιπα κεφάλαια.
»Για αυτό τον λόγο έγινε τον περασμένο Ιανουάριο η Διάσκεψη της Γενεύης. Το θέμα είναι ότι αν ξαναπάμε στη Γενεύη, αυτό πρέπει να γίνει οργανωμένα και δεν μπορώ να σας πω τώρα, εν μέσω διαπραγματεύσεων, με ποιους όρους θα πάμε. Οι δύο ηγέτες άλλωστε είπαν ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κύκλους. Επομένως, πρέπει να βρούμε την κατάλληλη αλληλουχία».
Είστε ικανοποιημένος από το πόσο δεσμευμένες είναι οι εγγυήτριες δυνάμεις στη λύση του Κυπριακού; Φαίνεται ότι οι θέσεις Αθηνών και Άγκυρας είναι πολύ αποκλίνουσες, ενώ ακόμη και ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς σας έχει «φωτογραφήσει» ότι είστε υπερβολικά φιλικός προς την Άγκυρα, ιδιαίτερα για το θέμα που ανέκυψε με τις τέσσερις ελευθερίες για τους τούρκους πολίτες στην Κύπρο…
«Οι σημερινές συνομιλίες μου με τον κ. Κοτζιά έγιναν σε πολύ καλό κλίμα. Μου εξέφρασε τη θέση ότι η ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Πρέπει να σας πω ότι και στην τουρκική πλευρά με κατηγορούν ότι διάκειμαι φιλικά προς την Ελλάδα. Αρκεί οι κατηγορίες να είναι 50-50.
»Δεν υπάρχει ακόμη επαρκής πρόοδος για γεφύρωση των διαφορών, αλλά οι δύο χώρες έχουν εκφράσει ένα στρατηγικό συμφέρον το Κυπριακό να αποτελέσει πρόβλημα του παρελθόντος. Η κατάρρευση των συνομιλιών δεν είναι προς το συμφέρον κανενός, λαμβάνοντας υπόψη και το ζήτημα της ενέργειας».
Υπάρχουν ακόμη δύο ζητήματα που σχετίζονται με την Τουρκία. Το πρώτο είναι οι έρευνες και οι γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ. Το δεύτερο είναι η συσχέτιση του Κυπριακού με τις ευρωτουρκικές σχέσεις και τα πιθανά οφέλη που η Άγκυρα αναμένει από αυτές. Πόσο επηρεάζουν τις συνομιλίες;
«Η άποψή μου είναι ότι η Τουρκία έχει ειλικρινές ενδιαφέρον να λυθεί το πρόβλημα, ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές μίας συνεργασίας για την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο στην οποία και η ίδια θα λάβει μέρος. Επιπρόσθετα, έπειτα από μία δύσκολη περίοδο πριν από το δημοψήφισμα για το προεδρικό σύστημα, η Άγκυρα κινείται σε μία λογική να αποκαταστήσει τις σχέσεις με την ΕΕ».
Ανησυχείτε για κάποιο επεισόδιο κατά τη διάρκεια των προγραμματισμένων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ το καλοκαίρι;
«Βεβαίως ανησυχώ και προβληματίζομαι. Πιστεύω δε ότι είναι σημαντικό να επανέλθουν οι διαπραγματεύσεις σε τροχιά, διότι είναι το καλύτερο φάρμακο έναντι μίας επερχόμενης κρίσης».
Θεωρείται ότι υπάρχει καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων;
«Εμείς στα Ηνωμένα Έθνη δεν εισάγαμε ποτέ ένα τεχνητό χρονοδιάγραμμα. Ωστόσο, η πολιτική δυναμική, από τη μία πλευρά λόγω των επερχόμενων εκλογών και από την άλλη λόγω του φυσικού αερίου δημιουργούν κάποια φυσικά χρονοδιαγράμματα. Το επιχείρημά μου είναι, απλά, ότι αυτή είναι η καλύτερη στιγμή για μία λύση».
Έχει περάσει από το μυαλό σας ότι η σημερινή μεθοδολογία των συνομιλιών έχει φθάσει στα όριά της και πρέπει να αλλάξει;
«Ναι, το έχω σκεφθεί. Η τρέχουσα μεθοδολογία υπήρξε χρήσιμη και βοηθητική, διότι μπορέσαμε να μπούμε βαθιά στην ουσία σε πολλά κεφάλαια. Αυτό βοηθάει να φθάσεις μέχρι περίπου το 80%. Ωστόσο, μετά φθάνεις σε ζητήματα –κλειδιά όπως το εδαφικό, η εκτελεστική εξουσία, η ασφάλεια και οι εγγυήσεις που είναι μεν λίγα σε αριθμό, αλλά μεγάλα από άποψη ουσίας».
»Εκεί δεν μπορείς να προχωράς λίγο –λίγο, είναι ζητήματα που είτε οδηγούν σε μία συμφωνία είτε όχι (make or break issues). Η τρέχουσα μεθοδολογία έχει μεν φθάσει στα όρια της, αλλά όχι επειδή δεν ήταν επιτυχημένη. Απλώς είμαστε τώρα σε νέα φάση».
Σημαίνει αυτό ότι πρέπει τα Ηνωμένα Έθνη να αναλάβουν ένα πιο ενισχυμένο ρόλο;
«Παραμένω πιστός στην άποψη ότι οι κκ. Αναστασιάδης και Ακιντζί ηγούνται της διαδικασίας στα πέντε εσωτερικά κεφάλαια. Είμαι κατά της επιδιαιτησίας. Φυσικά, αν οι δύο ηγέτες θελήσουν τη βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών, εμείς εδώ είμαστε και μπορούμε να την προσφέρουμε.
»Ωστόσο, στο κεφάλαιο της ασφάλειας και των εγγυήσεων, που είναι ένα διεθνές ζήτημα στο οποίο υπάρχουν διεθνείς συμφωνίες, τα Ηνωμένα Έθνη πρέπει να έχουν έναν ισχυρότερο ρόλο».
Ποια είναι επομένως τα επόμενα βήματά σας;
«Το βράδυ της Δευτέρας 29 Μαϊου μεταβαίνω στην Άγκυρα και θα έχω την επομένη συνομιλίες. Βρίσκομαι επίσης σε συνεχή επαφή με το Λονδίνο. Υποθέτω ότι θα υπάρξουν και εσωτερικές συζητήσεις στα Ηνωμένα Έθνη ή και με τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας».
