Σήµερα, αν είσαι 45+ και δεν έχεις παιδί, δεν είσαι κατ’ ανάγκη «μπάζο», δυσλειτουργική, «ατυχήσασα», ούτε είναι απαραίτητο να ζεις σε ένα διαμέρισμα με 1.000 γάτες. Επίσης, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι είσαι ανώριμος, workaholic, ένα ρεμάλι ανίκανο να βγει από τη ναρκισσιστική φούσκα του. Η δημογραφική βόμβα έχει σκάσει εδώ και καιρό, οι κατ’ επιλογήν άτεκνοι ζουν ανάμεσά μας, σε όλο και μεγαλύτερους πληθυσμούς. Οι ΗΠΑ έχουν τις περισσότερες childless γυναίκες στην ιστορία τους (47,6% το 2014 στην ηλικιακή ομάδα 15-44 ετών), στη Δυτική Ευρώπη μία στις πέντε δεν έχει παιδιά. Μόλις πρόσφατα δε, χάρη στον ταλαντούχο κύριο Μακρόν, ταυτοποιήθηκε μια σχεδόν άγνωστη συνομοταξία: οι άνδρες που επιλέγουν να ζήσουν με μια (αρκετά) μεγαλύτερή τους γυναίκα.
Και όμως, παρά την αποδοχή και τις πολιτικώς ορθές κορόνες, το ερώτημα εξακολουθεί να επικρέμαται: «Γιατί δεν κάνεις παιδί;» (ποτέ «Γιατί έκανες παιδί;»). Η ατεκνία από άποψη εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται (πιο υπόγεια βέβαια) ως μια κατάπτυστη επιλογή ζωής, ως μια εγωιστική, αλαζονική κίνηση διαφοροποίησης και απομονωτισμού· στο πίσω μέρος του μυαλού της πλειοψηφίας υπάρχει ένα «Ποιος είσαι στο κάτω κάτω εσύ που δεν θέλεις παιδί;». Αυτό, βέβαια, αφορά κυρίως τις γυναίκες (η πρόοδος της επιστήμης το έχει καταστήσει ακόμη πιο επώδυνο, δεν έχει σημασία αν έχεις προβλήματα γονιμότητας, αν είσαι λεσβία ή single, μητέρα πρέπει να γίνεις). «Γιατί μας φοβάται η κοινωνία;» τιτλοφορείτο πρόσφατο ρεπορτάζ στην ιστοσελίδα του BBC με άτεκνες διαφόρων εθνικοτήτων. Διόλου τυχαίο ότι δεν χρειάστηκε πολύ για να ενεργοποιηθεί η νεοσυντηρητική πτέρυγα στις ΗΠΑ. Θυμίζω ενδεικτικά το μότο «Η αντισύλληψη καθιστά τις γυναίκες απωθητικές και παλαβές» του πρωτοπαλίκαρου της alt-right (εναλλακτικής Δεξιάς) Μάιλο Γιαννόπουλος.
Και τα κατ’ επιλογήν άτεκνα ζευγάρια είναι πλέον πολύ περισσότερα. Στην Αυστραλία, μάλιστα, εκτιμάται ότι μεταξύ 2023 και 2029 θα συνιστούν τον πιο συνηθισμένο τύπο οικογένειας (σύμφωνα με το Australian Bureau of Statistics). Και όμως, και αυτά εξακολουθούν να καλούνται σε απολογία. Στην έρευνα «H γονεϊκότητα ως ηθικό χρέος: Hθική κατακραυγή και στιγματισμός των κατ’ επιλογήν άτεκνων ανδρών και γυναικών» που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση «Sex Roles» επισημαίνεται ακριβώς αυτό. Παρά τις τεκτονικές δημογραφικές αλλαγές, οι childless (γυναίκες και άνδρες) ακόμη στήνονται στον τοίχο. Σύμφωνα με τη συντάκτρια της έρευνας, Λέσλι Ασμπερν-Νάρντο, αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα-Πανεπιστήμιο Πέρντιου Ιντιανάπολις (IUPUI), ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι εμπειρικής έρευνας έχει ασχοληθεί με τις κοινωνικές επιπτώσεις της απόφασης του να μην κάνεις παιδιά. Ελάχιστες, όμως, έρευνες μέχρι σήμερα έχουν εντοπίσει τους μηχανισμούς πίσω από τον αναπόφευκτο στιγματισμό σου.
Η Ασμπερν-Νάρντο διενήργησε ένα μικρό πείραμα σε 200 φοιτητές του Τμήματος Ψυχολογίας (τους παραπλάνησε λέγοντάς τους ότι διερευνά τη διαίσθηση). Τους διαβάστηκαν τέσσερις περιλήψεις με τις ενήλικες ζωές τεσσάρων διαφορετικών ανθρώπων. Στο τέλος, οι φοιτητές κλήθηκαν, μεταξύ άλλων, να αξιολογήσουν τον κάθε πρωταγωνιστή, να καταγράψουν κατά πόσο εγκρίνουν ή όχι την πορεία της ζωής του. Το αποτέλεσμα; Τα ζευγάρια χωρίς παιδιά αντιμετωπίζονταν ως «λιγότερο ψυχολογικά πλήρη» και επέσυραν «μεγαλύτερη ηθική κατακραυγή». Σημειωτέον, το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο για άνδρες και γυναίκες.
Γιατί δεν έκανες παιδί; Φόβος για την ανάληψη μιας ισόβιας ευθύνης, ανάγκη για απόλυτη ελευθερία, κακά/καλά παιδικά χρόνια, ένα ατροφικό μητρικό/πατρικό φίλτρο, επαγγελματική φιλοδοξία, επιθυμία να μη διαταράξεις τη σχέση που έχεις με τον σύντροφό σου, φόβος ότι θα κληροδοτήσεις ψυχικές ή άλλες ασθένειες κ.ο.κ. Αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους που προτάσσουν όσοι επιλέγουν να μην υποκύψουν στις σειρήνες της γονεϊκότητας, σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του αμερικανικού «The Atlantic» με τίτλο «How People Decide Whether to Have Children». Η γκάμα είναι τεράστια, οι λόγοι της «λοξοδρόμησης» είναι, τολμώ να υποθέσω, όσες και οι μάρκες βρεφικών καροτσιών ανά τον πλανήτη. Σημασία έχει ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι αψηφούν την kids friendly ευγονική και επιλέγουν τη ζωή που θέλουν.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 28 Μαϊου 2017.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
