«Κάθαρση»: Μία έκθεση στο Λουτρό των Αέρηδων

Κάθαρση σε σώμα και πνεύμα πρόσφεραν τα παλιά χαμάμ όπου οι οικογένειες προσέρχονταν με την υπηρέτρια να προηγείται κρατώντας τα καθαρά ρούχα αλλά και καλαθούνες με φαγητά και αφεψήματα. Το λουτρό αποτελούσε απαραίτητη διαδικασία/τελετουργία για όλους φτωχούς και πλούσιους ενώ στους χώρους του οι κοινωνικές συναναστροφές και συζητήσεις ήταν ο κανόνας. Το Λουτρό των Αέρηδων στην Πλάκα, το μοναδικό που έχει διασωθεί, λειτουργεί ανακαινισμένο ως μουσειακός χώρος αλλά και ενίοτε ως τόπος εκδηλώσεων.

Θαυμάσιο παράδειγμα αποτελεί η ομαδική εικαστική έκθεση που φιλοξενεί μέχρι τον Σεπτέμβριο με τον συμβολικό τίτλο «Κάθαρση». Οι γνωστές κεραμίστριες Βούλα Γουνελά, Χριστίνα Μόραλη, Λίλη Μπακογιάννη από κοινού με τον εννοιολογικό καλλιτέχνη Άγγελο Σκούρτη παρουσιάζουν πρωτότυπες δημιουργίες –αντιπροσωπευτικές του ύφους της γενικότερης δουλειάς τους –οι οποίες κατασκευάστηκαν ειδικά για το Λουτρό σε πλήρη εναρμόνιση με τον μαγικό του χώρο. Έμπνευσή τους το ιστορικό παρελθόν και η πολύπλευρη διαδικασία των λουτρικών οικοδομημάτων.

Το όμορφο οίκημα ψηλά στα σοκάκια της Πλάκας εκτείνεται σε τρία επίπεδα ενώ στο εσωτερικό κυριαρχούν σαν υλικά το ξύλο, ο χρωματισμένος σοβάς, τα χειροποίητα πολύχρωμα πλακάκια και το λαμπερό λευκό μάρμαρο. Η ταράτσα του κάτω ακριβώς από τον Ιερό Βράχο έχει σπάνια θέα στις κεραμοσκεπές της γειτονιάς των θεών. Στους πλημμυρισμένους βιωμένη ενέργεια αιώνων χώρους του οι τέσσερις εικαστικοί έχουν επέμβει με φαντασία και σεβασμό εγκαθιστώντας τρισδιάστατα έργα δουλεμένα από κεραμικό υψηλής θερμοκρασίας (stoneware). Συνθέσεις μοναδικές εμπνευσμένες από τη διαδικασία του λουτρού –παράδειγμα από τα αντικείμενα που συνόδευαν την σωματική καθαριότητα, τάσια για το νερό, πετσέτες, σφουγγάρια, τσόκαρα, λάδια κ.ά. Αλλά και συνθέσεις συμβολικού χαρακτήρα στις οποίες προστίθενται ψηφιακά έργα με ηχητικό υλικό μέσα από τα οποία οι εικαστικοί προσέγγισαν την σωματική και ταυτόχρονα πνευματική κάθαρση πνεύματος και ψυχής.

Σύμφωνα με τους διοργανωτές (Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης), η έκθεση μοιάζει να αφηγείται «μια κρυμμένη ιστορία, βιωμένη στον ιδιαίτερο αυτό τόπο του χαμάμ όπου ο άνθρωπος έμπαινε γυμνός, ελεύθερος από τα επενδύματά του, που του δίνουν ιδιαίτερα επίκτητα χαρακτηριστικά (φτωχός – πλούσιος), με τις ίδιες ανάγκες για χαλάρωση και κάθαρση». Μέσα από την καταλυτική επίδραση του νερού και της ζέστης, οδηγείται στην χαλάρωση των αντιδράσεων και αυτό τον κάνει πιο κοινωνικό στην επαφή και τον οδηγεί «αρχικά στην εξ’ ανάγκης αποδοχή του ξένου δίπλα μας». Είναι γνωστό άλλωστε ότι το χαμάμ υπήρξε χώρος κοινωνικών συναναστροφών και επαγγελματικών συναντήσεων. Ιδιαίτερα σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του για τις γυναίκες καθώς και η κοινωνικότητα που αναπτυσσότανε στους κόλπους του. Αφού το χαμάμ λειτουργούσε για αυτές σαν ‘καφενείο’ και μοναδικό τόπο κοινωνικής συνεύρεσης.

Το «Λουτρό των Αέρηδων» υπήρξε ένα από τα «τρία ευχάριστα χαμάμ» της Αθήνας -σύμφωνα με μαρτυρία Τούρκου περιηγητή –και το μόνο α που σώζεται μέχρι σήμερα. ‘Κτίστηκε κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας (1430-1669) και βρίσκεται κοντά στη Ρωμαϊκή Αγορά. Λειτουργούσε μέχρι το 1965.Το 1998 ολοκληρώθηκε η αποκατάσταση του και παραδόθηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, που έχει την ευθύνη για τη νέα του χρήση ως μνημείου, με θέμα την καθαριότητα, τη φροντίδα και τον καλλωπισμό του σώματος σε διαχρονική θεώρηση. Η κάτοψή του είναι δαιδαλώδης, αποτέλεσμα των μετατροπών και προσθηκών ενώ από το 1870 και μετά διέθετε αποδυτήρια, χλιαρό και θερμό χώρο τόσο για άνδρες όσο και γυναίκες. Οι κύριοι λουτρικοί χώροι στεγάζονται με ημικυλινδρικές καμάρες ή θόλους που φέρουν τις «φεγγίδες», μικρές οπές με γυαλί για το φωτισμό. Σε όλους αυτούς του μαγικής ατμόσφαιρας χώρους δεσπόζουν τώρα έργα σύγχρονης τέχνης εξαιρετικής αισθητικής με έντονες φιλοσοφικές προεκτάσεις.

Λουτρό των Αέρηδων, Κυρρήστου 8, Πλάκα Διάρκεια Έκθεσης: έως 4.9.2017.
Ώρες λειτουργίας: 8.00 –15.00, κάθε μέρα εκτός Τρίτης.
Τηλ : 210 – 32 44 340