Philip Kerr
Η άλλη πλευρά της σιωπής
Μετάφραση Γιώργος Μαραγκός
Εκδόσεις Κέδρος, 2017
σελ. 368, τιμή 14,90 ευρώ

1956 Γαλλική Ριβιέρα, ανάμεσα στη Νίκαια και στο Μονακό. Στην πευκόφυτη χερσόνησο Καπ Φερά, εύποροι άνθρωποι από κάθε γωνιά της Ευρώπης απολαμβάνουν τον ήλιο και τη θάλασσα. Ανάμεσά τους και ο γηραιός Σόμερσετ Μομ, ο σημαντικότερος εν ζωή άγγλος συγγραφέας, σίγουρα ο πιο δημοφιλής της εποχής. Βρισκόμαστε στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου, οι Γάλλοι αισθάνονται φόβο από την ισλαμική απειλή που αντιπροσωπεύει το αλγερινό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο κι ο Νάσερ, ο ισχυρός άνδρας της Αιγύπτου, εθνικοποιεί και κλείνει τη διώρυγα του Σουέζ, δημιουργώντας πονοκέφαλο σε Αγγλους και Γάλλους. Πρόκειται άραγε να προκύψει νέα σύρραξη δέκα χρόνια και κάτι μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την οδυνηρή ήττα της ναζιστικής Γερμανίας; Αγνωστο. Εκεί, στην ειδυλλιακή Νότια Γαλλία, στην Κυανή Ακτή, ο Μπέρνι Γκούντερ, πρώην αστυνομικός και πρώην ιδιωτικός ντετέκτιβ, ο διάσημος ήρωας του Φίλιπ Κερ, εργάζεται με ψευδώνυμο στη ρεσεψιόν ενός ξενοδοχείου και προσπαθεί να μείνει μακριά από φασαρίες –διαθέτει ψεύτικο διαβατήριο που του έδωσε ο υποδιευθυντής της Στάζι, της Κρατικής Ασφάλειας της Ανατολικής Γερμανίας. Είναι σε κακή ψυχολογική κατάσταση επειδή η Ελίζαμπετ, η γυναίκα του, τον εγκατέλειψε και γύρισε στην πατρίδα. Αφηγείται ο ίδιος την καινούργια περιπέτειά του, κάνοντάς τη μελοδραματική, ενώ δεν παραλείπει να τη διανθίσει με βρετανικό χιούμορ, ή μάλλον σκωτσέζικο (ο Φίλιπ Κερ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο, ακριβώς τότε, το 1956). Λέει ο Γκούντερ ότι στον πόλεμο σκοτώθηκαν τέσσερα εκατομμύρια γερμανοί στρατιώτες κι όμως είναι δύσκολο να βρεις γερμανίδα σύζυγο. Μάλιστα, ως θαυμαστής του Γκαίτε, όπως αυτοσυστήνεται, ρωτάει τον εαυτό του «Γιατί δεν αυτοκτονείς;» θεωρώντας ότι η καθαρή λογική μιας τέτοιας ερώτησης είναι σχεδόν ακαταμάχητη. Εκτός από την Ελίζαμπετ, προσθέτει, του λείπει το Βερολίνο, η αγαπημένη του πόλη, αλλά του λείπει και η μπίρα, καθώς και τα λουκάνικα.

Ηδη ο αναγνώστης έχει πάρει μια γεύση από τον απολαυστικό τρόπο γραφής του Κερ, ο οποίος τοποθετώντας τη δράση του Γκούντερ στη Ριβιέρα και βάζοντας δίπλα του τον Σόμερσετ Μομ, παρά τις οικτρές μνήμες από τον πόλεμο, τις καταστροφές και τις θηριωδίες, για τις οποίες μιλάει αναδρομικά, δίνει μια ελαφρά διάσταση στην αστυνομική πλοκή του μυθιστορήματός του.
Το Η άλλη πλευρά της σιωπής είναι ένα ακόμα βιβλίο για τους ναζί, τη Γερμανία και τους Γερμανούς, που θεωρούν τον εαυτό τους «εκλεκτό λαό», μα είναι κι ένα βιβλίο για τον σκοτεινό κόσμο των μυστικών υπηρεσιών, κυρίως τη Βρετανίας (ΜΙ5 και ΜΙ6) και της Σοβιετικής Ενωσης (ΝΚVD και KGB). Θυμίζουμε πως επί χρόνια περιώνυμοι άγγλοι πράκτορες (Μπέρτζες, Μπλαντ, Μακλίν, Φίλμπι, Χόλις) εργάζονταν για λογαριασμό της Σοβιετικής Ενωσης, προκαλώντας την οργή των Αμερικανών. Ταυτόχρονα είναι ένα βιβλίο για τη γοητεία της λογοτεχνίας, ιδίως της αγγλικής, από τον Σαίξπηρ και τον Ντίκενς έως τον Σόμερσετ Μομ και τον Γκρέιχαμ Γκριν (αναφέρονται όμως και οι Καμί, Προυστ, Σιμενόν), μα και για την αίγλη της γερμανικής φιλοσοφίας (Καντ και Νίτσε). Για να επιτύχει το ευχάριστο αποτέλεσμα που επιδιώκει, ο Κερ χρησιμοποιεί ως βασικό θέμα της πλοκής τις ιδιάζουσες σεξουαλικές προτιμήσεις του Μομ, ο οποίος δεν έκρυβε την ομοφυλοφιλία του, μολονότι ως νέος είχε παντρευτεί τη Σίρι, αποκτώντας μια κόρη.

Παίζοντας μπριτζ με τον Γκούντερ, ο Μομ βλέπει στο πρόσωπό του έναν έμπιστο φίλο, έτσι του αναφέρει την ύπαρξη μιας τολμηρής φωτογραφίας με τον ίδιο και τον διπλό πράκτορα Γκάι Μπέρτζες σε ένα γκρουπ γυμνών ανδρών δίπλα σε μια πισίνα και του ζητάει να διαπραγματευτεί με τον κάτοχό της ένα μεγάλο χρηματικό ποσόν. Εκβιαστής είναι ένας παλιός γνώριμος του Γκούντερ, ο Χάρολντ Χένιχ, πρώην λοχαγός στις υπηρεσίες ασφαλείας των ναζί και αδίστακτος εκβιαστής που ευθύνεται για τη βύθιση ενός πλοίου τον Ιανουάριο του 1945 και τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, μεταξύ αυτών και της Ιρμέλα, της αγαπημένης του Μπέρνι που περίμενε το παιδί τους. Και ξαφνικά, ενώ μια μοιραία γυναίκα πλησιάζει τον ήρωα ζητώντας του πληροφορίες για να γράψει τη βιογραφία του Σόμερσετ Μομ (εργάστηκε για τη βρετανική αντικατασκοπία και βρέθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1917, στην επανάσταση των μπολσεβίκων), ένας ιταλός συμπαίκτης τους στο μπριτζ δολοφονείται και τα πράγματα περιπλέκονται.


Τοποθετώντας στην πλοκή της ιστορίας του πραγματικά πρόσωπα δίπλα στους φανταστικούς ήρωες, ο Φίλιπ Κερ κατορθώνει να αναπλάσει τη ζωή στη Γερμανία του Χίτλερ και στη γαλλική Ριβιέρα του 1956. Πρόθεσή του είναι να μιλήσει κατά των πολέμων και κατά των ολοκληρωτικών καθεστώτων, ιδίως κατά του ναζισμού και του σταλινισμού, καθεστώτων που προκάλεσαν εκατόμβες ανθρωπίνων θυμάτων. Θύμα είναι κι ο ήρωάς του, μολονότι επέζησε, ο οποίος δρα με βασικό κίνητρο την εκδίκηση, μα και την απόδοση δικαιοσύνης, κάτι εντελώς διαφορετικό. Οπως διαβάζουμε, η εκδίκηση είναι προσωπική, μια πράξη πάθους, και η απόδοση δικαιοσύνης είναι η τιμωρία για ένα έγκλημα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ