Η γιορτή του βιβλίου γυρίζει σελίδα

Ευχάριστη επίγευση άφησε η εφετινή 14η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης σε διοργανωτές, συμμετέχοντες εκδότες, στο κοινό και στους παρατηρητές του βιβλίου. Αύξηση της επισκεψιμότητας κατά 30% από τους περυσινούς 60.000 επισκέπτες ανακοίνωσαν οι διοργανωτές, και ο Μανώλης Πιμπλής, υπεύθυνος σχεδιασμού και υλοποίησης της ΔΕΒΘ, φανερά ικανοποιημένος –και δικαίως –έκανε λόγο για στοίχημα που κερδήθηκε.

Σε ζωντανή και χαρούμενη ατμόσφαιρα, που οφείλεται εν πολλοίς στη βιωσιμότητα της ΔΕΒΘ για τα επόμενα τρία χρόνια λόγω χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, η 14η ΔΕΒΘ θύμισε τις μέρες γιορτής του βιβλίου στις καλές εποχές του ΕΚΕΒΙ και η επιτυχία του αφιερώματος στον ευρωπαϊκό Νότο κατέστησε σαφές ότι καταστάσεις και θέματα που είναι νωπά στην επικαιρότητα και στον δημόσιο λόγο προσελκύουν το κοινό –και μάλιστα ένα σκεπτόμενο κοινό, όπως φάνηκε από τις αυξημένες πωλήσεις των δοκιμίων –ίσως πιο αποτελεσματικά από τον θεσμό της τιμώμενης χώρας.

Βέβαια, παρότι η ΔΕΒΘ στεριώνει στη Θεσσαλονίκη, η κόντρα Αθήνας – Θεσσαλονίκης εκδηλώθηκε στα παράπονα θεσσαλονικέων εκδοτών που νιώθοντας «ριγμένοι» στο πρόγραμμα της ΔΕΒΘ, ακύρωσαν εκδηλώσεις. Ωστόσο, το κοινό της πόλης επισκέφθηκε την έκθεση για να στηρίξει τους ντόπιους συγγραφείς και τα βιβλία τους αλλά και να ακούσει και να γνωρίσει από κοντά τους διεθνείς καλεσμένους. Φίρμες της έκθεσης ο Καταλανός Ζάουμε Καμπρέ και ο γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ Μπρικνέρ. Ο πρώτος, στην πολυπληθέστερη ίσως εκδήλωση της ΔΕΒΘ, συνομίλησε με το κοινό για το βιβλίο του, το περυσινό μπεστ σέλερ Confiteor (Πόλις). Ενα κοινό γυναικών στο μεγαλύτερο ποσοστό, διαφόρων ηλικιών, που κρέμονταν στους περιμετρικούς τοίχους της αίθουσας ή κάθονταν σταυροπόδι στο πάτωμα, του οποίου η θέα ενίσχυε την άποψη ότι η ευπώλητη λογοτεχνία είναι πάντοτε γυναικεία υπόθεση.

Υπομονετικά υπέγραφε επί ώρα βιβλία τόσο ο Καμπρέ όσο και ο Μπρικνέρ, ο οποίος, σε συζήτηση με τον Περουβιανό Σαντιάγο Ρονκαλιόλο και τον Μιχάλη Μοδινό για την πρόσληψη του Νότου από τον Βορρά, εξέφρασε αισιοδοξία, μετά την εκλογή Μακρόν, για την απομάκρυνση της Ευρώπης από το απειλητικό φάσμα των εθνικισμών.

Ευχαριστημένοι έμειναν από τις πωλήσεις οι εκδότες, αλλά και –σε μια πιο ευρεία αντίληψη –από τις επαφές με τους συναδέλφους τους, με τους βιβλιοπώλες της Βόρειας Ελλάδας και με το αναγνωστικό κοινό τους.

Οταν βέβαια γίνεται τόσος λόγος για πωλήσεις, είναι σαφές ότι για πολλούς εκδότες η ΔΕΒΘ είναι πρωτίστως μια εμπορική έκθεση με έντονο πολιτιστικό πρόγραμμα και διεθνείς προσκεκλημένους.

Η ενίσχυση επιπλέον του επαγγελματικού χαρακτήρα της είναι στόχος των μελλοντικών διοργανώσεων, δήλωσε ο Μανώλης Πιμπλής. Εφέτος οι συγγραφείς σταρ της διοργάνωσης υποσκέλισαν αυτόν τον χαρακτήρα, καθώς η θεματικά πιο πιασάρικη εκδήλωση της ΔΕΒΘ, η συζήτηση Μπρικνέρ – Ρονκαλιόλο – Μοδινού, είχε προγραμματιστεί την ίδια ώρα με τη συζήτηση της Γκλόρια Γκουτιέρες –της πιο προβεβλημένης από τους διοργανωτές ξένης επαγγελματία του βιβλίου, λογοτεχνικής ατζέντισσας του Μάρκες και άλλων –με την ελληνίδα ατζέντισσα Ευαγγελία Αυλωνίτη, με αποτέλεσμα η δεύτερη συζήτηση να μην έχει την προβλεπόμενη συμμετοχή.

Από πλευράς υπουργείου Πολιτισμού, με μια καλύτερη προετοιμασία που θα επέτρεπε την έγκαιρη ενημέρωση όλων, θα μπορούσε να προγραμματιστεί μια γόνιμη συζήτηση για τις προτάσεις της Ομάδας Εργασίας του υπουργείου για το Βιβλίο, που αναρτήθηκαν για δημόσια διαβούλευση μόλις τις παραμονές της ΔΕΒΘ, και θα συζητηθούν κατόπιν εορτής.

Εχουμε γράψει μετ’ επιτάσεως ότι η ΔΕΒΘ παρέχει την ευκαιρία και τις συνθήκες για ουσιαστική συζήτηση για το βιβλίο, ετήσιους προγραμματισμούς αλλά και τη συλλογή ερευνητικών δεδομένων. Είμαστε μια χώρα που επαίρεται για την προσφορά της στα γράμματα, μια χώρα όμως στην οποία οι σπουδές βιβλίου δεν καλλιεργούνται ελλείψει δεδομένων, στοιχείων, επίσημων στατιστικών. Οπως η οικονομική ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου, έτσι και η ΔΕΒΘ θα μπορούσε, και θα έπρεπε, να λειτουργεί ως ετήσια αφορμή που καλεί το κράτος και τους επαγγελματίες του βιβλίου σε στοχασμό και ανάληψη δράσεων για το μέλλον του ελληνικού βιβλίου.

Οπως κάθε χρόνο, μικρόκοσμοι δρούσαν βουερά και παράλληλα στις μέρες της ΔΕΒΘ. Η Παιδική Γωνιά, με πάρα πολλές εκδηλώσεις αλλά ίσως λιγότερο ζωηρή από άλλες χρονιές. Το Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών, που έχει γίνει θεσμός και αξίζει να ενισχυθεί για να στηρίξει τους νέους συγγραφείς. Το Φεστιβάλ Μετάφρασης, που δεύτερη χρονιά εφέτος, φιλοξένησε στην αίθουσα Βαβέλ πολύ ενδιαφέρουσες συζητήσεις και δράσεις με ένα πιστό και συμμετοχικό κοινό. Από τους μεγάλους θεσμούς του βιβλίου, η Εθνική Βιβλιοθήκη παρουσίασε στην ημερίδα των βιβλιοθηκονόμων αλλά και στο κοινό τα πεπραγμένα της, τα σχέδιά της για τη μετά τη μετεγκατάσταση εποχή καθώς και τις τρέχουσες δράσεις της ενώ παρόν με τις εκδόσεις του ήταν και το Ιδρυμα της Βουλής των Ελλήνων.

Απούσα όμως από τη διοργάνωση ήταν η Εταιρεία Συγγραφέων, παρότι ο νυν πρόεδρος Γιώργος Χουλιάρας και ο τέως πρόεδρος Δημήτρης Καλοκύρης συμμετείχαν σε εκδηλώσεις για βιβλία δικά τους ή άλλων. Την οικονομική στενότητα της εταιρείας επικαλέστηκε για την απουσία αυτή ο πρόεδρός της.

Ωστόσο, τα προβλήματα έχουν και λύσεις. Ευρηματικά έλυσαν και εφέτος το οικονομικό ζήτημα και το ζήτημα της προβολής τους οκτώ μικροί εκδότες (Κίχλη, Χαραμάδα, Κοινωνία των [δε]κάτων, Αντίποδες, Bibliotheque και Αλφειός, Φαρφουλάς, ΦΡΜΚ) στο Περίπτερο 13, οι οποίοι, καταργώντας τα διαχωριστικά των μικρών περιπτέρων που παρείχε δωρεάν στον καθένα η Helexpo, συστεγάστηκαν σε δύο ενιαίους κοινούς χώρους δίνοντας ένα μήνυμα πρακτικού νου και συνεργασίας όταν οι καιροί το απαιτούν.

Υπουργικές εξαγγελίες και εξωστρέφεια

Ορισμένες πρωτοβουλίες του υπουργείου Πολιτισμού για το βιβλίο ανακοίνωσε η υπουργός Λυδία Κονιόρδου: Αφενός, τη σύσταση ενός νέου ολιγομελούς και συνεκτικού φορέα που θα αναλάβει την προβολή του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό, την υποστήριξη των επαγγελματιών και την ανάπτυξη αναγνωστικού κοινού, ο οποίος θα ξεκινήσει τις εργασίες του εντός του 2018, και, αφετέρου, την αναβάθμιση των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας με δύο νέα βραβεία για ελληνικό και ξένο δοκίμιο κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών, βραβείο εκδοτικής σειράς που ενισχύει τον κοινωνικό διάλογο και βραβείο εικονογράφησης σε βιβλία ενηλίκων (προφανώς μπαίνουν στον διαγωνισμό τα κόμικς, graphic novels κ.ά.). Μίλησε για την προώθηση του βιβλίου και της ανάγνωσης μέσα στα μουσεία και για την εξέλιξη της Βιβλιονέτ. Οι εκδότες υποδέχθηκαν τις εξαγγελίες με σκεπτικισμό. Εκείνο που συζητήθηκε περισσότερο από όλα ήταν η ανακοίνωση της επαναφοράς του νόμου για την ενιαία τιμή και η προκήρυξη σχετικής μελέτης. «Δεν χρειάζεται μελέτη, τα στοιχεία υπάρχουν, μια απόφαση χρειάζεται» σχολίαζε αργότερα ο Κώστας Γκοβόστης, γενικός γραμματέας της Ενωσης Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ), και την ίδια σκέψη συμμερίζονται πολλοί εκδότες.

Από πλευράς Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, για την επόμενη χρονιά ανακοινώθηκαν σχέδια για επέκταση, ενδεχομένως της Παιδικής Γωνιάς, σε ακόμη ένα περίπτερο και μετακίνηση της 15ης ΔΕΒΘ νωρίτερα, πιθανόν στις 23-25 Απριλίου, για να συνδυαστεί με τα εγκαίνια των δράσεων για το έτος «Αθήνα – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018».

Παράδειγμα εξωστρέφειας και δυναμικής πολιτικής βιβλίου ήταν, όπως κάθε χρόνο, η τουρκική αποστολή: το υπουργείο Πολιτισμού και ο Σύνδεσμος Τούρκων Εκδοτών ήρθαν μαζί με πέντε τουρκικά πανεπιστήμια, εφοδιασμένοι με ένα φυλλάδιο για την αγορά του βιβλίου στη γείτονα χώρα και κλασικά κείμενα της τουρκικής λογοτεχνίας μεταφρασμένα σε πέντε γλώσσες που διανέμονταν δωρεάν.