Παγκοσμιοποίηση α λα κινεζικά αξίας 900 δισ. δολαρίων

Θα μπορούσε να αποδειχθεί το μεγαλύτερο έργο κατασκευής υποδομών στην Ιστορία, με σχεδόν ένα τρισεκατομμύριο δολάρια που θα επενδυθούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο πρόεδρος της Λαϊκής Κίνας Σι Τζινπίνγκ μόλις φιλοξένησε μια διήμερη σύνοδο προσκαλώντας ηγέτες από 27 χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης, για να προβάλει αυτό που ορισμένοι αποκαλούν το πιο φιλόδοξο αναπτυξιακό έργο όλων των εποχών, συγκρίνοντας την πατρίδα του με έναν εξερευνητή που αγαπάει την ειρήνη και θέλει να μεταμορφώσει τον κόσμο με θησαυρούς, όχι με πολεμικά πλοία, όπλα ή σπαθιά. Δεν συμφωνούν όλοι. Η Ινδία ας πούμε, μεγάλη αντίζηλος της Κίνας στον Ινδικό, μίλησε για «νεο-αποικιοκρατία» α λα κινεζικά και μποϊκοτάρισε τη σύνοδο.

Μιλώντας στην έναρξη της συνόδου κορυφής για την περιώνυμη πρωτοβουλία «Μία ζώνη και ένας δρόμος», ο Σι χαιρέτισε την πολυεθνική σταυροφορία του ως μέσο κατασκευής μιας σύγχρονης εκδοχής του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού και αρχή μιας νέας «χρυσής εποχής» της παγκοσμιοποίησης.

«Η δόξα του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού δείχνει ότι η γεωγραφική διασπορά δεν είναι ανυπέρβλητη» δήλωσε στους αρχηγούς κρατών που συναντήθηκαν στο Πεκίνο για την εκδήλωση.

Παρόντες ήταν ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ο πρωθυπουργός του Πακιστάν Ναουάζ Σαρίφ, και ο Τούρκος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μαζί με πολλούς ηγέτες από την Ασία και την Αφρική. Ντόναλντ Τραμπ και Ανγκελα Μέρκελ δεν παρέστησαν, αν και το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών διάκειται θετικά στα επενδυτικά σχέδια της Κίνας στην Ευρώπη. Από τις χώρες του G7 παρών ήταν μόνο ο ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι και από τις χώρες της ΕΕ οι πρωθυπουργοί της Ισπανίας, της Ελλάδας και της Ουγγαρίας.

Η υπογραφή της πρωτοβουλίας σκιάστηκε από την αντίδραση της Ινδίας, η οποία εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στο κινεζικό σχέδιο των 900 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τους «Times» της Ινδίας, το Νέο Δελχί πιστεύει ότι πρόκειται για μία «αποικιοκρατική επιχείρηση που θα αφήσει χρέος και διαλυμένες κοινότητες στο πέρασμά της».

Ο Σι είπε μια διαφορετική ιστορία την Κυριακή, παρουσιάζοντας αυτό που η κρατική προπαγάνδα χαρακτηρίζει «έργο του αιώνα» ως μια τολμηρή και συνεκτική προσπάθεια να ξεκινήσει μια νέα εποχή παγκοσμιοποίησης. Μεγάλη ευκαιρία για να προβάλει την ισχύ του ο ανερχόμενος «γίγαντας της Ασίας», ιδίως τώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ προωθεί προστατευτισμό με το «Πρώτα η Αμερική» και αμφισβητεί τις υπάρχουσες συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου, λένε αναλυτές.

Στα 45 λεπτά της ομιλίας του, ο ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας δεσμεύτηκε να στηρίξει ένα παγκόσμιο κατασκευαστικό έργο που θα εκτείνεται από την Ασία, στην Ευρώπη και στην Αφρική, μέχρι στην Αμερική, με 125 δισ. δολάρια.

Και την Κυριακή το πρωί, ηγέτες που ελπίζουν να επωφεληθούν από τα σχέδια του Πεκίνου ευθυγραμμίστηκαν για να χαιρετίσουν την πρωτοβουλία. Ο πρωθυπουργός της Αιθιοπίας μίλησε για «μοναδικό, ιστορικό, εξαιρετικό και σημαντικό έργο». «Πολλοί από εμάς στον αναπτυσσόμενο κόσμο – ειδικά εμείς στην Αφρική – συνεχίζουμε να βλέπουμε την Κίνα ως ένα επιτυχημένο οικονομικό μοντέλο και έναν αξιόπιστο σύμμαχο στην καταπολέμηση της φτώχειας και στην προσπάθειά μας για ευημερία» είπε περιγράφοντας τη «Ζώνη και τον Δρόμο» ως τη μεγαλύτερη οικονομική συνεργασία του 21ου αιώνα.

Ο «Δρόμος» δεν είναι στην πραγματικότητα ένας δρόμος, αλλά μια θαλάσσια διαδρομή που συνδέει τη νότια ακτή της Κίνας με την Ανατολική Αφρική και τη Μεσόγειο. Η «Ζώνη» είναι μια σειρά χερσαίων διαδρόμων που συνδέουν την Κίνα με την Ευρώπη, μέσω της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής. Υπάρχει ακόμη μεγάλη σύγχυση σχετικά με το τι είναι η πρωτοβουλία ακριβώς και τι συνεπάγεται πραγματικά αυτό το «yi dai yi lu» («μια ζώνη, ένας δρόμος» στα κινεζικά).

Η πρωτοβουλία εγκαινιάστηκε επισήμως τον Σεπτέμβριο του 2013, όταν ο πρόεδρος Σι χρησιμοποίησε μια ομιλία σε ένα πανεπιστήμιο στο Καζακστάν για να ζητήσει τη δημιουργία μιας «Οικονομικής Ζώνης στον Δρόμο του Μεταξιού».

Προς το παρόν, το Πεκίνο έχει να επιδείξει κυρίως τον οικονομικό διάδρομο Κίνας – Πακιστάν (Cpec), ένα εκτεταμένο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, αιολικών πάρκων, εργοστασίων και σιδηροδρόμων, που σύμφωνα με τους υποστηρικτές θα προκαλέσει μια «οικονομική επανάσταση», δημιουργώντας μέχρι και ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας στο Πακιστάν. Αλλα προγράμματα περιλαμβάνουν λιμενικά έργα 1,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Σρι Λάνκα, μια σιδηροδρομική σύνδεση υψηλής ταχύτητας στην Ινδονησία και ένα βιομηχανικό πάρκο στην Καμπότζη. Οι ειδικοί πάντως λένε ότι σχεδόν τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της πρωτοβουλίας τα περισσότερα έργα παραμένουν στα χαρτιά, και ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να κρίνουμε αν θα πετύχει ή θα αποτύχει αυτή η τιτάνια πρωτοβουλία.

Εκτιμούν ωστόσο ότι πρόκειται για ένα οικονομικό σχέδιο που αποσκοπεί στο να ανοίξει και να δημιουργήσει νέες αγορές κινεζικών αγαθών και τεχνολογιών σε μια εποχή που η κινεζική οικονομία επιβραδύνεται, βοηθώντας στην εξαγωγή της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας τσιμέντου και χάλυβα μετατοπίζοντας τα εργοστάσια σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες στο εξωτερικό.

Και φυσικά, ο στόχος της πρωτοβουλίας είναι εξόχως γεωπολιτικός: αποβλέπει στο να ενισχύσει την περιφερειακή επιρροή της Κίνας σε μια εποχή που η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται σαν να θέλει να αποχωρήσει από την Ασία.

Εκτός Κίνας, η πρωτοβουλία του Σι χαιρετίστηκε με έναν συνδυασμό ενθουσιασμού και καχυποψίας. Πολλές κυβερνήσεις στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ασία την υποστηρίζουν με γνήσιο ενθουσιασμό, όπως η Κιργιζία και το Τατζικιστάν, που προσδοκούν σε κέρδη από τα κινεζικά έργα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτές τις χώρες.
Αλλοι όμως φοβούνται ότι τα χρέη στο Πεκίνο θα τους καταστήσουν «οικονομικά υποτελείς». Ορισμένες χώρες, όπως η Ινδία, υποπτεύονται ότι το έργο είναι απλά προπέτασμα καπνού για να ασκήσει η Κίνα στρατηγικό έλεγχο στον Ινδικό Ωκεανό. Ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι κατηγορεί ανοιχτά το Πεκίνο ότι προσπαθεί να «υποσκάψει την κυριαρχία άλλων εθνών».

Πολλοί Δυτικοί είναι επίσης επιφυλακτικοί. Διπλωμάτες εκφράζουν κατ’ ιδίαν ανησυχίες για τις αληθινές προθέσεις της Λαϊκής Κίνας και για τον βαθμό στον οποίο θα επιτρέψει συμμετοχή μη κινεζικών εταιρειών στα μεγαλεπήβολα έργα, που σχεδιάζονται σε 65 χώρες σε τέσσερις ηπείρους. Τέτοιες πρωτοβουλίες «πρέπει να βασίζονται σε παγκοσμίως αναγνωρισμένα διεθνή πρότυπα, χρηστή διακυβέρνηση, κράτος δικαίου, διαφάνεια και ισότητα» λένε διπλωματικές πηγές, αμφιβάλλοντας αν το ΚΚΚ μπορεί να τα εγγυηθεί όλα αυτά.

Οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές συμφωνούν πάντως ότι η έκρηξη των κινεζικών κατασκευών θα είναι καλά νέα για την Ασία, η οποία πάσχει από χρόνιο έλλειμμα υποδομών.