Οι γαλλικές προεδρικές εκλογές θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως οι σημαντικότερες των τελευταίων χρόνων σε όλη την Ευρώπη.
Ειδικότερα ο δεύτερος γύρος της 7ης Μαΐου συνέπεσε περίπου με τον εορτασμό της Ημέρας της Ευρώπης (9 Μαΐου) και μας δίνει την ευκαιρία να θυμηθούμε τις αξίες του ευρωπαϊκού σχεδίου και να υπογραμμίσουμε τη σημασία που έχει για τη συνέχιση της ευρωπαϊκής ενοποίησης η εκλογή Μακρόν.
Μετά το τέλος του καταστροφικού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής «πιέζουν» τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία να «λύσουν» το γερμανικό πρόβλημα και να επιτρέψουν στη Δυτική Γερμανία να προχωρήσει σε μια ελεγχόμενη εκβιομηχάνιση.
Επρεπε λοιπόν να βρεθεί η κατάλληλη μεθοδολογία. Κάπως έτσι μέσα από τις στάχτες του πολέμου προέκυψε μια καινοτόμος θεσμική πρόταση, προϊόν των εργασιών της ομάδας που εργάστηκε γύρω από τον επιθεωρητή Σχεδιασμού της γαλλικής κυβέρνησης, τον Jean Monnet.
Η ιδέα ήταν να τεθούν υπό μια κοινή Αρχή η παραγωγή και η διαχείριση του άνθρακα και του χάλυβα, απαραίτητων πόρων για την ανάπτυξη των βιομηχανιών. Tην πρόταση του Jean Monnet ανέλαβε να την προωθήσει πολιτικά ο Robert Schuman, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας. Εξι κράτη (Γαλλία, Ιταλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) αποδέχθηκαν το σχέδιο μιας «λειτουργικής» κοινότητας, «υπερεθνικού» χαρακτήρα.
Στις 9 Μαΐου 1950 (έκτοτε Ημέρα της Ευρώπης), ο Robert Schuman θα παρουσιάσει αυτή τη θεσμική καινοτομία με την ιστορική δήλωσή του. Στη λογική της δήλωσης Schuman, τα έξι κράτη που συμφώνησαν θα υπογράψουν στο Παρίσι στις 18 Απριλίου του 1951 τη Συνθήκη που ιδρύει την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ).
Η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία από το 1950 μέχρι σήμερα εξασφάλισε στην Ευρώπη ειρήνη, ευημερία και συνείδηση κοινότητας προκειμένου να ξεπεραστούν οι αντιθέσεις. Με την ευρωπαϊκή ενοποίηση αντλήσαμε διδάγματα από τις αιματηρές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος.
Πέρα από την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ευημερία, στις επιτυχίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης συμπεριλαμβάνονται οι αρχές αλλά και η μορφή συνεργασίας στην Ευρώπη: δημοκρατία, ισότητα δικαιωμάτων, διαφάνεια, επικουρικότητα, αξιοπρέπεια του ανθρώπου, ελευθερία, αλληλεγγύη και ανεκτικότητα είναι μερικές από τις βασικές αξίες της ΕΕ, καθώς η ΕΕ δεν είναι απλώς ένας οικονομικός χώρος αλλά και μια κοινωνία αξιών.
Σήμερα η ευρωπαϊκή ενοποίηση σηματοδοτεί πρωτίστως την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο που δοκιμάστηκε τόσο σκληρά στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Η ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία σημαίνει όμως και ένα πρότυπο ανάπτυξης μοναδικό στον κόσμο, που συνδυάζει πολιτικές αλληλεγγύης με αντικειμενικό σκοπό μια ανάπτυξη που πρέπει να συμμεριζόμαστε όλοι.
Τι εξυπηρετεί όμως σήμερα η ΕΕ και ποιο είναι το μέλλον της; Τι έχει ήδη επιτευχθεί προς όφελος των πολιτών της και ποιες νέες προκλήσεις αντιμετωπίζει σήμερα; Ποιες αλλαγές και καινοτομίες πρέπει να προωθήσει η ΕΕ; Σε μια περίοδο έντονης παγκοσμιοποίησης, μπορεί η ΕΕ να ανταγωνισθεί με επιτυχία άλλες μεγάλες οικονομίες; Μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή; Θα βαδίσει τελικά η ΕΕ προς το σχήμα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης ή στο τέλος θα παραμείνει ένα πλαίσιο συνεργασίας και ανταγωνισμού ανάμεσα σε διαφορετικά κράτη, τα οποία απλώς θα συμμετέχουν στο ίδιο οικοδόμημα;
Σήμερα, η «έλλειψη» της Ευρώπης σημαίνει την «υποχώρηση» της Ευρώπης. Η Ευρώπη «σαν κενός χώρος» είναι η πραγματική παγίδα που η ίδια η Γηραιά Ηπειρος κινδυνεύει να στήσει στον εαυτό της.
Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι το αν θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και να συνδιαμορφώσει τη νέα ατζέντα της διεθνούς πολιτικής και των διατλαντικών σχέσεων.
Οπως φάνηκε στην μέχρι σήμερα πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Ευρώπη επιβεβαιώνει την αξία της μόνο όταν επιδεικνύει την ικανότητά της να απαντά στις προκλήσεις της Ιστορίας.
Ειδικότερα σήμερα, με την ευρωπαϊκή ενοποίηση να έχει μπλοκαρισθεί από μια πολυεπίπεδη κρίση οικονομική και προσφυγική στην οποία ήλθε να προστεθεί και η απόφαση της Βρετανίας για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η ανάδειξη του Μακρόν στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Το διακύβευμα στον δεύτερο γύρο των γαλλικών εκλογών της 7ης Μαΐου ήταν η επιβίωση του ευρώ και η συνέχιση της ευρωπαϊκής ενοποίησης ως ενιαίας στρατηγικής σε έναν σύνθετο και πολύπλοκο κόσμο.
Αυτό το σχέδιο εκπροσώπησε με επιτυχία ο Μακρόν. Από την άλλη πλευρά, η Λεπέν εμφανίστηκε με ένα σχέδιο που δεν ήταν τίποτε άλλο από μια επιχείρηση κατεδάφισης. Εμφανίστηκε ως κληρονόμος μιας πολιτικής πρακτικής που στηρίζεται στη δυσφήμηση και στην απειλή. Στα χνάρια του Ντόναλντ Τραμπ, κατέφυγε σε ψευδή υπονοούμενα. Αναδείχθηκε πρωταθλήτρια ενός εξτρεμισμού που κερδοσκοπεί επάνω σε κάθε είδους φόβους, διευρύνει κάθε είδους ρήγματα και επικαλείται κάθε είδους φαντάσματα.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ανάγκη από πολιτικούς ηγέτες με ξεκάθαρες ευρωπαϊκές θέσεις γιατί αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρές απειλές, όπως είναι το ριζοσπαστικό Ισλάμ με τις συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, ο Βλαδίμηρος Πούτιν, ο οποίος φαίνεται να υπονομεύει με πολλούς τρόπους την ενότητα της ΕΕ και να αναζητεί την πρωτοκαθεδρία στον συντηρητικό κόσμο, η άνοδος του εθνικολαϊκισμού, των ακροδεξιών κομμάτων και των νεοφασιστικών μορφωμάτων σε πολλές χώρες αλλά και ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έδειξε στους πρώτους μήνες της διακυβέρνησής του πως επιδιώκει την αποσύνθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ειδικότερα η νίκη του Εμανουέλ Μακρόν απέναντι στον εθνικολαϊκισμό που εκφράζει η ακροδεξιά Λεπέν και η εκλογή του στο αξίωμα του προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας δίνει μια νέα διάσταση στη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, γιατί ήταν ο μόνος πραγματικά ευρωπαϊστής από όλους τους υποψηφίους. Για αυτό, τόσο η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης όσο και οι περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες υποδέχθηκαν με ανακούφιση τη νίκη Μακρόν.
Σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, με τον Μακρόν πρόεδρο της Γαλλίας θα δημιουργηθούν νέες προϋποθέσεις για τον γαλλογερμανικό άξονα που είναι πάντα απαραίτητος για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας.
Προηγουμένως ο νέος πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας πρέπει να κατορθώσει να αποκτήσει μια λειτουργική πλειοψηφία στη γαλλική Εθνοσυνέλευση στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιουνίου.
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Από τις εκδόσεις Παπαζήση θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο το νέο βιβλίο του με τίτλο: H «δύσκολη» Ευρώπη. Σε αναζήτηση της νέας ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
