Ούτε που κατάλαβα πώς από τις απαρχές της γλυπτικής βρέθηκα ανάμεσα στις κουκουβάγιες που φτεροκοπούσαν στον πρώτο όροφο του μουσείου του Πόρου. Μετά συνειδητοποίησα ότι η συζήτηση με την καθηγήτρια Γλυπτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αφροδίτη Λίτη έχει μια αδιάκοπη, φυσική συνέχεια, απολύτως συνειδητή, και συνέπεια. Και, βεβαίως, ιερότητα. Ο άνθρωπος από τα πρώτα του βήματα επεξεργαζόταν πράγματα για να τα φοράει ή να τα αφιερώνει. Με αυτά εξοστράκιζε τους φόβους του και έφερνε κοντά του τα μακρινά, δημιουργώντας γλυπτά και άλλα αντικείμενα με το δικό του, προσωπικό, ιδίωμα. Αυτή την αρχέγονη λειτουργία υπηρετεί «μια ζωή», καθώς λέει, και η σύγχρονη δημιουργός, κρατώντας τεταμένο και ζωντανό το νήμα που τη συνδέει με τις απαρχές.
«Ναι, η γλυπτική είναι ιερή, πάντοτε ιερή» λέει η Αφροδίτη Λίτη. «Και ασχολείται με τη μνήμη κυρίως. Πάρα πολύ. Εχει σημεία, σύμβολα, ιστορικά γεγονότα, θεότητες, τα πάντα καταγράφει μέσα, στιγμές ιστορικές του ανθρώπου, σχέσεις, μύθους κυρίως –έτσι δεν είναι; Κι αν σώζονταν κιόλας πιο πολλά από τα έργα που είχαν κατά καιρούς δημιουργηθεί… Είχα εκθέσει τη δουλειά μου στο μουσείο των Δελφών. Κι έτσι μελετώντας τον χώρο, είδα ότι οι Δελφοί ήταν ένας χώρος τέχνης τελικά. Γεμάτος με βάθρα για όλα τα ιστορικά γεγονότα και επιτεύγματα που είχαν γίνει στα πέρατα του κόσμου, γιατί όλοι αφιέρωναν έργα. Ηταν τρομερά συγκινητικό. Κι ήταν τα καλύτερα έργα γιατί τα έκαναν οι καλύτεροι καλλιτέχνες. Μοναδικός χώρος τέχνης δηλαδή».
Η ιερότητα πήγαινε πάντα μαζί με τα μυστήρια. Και η γλυπτική είναι συχνά μυστηριακή. «Είναι τρομερά ιδιότυπος ο τρόπος απόδοσης των κυκλαδίτικων ειδωλίων» λέει η δημιουργός. «Είναι ανθρωπόμορφα, αλλά δεν νομίζω ότι μπορούν ακόμα να μας αποκαλύψουν γιατί έγιναν έτσι. Και η αφαιρετικότητά τους δεν σημαίνει καθόλου εκφραστική αδυναμία. Είναι ένα τεράστιο βήμα του νου του ανθρώπου, με αυτόν τον τρόπο έκφρασης, τον λιτό, τον απλό και συγχρόνως τον υπερβατικό και θεϊκό».
Αυτή η αρχέγονη επιδίωξη του ανθρώπινου νου είναι τόσο παλιά αλλά και τόσο σύγχρονη. «Η γλυπτική» λέει η Αφροδίτη Λίτη «λειτουργεί σε πολλά επίπεδα, είναι ένα σχέδιο μέσα στον χώρο. Κάτι σαν τους υπερσύγχρονους 3D υπολογιστές. Ο,τι πιο τεχνολογικά εξελιγμένο βασίζεται στην ανάγνωση και στην ανάλυση του εγκεφάλου του ανθρώπου. Και βλέπουμε πάλι πόσο σύγχρονος είναι ο άνθρωπος, πόσο επίκαιρος είναι ο καλλιτέχνης. Τα έργα μου, ενώ είναι απλά και κατανοητά, όταν εκτίθενται εδώ και στο εξωτερικό έχουν μεγάλη απήχηση και αυτό είναι που με συγκινεί. Είναι απλά και κατανοητά γιατί επεξεργάζομαι πολύ όλες αυτές τις σκέψεις μου, ούτως ώστε να είναι προσβάσιμα και να φέρνουν μια ευδαιμονία. Νομίζω ότι αυτός είναι ο ρόλος της τέχνης. Μέσα από τη θέαση αυτού του τύπου της τέχνης-επιστήμης, να αναδύεσαι με ένα τέτοιο συναίσθημα ευχαρίστησης. Χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρξει η τέχνη. Μετά μπαίνεις στον λόγο, μπαίνεις σε κάτι άλλο».
«Η ευδαιμονία του Μοιράσματος των Καρπών» ήταν μια ενότητα έργων που η γλύπτρια παρουσίασε παλαιότερα. Η έννοια της καρποφορίας έρχεται και επανέρχεται στον λόγο της. «Το βλέμμα» λέει «παίζει το σημαντικότερο ρόλο στην ύπαρξη του ανθρώπου, διότι ξεπλένει όλες τις εικόνες και το ον κάνει τη δική του ανάγνωση. Αυτό είναι το βασικό. Μπορεί να γίνει δημιουργικό, καρποφόρο». Και αυτή η σκέψη συναντά το εκφραστικό βλέμμα της κουκουβάγιας. Ενα σμήνος από τέτοια πουλιά –φιλοτεχνημένα από μπρούντζο και χρωματιστές, γυάλινες, ψηφίδες –εισβάλλουν με ανοιγμένα τα φτερά τους στον επάνω όροφο του Αρχαιολογικού Μουσείου του Πόρου και προσγειώνονται επάνω στα πατιναρισμένα από την Ιστορία αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη κτιρίων και ναών. «Αυτό το πουλί» τονίζει «έχει τη δυνατότητα να κάνει τη νύχτα ημέρα. Δεν υπάρχει σκότος γι’ αυτό το πουλί. Με άλλους μηχανισμούς και τρόπους οράσεως, βλέπει στο σκοτάδι όπως εμείς στο φως. Αυτό είναι σχεδόν θαυματουργό».
Η σοφία διαλύει τα σκοτάδια. Και η σοφία πηγάζει από τη γνώση. Και η γνώση από την εκπαίδευση. Οι αρχαίοι Ελληνες επένδυαν πολύ σε αυτά. «Και με πέτρες μόνο να ασχολούνταν, επάνω σε αυτά δούλευαν» λέει η Αφροδίτη Λίτη. «Ετσι κατάφεραν να ανεβάσουν τον πολίτη στο βάθρο του λόγου». Και ο νους του δημιουργού δεν σταματάει ποτέ να καρποφορεί: «Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου με ενδιαφέρει η γλυπτική. Ολους μάς συναρπάζει η τέχνη αλλά εγώ έχω αφιερώσει τη ζωή μου σε αυτήν. Και εγώ, και ο Γιώργης (σ.σ. ο πρόωρα χαμένος επίσης καθηγητής Γλυπτικής στην ΑΣΚΤ Γιώργος Λάππας). Ολες οι εκφάνσεις της ζωής μας έχουν σχέση με τη γλυπτική. Ο τρόπος ζωής μας είναι αφιερωμένος στο πώς θα κάνουμε τα έργα μας. Από τα βιβλία που διαβάζουμε, τις επισκέψεις σε χώρους, σε μουσεία, σε τόπους έως τις μελέτες, τις συναναστροφές, την έγνοια να βρεθεί ο οικονομικός τρόπος για να υλοποιηθούν».
Βίοι παράλληλοι. Την επομένη των εγκαινίων της έκθεσης της Αφροδίτης Λίτη, στην ίδια προκυμαία του Πόρου, θα ανοίξει στην γκαλερί Citronne και η έκθεση των γλυπτών του Γιώργου Λάππα. Συναρμολογήθηκαν μέσα σε αυτό το εργαστήριο, όπου η Αφροδίτη Λίτη συνεχίζει να δημιουργεί και να μας μιλά για τις κουκουβάγιες της:
«Η δουλειά μου με έχει οδηγήσει να αναζητώ πώς λειτουργεί το βλέμμα μέσα στα όντα. Οι κουκουβάγιες μου εστιάζουν στο βλέμμα τους. Είναι προσωπική προσέγγιση χρόνων πολλών. Η συνύπαρξη με τα αρχαία μέλη είναι κάτι το καταπληκτικό. Ωρίμασε αυτή η δουλειά και παρουσιάζει την εικόνα που θα ήθελα να έχει, εικόνα συνόλου. Οι κουκουβάγιες που πετάνε στον πρώτο όροφο είναι σαν να μπαίνουν στο μουσείο, για να απλωθούν στον πρώτο όροφο. Ενώ στο ισόγειο έχουν καθίσει επάνω σε αρχιτεκτονικά μέλη διαφόρων εποχών, κάτι καταπληκτικά κιονόκρανα, άριστης τεχνικής, όλων των τύπων –αυτό μου άρεσε –από αρχαϊκά, δωρικά, ελληνιστικά, βυζαντινά, χριστιανικά. Ηταν δώρο προς εμένα η εγκατάσταση των έργων μου μέσα στο μουσείο, αλλά και προς τις κουκουβάγιες, που βρήκαν τον τόπο τους. Η περιοχή της Τροιζηνίας είχε προστάτιδα την Αθηνά –που είχε σήμα της την κουκουβάγια –πριν από την Αθήνα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
