Ο Νούρι κρατάει το κλειδί της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν γνωρίζει προσωπικά τον Νούρι, λαμβάνει όμως στο mail του μία προς μία τις υπογραφές που στηρίζουν την επείγουσα έκκληση της Διεθνούς Αμνηστίας στο όνομά του. Η υπόθεση του 21χρονου Σύρου έχει γίνει κορωνίδα μιας ολόκληρης μάχης που αναμένεται να κριθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η απόφαση είναι τόσο σημαντική που αναμένεται να επηρεάσει ακόμη και το μέλλον της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας, η οποία συμπλήρωσε έναν χρόνο ζωής στις 18 Μαρτίου, με βασική πρόβλεψη την επιστροφή των αιτούντων άσυλο στην Τουρκία, ως «ασφαλούς τρίτης χώρας» για τους πρόσφυγες.

Η αίτηση και η εκκρεμότητα

Η Διεθνής Αμνηστία απευθύνει εδώ και καιρό έκκληση για τον Νούρι, καθώς «κρατείται παρανόμως επί οκτώ ολόκληρους μήνες, από τις 9 Σεπτεμβρίου, στο Αστυνομικό Τμήμα της Μυτιλήνης, όταν το ανώτατο χρονικό όριο –σύμφωνα πάντα με το Ελληνικό Δίκαιο –είναι 90 ημέρες».Την προσεχή εβδομάδα, μάλιστα, θα τον επισκεφθεί αποστολή της από τη Γενική Γραμματεία του Λονδίνου. Σύμφωνα πάντα με το διεθνές κίνημα, πάσχει από διαταραχή μετατραυματικού στρες, εξαιτίας των αεροπορικών βομβαρδισμών στη Συρία, ενώ έχει κολλήσει ψώρα∙ μοιράζεται το ίδιο κελί με άλλα πέντε – έξι άτομα, κοιμάται σε ένα στρώμα στο πάτωμα. Ο ίδιος έχει πει σε εκπρόσωπο της Διεθνούς Αμνηστίας που τον επισκέφθηκε ότι δεν του έχει δοθεί ούτε μία καθαρή κουβέρτα από τότε που τον συνέλαβαν. Στη Συρία ήταν φοιτητής Νοσηλευτικής, σήμερα δεν έχει να διαβάσει τίποτε στη γλώσσα του.

Η αίτηση ασύλου που είχε υποβάλει απορρίφθηκε, ενώ τα τοπικά δικαστήρια διέταξαν τη συνέχιση της κράτησής του, υπό τον φόβο της διαφυγής του στην Ευρώπη.

Τον Σεπτέμβριο, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκανε μια κίνηση κομβική: ανέστειλε προσωρινά την απέλασή του μέχρις ότου αποφανθεί επί της απόφασης της Επιτροπής Προσφυγών. Η ακροαματική διαδικασία του ΣτΕ έλαβε χώρα τον Νοέμβριο, η απόφαση ωστόσο εκκρεμεί. Αν οι ανώτατοι δικαστές υιοθετήσουν το επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι «ασφαλής τρίτη χώρα», ο Nούρι θα γυρίσει στην Τουρκία.

Τα ερωτήματα και ο Αλφάρες

Το Δ’ Τμήμα του ΣτΕ παρέπεμψε λόγω σπουδαιότητας το όλο ζήτημα στην Ολομέλεια. Είναι οι επαναπροωθήσεις συμβατές με το ελληνικό Σύνταγμα; Είναι η Τουρκία ασφαλής τρίτη χώρα; Είναι αντισυνταγματική η νέα σύνθεση των δευτεροβάθμιων επιτροπών (δύο διοικητικοί δικαστές και ένας εκπρόσωπος της Υπατης Αρμοστείας) που αποφασίζουν για την παροχή ασύλου;

Ο Νούρι δεν είναι μόνος του∙ προσέφυγε μαζί του στο ΣτΕ ο 29χρονος Αλφάρες, σύρος πρόσφυγας κι αυτός, όταν απορρίφθηκε η αίτηση ασύλου που είχε αιτηθεί. Η Μαριάννα Τζεφεράκου, συνήγορος του Αλφάρες, μέλος της οργάνωσης «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο», τον περιγράφει «τρομοκρατημένο, καθώς βρέθηκε στην Τουρκία τη «δυσάρεστη» περίοδο της απόπειρας πραξικοπήματος, και δεν έτυχε της καλύτερης υποδοχής: καθώς περνούσε τα σύνορα με άλλους συντοπίτες του, είδε τον τουρκικό στρατό να εξαπολύει πυρά στην ομάδα που είχε τυχαία προπορευθεί. Εχει αφήσει σύζυγο και δύο παιδιά στη Συρία, το ένα νεογέννητο, για να τους τραβήξει κοντά του όταν σταθεί στα πόδια του». Η ίδια εξηγεί: «Το πρόβλημα έχει να κάνει με τους πρόσφυγες που έχουν έλθει μετά τις 20 Μαρτίου (σ.σ.: μετά τη συμφωνία), από το Αιγαίο, και είναι Σύροι. Για όλους τους υπόλοιπους τεκμαίρεται ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα. Ποτέ δεν ήταν, άλλωστε».

Εξηγώντας το γιατί, η κυρία Τζεφεράκου σημειώνει: «Υπάρχει ζήτημα συστημικών πλημμελειών του τουρκικού κράτους, σε σχέση με την τύχη των προσφύγων. Δεν υπάρχουν προστατευτικές εγγυήσεις ώστε να μην επαναπροωθούνται στη Συρία. Το καθεστώς στο οποίο υπάγονται είναι προσωρινό, η εκτελεστική εξουσία μπορεί να αυθαιρετήσει ανά πάσα στιγμή σε βάρος τους. Δεν τους δίδεται άσυλο, καθώς η Τουρκία έχει επικυρώσει τη Σύμβαση της Γενεύης, με γεωγραφικό περιορισμό, την εφαρμόζει δηλαδή μόνο για πρόσωπα από την Ευρώπη. Δεν παρέχει, με άλλα λόγια, πλήρες καθεστώς πρόσφυγα σε άτομα που δεν είναι ευρωπαίοι πολίτες.Οι Σύροι αποκλείονται και από το εθνικό, εσωτερικό σύστημα παροχής ασύλου, που υφίσταται παράλληλα. Από την άλλη πλευρά, αυτό που οι Τούρκοι ονομάζουν φιλοξενία δεν είναι παρά συνθήκες κράτησης, χωρίς απώτατο όριο διάρκειας, και κανέναν τρόπο αντίδρασης».

Είναι η Τουρκία ασφαλής χώρα;

Η ερευνήτρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ελλάδα, κυρία Κονδυλία Γώγου, εκτιμά ότι η ετυμηγορία του ΣτΕ θα καθορίσει το μέλλον της ίδιας της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ – Τουρκίας.

«Στην Τουρκία, οι σύροι πρόσφυγες λαμβάνουν προσωρινή προστασία, αλλά έχουν αφεθεί να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους» σημειώνει η ερευνήτρια. «Τρία εκατομμύρια πρόσφυγες στη χώρα, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είναι Ευρωπαίοι, δεν μπορούν να είναι αυτάρκεις. Οι τουρκικές αρχές απέτυχαν να διασφαλίσουν ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο θα μπορέσουν να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Η Τουρκία έχει επιστρέψει αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες σε χώρες όπου κινδυνεύουν από σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας έχει βασιστεί σε μια προϋπόθεση προβληματική: ότι η Τουρκία είναι ασφαλές μέρος για τους πρόσφυγες. Στους μήνες που ακολούθησαν τη συμφωνία, οι επιτροπές ασύλου στην Ελλάδα αποφάνθηκαν σε πολλές περιπτώσεις ότι η Τουρκία δεν παρέχει αποτελεσματική προστασία στους πρόσφυγες.
Τον Ιούνιο του 2016, ωστόσο, οι επιτροπές αυτές έκριναν ότι η Τουρκία έπαψε να είναι «μη ασφαλής» χώρα, προκειμένου να ξεκινήσουν οι επαναπροωθήσεις. Η εγκυρότητα αυτής της αξιολόγησης βρίσκεται στο επίκεντρο της δικαστικής υπόθεσης σήμερα στο ΣτΕ».