Η κρίση στα Σκόπια και οι φόβοι της Αθήνας

Η εσωτερική πολιτική κρίση στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (πΓΔΜ) έχει προβληματίσει ιδιαίτερα την Αθήνα τις τελευταίες ημέρες. Στο μυαλό υψηλόβαθμων διπλωματικών παραγόντων έχει επανέλθει το ενδεχόμενο να αρχίσει ένας νέος κύκλος πιέσεων είτε για επίλυση του ονοματολογικού είτε για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της πΓΔΜ με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπλέον, ουδείς θα μπορούσε να αποκλείσει ότι η προοπτική ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να επανενεργοποιηθεί, ιδιαίτερα αν η σημερινή κατάσταση δεν ομαλοποιηθεί σύντομα και μετεξελιχθεί σε διεθνοτική κρίση Σλαβομακεδόνων και Αλβανών. Τούτο θα μπορούσε με τη σειρά του να προκαλέσει νέα ενόχληση της Μόσχας, η οποία ήδη έχει δυσφορήσει για την είσοδο του Μαυροβουνίου στην Ατλαντική Συμμαχία.

Αυτό που είναι βέβαιο και υποχρεώνει την Αθήνα να επανεξετάσει βασικά σημεία της τακτικής της είναι η διαφαινόμενη απόφαση των Βρυξελλών, του Βερολίνου και της Ουάσιγκτον να εγκαταλείψουν πλέον τον Νίκολα Γκρούεφσκι ως βασικό συνομιλητή τους στην πΓΔΜ. Ηδη, αυτοί οι τρεις παίκτες εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην εκλογή του νέου προέδρου της Βουλής, του Αλβανού Ταλάτ Τζαφέρι. Μάλιστα, την περασμένη Πέμπτη, ο κ. Τζαφέρι, που προέρχεται από το κόμμα DUI του Αλί Αχμέτι, με τον οποίο συνυπήρξε ως οπλαρχηγός του UCK στα τέλη της δεκαετίας του 1990, συναντήθηκε στις Βρυξέλλες με την ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι και τον επίτροπο Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν. Είναι προφανές ότι η συνάντηση αυτή ουσιαστικά συνιστά αναγνώριση της εκλογής του.

Τι θέλουν ΗΠΑ και Γερμανία

Την ίδια στιγμή διαφαίνεται, αν και είναι νωρίς ακόμη, μια προσπάθεια του Βερολίνου και των Ηνωμένων Πολιτειών να στηρίξουν τον ηγέτη του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDSM) Ζόραν Ζάεφ και των αλβανικών σχηματισμών με τους οποίους κατάφερε να εκλέξει πρόεδρο της Βουλής. Σε αυτό το σημείο μοιάζει να υπάρχει ένας διπλωματικός αγώνας δρόμου ποιος θα το πράξει πρώτος και καλύτερα.

Η μετάβαση στα Σκόπια του βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών Χόιτ Γι (ο αμερικανός διπλωμάτης γνωρίζει καλά τα Βαλκάνια και είχε παλαιότερα διατελέσει γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη) κατέδειξε το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον. Φαίνεται δε ότι η συνάντησή του με τον πρόεδρο της πΓΔΜ Γκιόργκι Ιβάνοφ λειτούργησε υπέρ μιας προσεκτικής αλλαγής στάσης του τελευταίου. Αυτή ίσως οδηγήσει στο να δοθεί εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον κ. Ζάεφ που απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Βουλής.

Παράλληλα η Γερμανία, πάντοτε πιο διακριτικά, τάσσεται υπέρ μιας κυβέρνησης Ζάεφ και αλβανικών κομμάτων. Στην πρόσφατη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στη Μάλτα, η Ανγκελα Μέρκελ φέρεται να είχε προειδοποιήσει τον κ. Γκρούεφσκι, το κόμμα του οποίου VMRO – DPMNE ανήκει στους κόλπους του ΕΛΚ, ότι πρέπει να άρει τα εμπόδια στον σχηματισμό κυβέρνησης. Υπενθυμίζεται ότι εν μέσω της κρίσης του σκανδάλου υποκλοπών, το Βερολίνο είχε διορίσει ως ειδικό απεσταλμένο για την πΓΔΜ τον πρέσβη Γιοχάνες Χάιντλ. Σε ανύποπτο χρόνο, πέρυσι, ο κ. Χάιντλ είχε πραγματοποιήσει επίσκεψη και στην Αθήνα.

Η συνομιλία Κοτζιά – Ζάεφ

Τα μηνύματα για την αλλαγή της κατάστασης πραγμάτων στην πΓΔΜ φαίνεται ότι έχουν φθάσει και στην ελληνική πρωτεύουσα. Είναι αλήθεια ότι σε ορισμένους κύκλους είχε προκαλέσει εντύπωση η απόπειρα της ελληνικής πλευράς να αναζητήσει πεδίο συνεννόησης με την κυβέρνηση Γκρούεφσκι, ιδιαίτερα από τη στιγμή που η αποκάλυψη του σκανδάλου των υποκλοπών έφερε τον άλλοτε ισχυρό άνδρα των Σκοπίων σε δυσχερή θέση. Ωστόσο, η Αθήνα και ο Νίκος Κοτζιάς επένδυσαν κυρίως στον επικεφαλής της σκοπιανής διπλωματίας Νίκολα Πόποσκι και στην εφαρμογή μιας δέσμης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Πληροφορίες που δεν δύνανται να επιβεβαιωθούν αναφέρουν ότι ο κ. Κοτζιάς είχε καταθέσει και προτάσεις επί του ονοματολογικού στον κ. Πόποσκι (πρόκειται επίσης για ένα από τα ονόματα που ακούγονται ως πιθανοί διάδοχοι του Γκρούεφσκι στην προεδρία του VMRO – DPMNE, μαζί με τους Νίκολα Τοντόροφ και Βλάτκο Γκιόρτσεφ).

Την περασμένη Πέμπτη, ο κ. Κοτζιάς συνομίλησε με τον κ. Ζάεφ. Αν και λεπτομέρειες της τηλεφωνικής συνομιλίας δεν έγιναν γνωστές, οι γνωρίζοντες τις εσωτερικές συζητήσεις στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας διέκριναν τα πρώτα βήματα μιας στροφής που να ακολουθεί τη γερμανική και αμερικανική γραμμή. Το ερώτημα που αναδύεται όμως είναι πώς θα κινηθεί ο κ. Ζάεφ στο ονοματολογικό (όπου το σημείο-κλειδί θα είναι οι χρήσεις μιας σύνθετης ονομασίας) σε περίπτωση που σχηματίσει κυβέρνηση. Θα είναι ανοιχτός σε λύση ή θα τηρήσει και αυτός σκληρή στάση ώστε να μην κατηγορηθεί από τους σλαβομακεδόνες εθνικιστές ότι υποχωρεί σε ένα μείζον εθνικό θέμα; Με τα αλβανικά κόμματα να θέλουν καταρχήν την ένταξη στο ΝΑΤΟ, δεν αποκλείεται οι πιέσεις να ενταθούν τόσο για αυτήν όσο και για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων πΓΔΜ – ΕΕ.

Πλήρης αποτυχία Γκρούεφσκι

Υψηλόβαθμοι διπλωματικοί παράγοντες στα Σκόπια σημείωναν στο «Βήμα» ότι «οι πολιτικές εξελίξεις στη χώρα περιστρέφονται γύρω από το απλό ερώτημα του αν ο πρώην πρωθυπουργός Γκρούεφσκι θα διωχθεί για το σκάνδαλο των υποκλοπών. Τα υπόλοιπα έπονται» σημείωναν χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι κινδυνεύει και ο επικεφαλής του DUI Αλί Αχμέτι λόγω της συγκυβέρνησης με το VMRO. Σύμφωνα με τον Ιωάννη Αρμακόλα, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, «η κρίση στην πΓΔΜ είναι το αποτέλεσμα της σχεδόν πλήρους αποτυχίας της διακυβέρνησης Γκρούεφσκι και του συνασπισμού VMRO – DPMNE και DUI τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό οι σχέσεις με τους Αλβανούς επιδεινώθηκαν, η οικονομική κατάσταση δεν βελτιώθηκε, οι δημοκρατικοί θεσμοί αποδυναμώθηκαν, ενώ η κυβερνώσα παράταξη κυριάρχησε απόλυτα στον κρατικό μηχανισμό και στην οικονομία».

Τι σκέφτονται τα Τίρανα και η Πρίστινα

Ενα ερώτημα που δεν έχει εύκολη απάντηση είναι ποια θα είναι τελικά η στάση των Αλβανών της πΓΔΜ και οι φιλοδοξίες των άλλων δύο κέντρων του αλβανικού μεγαλοϊδεατισμού, των Τιράνων και της Πρίστινας. Προς το παρόν, η δεύτερη κρατά πολύ χαμηλούς τόνους καθώς οι σχέσεις Κοσόβου – πΓΔΜ είναι βαθύτερες σε όλα τα επίπεδα και οι οικονομικές συναλλαγές ευρύτατες. Ωστόσο, δεδομένης και της προεκλογικής περιόδου στην Αλβανία, ο κ. Ράμα θέλει να εκμεταλλευθεί την κατάσταση.

Ο αλβανός πρωθυπουργός «θεωρεί ότι έχει το όραμα, την επιρροή και την ισχύ για να αποτελέσει αυτός και τα Τίρανα το σημείο αναφοράς για όλους τους αλβανικούς πληθυσμούς της περιοχής» επισημαίνει ο κ. Αρμακόλας. Είναι σαφές πάντως ότι ένα όραμα Μεγάλης Αλβανίας μάλλον λειτουργεί ανασταλτικά για την ευρωπαϊκή προοπτική της ίδιας της Αλβανίας. «Η δυσκολία του Κοσόβου να λειτουργήσει ως ανεξάρτητο κράτος και η κρίση στην πΓΔΜ ενισχύουν και νομιμοποιούν τον ρόλο που θέλουν να παίξουν τα Τίρανα. Οι αλβανικές ελίτ εκτός Αλβανίας όμως δεν βλέπουν απαραίτητα με καλό μάτι τον ενισχυμένο ρόλο των Τιράνων στον βαθμό που αυτό μπορεί να οδηγήσει στη δική τους περαιτέρω αποδυνάμωση, αν και δεν δηλώνεται ανοικτά γιατί έρχεται σε αντίθεση με το πατριωτικό αφήγημα» καταλήγει.