Εκατοντάδες οι «εξαφανισμένοι» πρόσφυγες στα νησιά

Εκατοντάδες αποφάσεις ασύλου, προφανώς απορριπτικές, εκκρεμούν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου λόγω αδυναμίας επίδοσης στους ενδιαφερομένους. Δεν γνωρίζει κανείς πού βρίσκονται οι συγκεκριμένοι αιτούντες άσυλο, οι οποίοι κατάγονται κυρίως από Βόρεια Αφρική, Πακιστάν και Μπανγκλαντές και δεν εμφανίζονται για να παραλάβουν τις αποφάσεις. Το χειρότερο είναι ότι αυτοί οι «εξαφανισμένοι» συνεχίζουν να μετριούνται στους επίσημους συνολικούς αριθμούς προσφύγων και μεταναστών που φιλοξενούνται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ενώ κανείς δεν γνωρίζει αν βρίσκονται ακόμη εκεί ή έχουν περάσει στην ενδοχώρα με τη βοήθεια διακινητών.

Οι περιπτώσεις των «εξαφανισμένων», που γίνονται όλο και περισσότεροι, αποτελούν την κύρια αιτία για την οποία το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής επιθυμεί να ανοίξει κλειστά κέντρα κράτησης στα νησιά που έχουν hotspots. Εκτός από τους «ύποπτους για εξαφάνιση», στα κέντρα αυτά θα κλείνονται και όσοι αιτούντες άσυλο επιδεικνύουν παραβατική συμπεριφορά.

Από τις 20 Μαρτίου 2016, όταν τέθηκε σε εφαρμογή η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, μέχρι τα μέσα Απριλίου εφέτος έχουν υποβληθεί στα πέντε νησιά (Λέσβο, Χίο, Σάμο, Κω και Λέρο) 14.526 αιτήσεις για άσυλο. Από αυτές, έχουν απορριφθεί σε α’ βαθμό οι 4.089 (αφορούν κυρίως αιτούντες από χώρες που δεν έχουν προσφυγικό προφίλ, όπως το Αφγανιστάν, ή οικονομικούς μετανάστες), 7.865 άτομα έχουν παραπεμφθεί στην ενδοχώρα για να εξεταστεί εδώ η αίτησή τους για άσυλο (πρόκειται κυρίως για ευάλωτους όπως οικογένειες με μικρά παιδιά, ή αιτούντες για τους οποίους κρίθηκε ότι δεν μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην Τουρκία) ενώ 2.191 άτομα παραπέμφθηκαν στη διαδικασία του Δουβλίνου για οικογενειακή επανένωση με συγγενείς τους σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ. Ασυλο έλαβαν μόνο 381 «καραμπινάτες» περιπτώσεις που δικαιούνταν διεθνή προστασία.

Από τους 4.089 αιτούντες άσυλο που απορρίφθηκαν σε α’ βαθμό, οι 3.319 υπέβαλαν προσφυγή. Ηδη έχουν εκδοθεί 1.707 αποφάσεις σε β’ βαθμό –οι 1.283 αρνητικές και 424 θετικές. Από αυτές τις 1.283 αρνητικές δευτεροβάθμιες αποφάσεις, το ένα τρίτο απορρίφθηκαν ως απαράδεκτες (κρίθηκε, δηλαδή, ότι μπορούν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην Τουρκία και να υποβάλουν εκεί αίτημα για άσυλο) και τα δύο τρίτα απορρίφθηκαν ως αβάσιμες (κρίθηκε, δηλαδή, ότι δεν πρόκειται για πρόσφυγες αλλά για οικονομικούς μετανάστες).

Για περίπου 750 σύρους πρόσφυγες εκκρεμεί η απόφαση σε β’ βαθμό. Αυτοί οι Σύροι δεν συγκαταλέγονται στους «εξαφανισμένους» διότι βρίσκονται στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αναμένοντας την απόφαση των δευτεροβάθμιων επιτροπών οι οποίες, με τη σειρά τους, περιμένουν την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για δύο Σύρους οι οποίοι προσέφυγαν στα δικαστήρια κατά της δευτεροβάθμιας απόρριψης της αίτησής τους για άσυλο στην Ελλάδα. «Η πιο πολυαναμενόμενη απόφαση δικαστηρίου στην ΕΕ» χαρακτηρίζεται από τους γνώστες η απόφαση αυτή η οποία αναμένεται από μέρα σε μέρα.

Μπαλάκι οι ευθύνες

Για την ελληνική κυβέρνηση και τις υπηρεσίες που ασχολούνται με το άσυλο, το καθεστώς που έχουν οι Σύροι στην Τουρκία είναι επαρκές, συνεπώς μπορούν να επιστραφούν στη χώρα αυτή προκειμένου να καταθέσουν εκεί αίτημα για να αναγνωρισθούν ως πρόσφυγες –άποψη με την οποία διαφωνούν πολλές ΜΚΟ. Ομως το πρόβλημα προκύπτει από το εξής: αντίθετα προς άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, στην Ελλάδα δεν υπάρχει κυβερνητική πράξη που να αναγνωρίζει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», δηλαδή ασφαλή για μη τούρκους πολίτες. Με άλλα λόγια, κανένας υπουργός της ελληνικής κυβέρνησης δεν θέλει να πάρει την ευθύνη για κάτι τέτοιο και η ευθύνη μετακυλίεται στις δευτεροβάθμιες επιτροπές εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, οι οποίες με τη σειρά τους έχουν παγώσει την έκδοση αποφάσεων περιμένοντας να «πάρει επάνω του» το θέμα το ΣτΕ.

Αρχικά, αμέσως μετά την εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας, οι δευτεροβάθμιες επιτροπές έκριναν παραδεκτά τα αιτήματα των Σύρων να λάβουν άσυλο στην Ελλάδα. Οι επιτροπές αυτές είχαν αναλάβει να διεκπεραιώσουν τις περίπου 80.000 προσφυγές που εκκρεμούσαν στην Ελλάδα από το 1996. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ανέλαβαν να εξετάζουν και τις προσφυγές στα νησιά. «Για τις 78 από τις 80 πρώτες προσφυγές Σύρων που εξετάσαμε, κρίναμε παραδεκτό το αίτημά τους να λάβουν άσυλο στην Ελλάδα» λέει στο «Βήμα» μέλος των επιτροπών αυτών. «Υστερα από τέσσερις μήνες περίπου, όταν η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι δεν επιστρέφαμε σχεδόν κανέναν Σύρο στην Τουρκία, πέρασε τροπολογία για τη δημιουργία νέων επιτροπών στις οποίες τα δύο από τα τρία μέλη είναι δικαστές, δηλαδή δημόσιοι υπάλληλοι. Οι νέες επιτροπές ανέλαβαν γύρω στα μέσα Ιουλίου». Ενδεικτικό του αλαλούμ που επικρατεί στην ΕΕ, ο συνομιλητής μας λέει ότι από τους δύο Σύρους των οποίων τις προσφυγές απέρριψαν οι παλαιές επιτροπές «ο ένας πήγε παράνομα στη Γερμανία με διακινητή, κατέθεσε αίτημα και έλαβε καθεστώς πρόσφυγα!».

Πρωτοβάθμια, ένας χειριστής κρίνει το αίτημα για άσυλο και εκδίδει απόφαση. Οι νέες δευτεροβάθμιες επιτροπές αποτελούνται από δύο διοικητικούς δικαστές συν ένα μέλος, συνήθως με νομική κατάρτιση, που υποδεικνύεται από την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (οι «παλαιές» αποτελούνταν από «δύο δικηγόρους και έναν δημόσιο υπάλληλο, συνήθως όποιον ήθελε να ξεφορτωθεί ο προϊστάμενός του, που συχνά δεν ήταν καν απόφοιτος Νομικής όπως προβλεπόταν αρχικά» συνεχίζει το μέλος που μίλησε στο «Βήμα»). Από τις 21 Ιουλίου μέχρι σήμερα, οι νέες επιτροπές έχουν ήδη απορρίψει τα αιτήματα 48 Σύρων ως απαράδεκτα (πρέπει να επιστρέψουν στην Τουρκία) ενώ, ανάλογα με την απόφαση του ΣτΕ, μπορεί να ακολουθήσουν και οι 750 που βρίσκονται σε εκκρεμότητα.