Η νίκη του Εμανουέλ Μακρόν στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών και η αναμενόμενη (εκτός δραματικού απροόπτου) ανάδειξή του στην προεδρία της Γαλλίας δημιουργεί μια χρήσιμη δυναμική για τα ευρωπαϊκά δρώμενα.
Ο Μακρόν σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου είχε ξεκάθαρες θέσεις για «περισσότερη» Ευρώπη με παράλληλη αναβάθμιση του ρόλου της Γαλλίας με στόχο την ενίσχυση της περίφημης γαλλογερμανικής συνεργασίας που λειτουργούσε τα προηγούμενα χρόνια ως ατμομηχανή της ενοποιητικής διαδικασίας.
Στον δεύτερο γύρο της προεδρικής εκλογής στη Γαλλία θα αναμετρηθούν από τη μια πλευρά οι δυνάμεις του εθνολαϊκισμού και του φόβου που θέλουν να υψώσουν τείχη στην Ευρώπη και από την άλλη οι δυνάμεις της προόδου και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ισως με την πιθανή εκλογή του Μακρόν να αναβαθμισθεί το «δεύτερο μισό» του γαλλογερμανικού άξονα και να κλείσει ο κύκλος της υποχώρησης των επιτυχιών του σπουδαίου ευρωπαϊκού σχεδίου, το οποίο καλύπτει μια περίοδο 60 και πλέον ετών από την υπογραφή της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ανθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) των Παρισίων το 1951 μέχρι σήμερα.
Μετά τις γαλλικές και γερμανικές εκλογές (24 Σεπτεμβρίου 2017), οι ηγέτες των δύο μεγαλύτερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης πρέπει να ξαναδούν το νόημα της ενοποιητικής διαδικασίας όπως το περιέγραψαν το 1951, στο προοίμιο της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα άνθρακα και Χάλυβα, οι εκπρόσωποι του Βελγίου, τα Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου και της Ολλανδίας, δηλαδή των έξι ιδρυτικών κρατών της ΕΚΑΧ:
«[…] Αποφασισμένοι να υποκαταστήσουν τους προαιώνιους ανταγωνισμούς με τη συγχώνευση των ουσιαστικών συμφερόντων τους, να δημιουργήσουν με την εγκαθίδρυση μιας οικονομικής κοινότητας τα πρώτα όργανα μιας περισσότερο πλατιάς και ανεξάρτητης κοινότητας μεταξύ λαών που επί μακρόν ήσαν αντίπαλοι σε αιματηρές συγκρούσεις και να θέσουν τις βάσεις θεσμών ικανών να κατευθύνουν ένα πεπρωμένο που εις το εξής θα είναι κοινό».
Σήμερα, 60 χρόνια από την υπογραφή των Συνθηκών της Ρώμης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ) τον Μάρτιο του 1957, η Ευρωπαϊκή Ενωση βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια πολυεπίπεδη κρίση: μεταναστευτική – προσφυγική, οικονομική, ασφάλειας και γεωπολιτικής αδυναμίας, η οποία έχει αναδείξει το έλλειμμα συνοχής της ΕΕ και κυρίως την απόκλιση των κρατών-μελών από το ευρωπαϊκό σχέδιο. Aυτή η πολυεπίπεδη κρίση έχει ενισχύσει τα εθνολαϊκιστικά μορφώματα τα οποία απειλούν ευθέως την ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία.
Οσον αφορά στον ευρωσκεπτικισμό, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο αλλά και άλλες έρευνες (βλ. Το Βήμα της 23ης Απριλίου 2017) οι ευρωπαίοι πολίτες δεν τάσσονται κατά της ΕΕ, αλλά κατά του τρόπου που λειτουργεί αυτή. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Ιταλίας και της Ελλάδας, όπου οι ευρωπαίοι πολίτες πιστεύουν πως αφέθηκαν μόνες τους να αντιμετωπίσουν την προσφυγική κρίση. Επίσης, πολλοί Ευρωπαίοι βίωσαν την «Ευρώπη – ΔΝΤ» σαν μια απειλή, γιατί ήταν ο φορέας βοήθειας υπό τον όρο να πραγματοποιηθούν επώδυνες και άδικες μεταρρυθμίσεις και περικοπές. Ομως, πολύ συχνά ξεχνάμε ότι οργάνωσε την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών, η οποία ενίοτε τίθεται υπό αμφισβήτηση.
Σήμερα πρέπει να δώσουμε νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό σχέδιο ώστε να μοιάζει σαν απάντηση στις απειλές και στις προκλήσεις που τρέφουν τους φόβους, ενισχύοντας στην πραγματικότητα την ανάγκη να ενωθούμε.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να απεγκλωβιστεί από τα «εθνικά εγώ» και τους «εθνικούς εγωισμούς», όπως αυτός που οδήγησε τους Βρετανούς στο Brexit.
Η απάντηση στις προκλήσεις είναι η «περισσότερη» Ευρώπη, γιατί η «έλλειψη» της Ευρώπης σημαίνει την «υποχώρησή» της.
Εξάλλου, όπως φάνηκε στη μέχρι σήμερα πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η Ευρώπη επιβεβαιώνει την αξία της μόνον όταν επιδεικνύει την ικανότητά της να απαντά στις προκλήσεις της Ιστορίας.
Σήμερα, καλούμαστε να υπερασπιστούμε ιστορικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς δεσμούς έναντι μιας αισχρής ιδεολογίας που προσβάλλει ό,τι πέτυχε η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Με αφορμή την 60ή επέτειο από την υπογραφή των ιδρυτικών Συνθηκών της ΕΟΚ, τα κράτη-μέλη της ΕΕ πρέπει να προωθήσουν ένα θετικό όραμα της ΕΕ ως πηγή ευκαιριών και ως προστασία εναντίον των απειλών.
Η ευρωπαϊκή περιπέτεια του σχεδίου της ενωμένης Ευρώπης ξεκίνησε πριν από 60 και πλέον χρόνια για να τονώσει την ανοικοδόμηση της Ευρώπης και να δημιουργήσει έναν χώρο ειρήνης και αμοιβαίου σεβασμού.
Σήμερα, πρέπει να πιστέψουμε, περισσότερο από ποτέ, ότι η ενότητα είναι ένας αγώνας τον οποίο είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε.
Αν επιθυμούμε πράγματι να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε στην ίδια κατεύθυνση συνεργασίας και συνύπαρξης που προσδιόρισε στο προοίμιό της η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ανθρακα και Χάλυβα το 1951, τότε θα πρέπει να συνεχίσουμε ή να ξαναρχίσουμε να βλέπουμε την ευρωπαϊκή ενοποίηση ως μια συγκεκριμένη ουτοπία και να αναζητήσουμε τη νέα ευρωπαϊκή αλληλεγγύη συμφερόντων που θα συμπληρώνει το εθνικό συμφέρον, γιατί είμαστε Ευρωπαίοι και θα είμαστε ακόμη περισσότερο Ευρωπαίοι στο μέλλον!
Ο κ. Σωτήρης Ντάλης είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Από τις εκδόσεις Παπαζήση θα κυκλοφορήσει προσεχώς το βιβλίο του Η «Δύσκολη» Ευρώπη.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
