Το στολίδι της Σάμου έτοιμο για το κοινό

Εργο του Ευπαλίνου από τα Μέγαρα το Ευπαλίνειο Υδραγωγείο χρονολογείται στα μέσα του 550 π.Χ. και ήταν έμπνευση του τυράννου Πολυκράτη, διότι οι κάτοικοι της Σάμου στερούνταν το νερό και χρειάζονταν ένα μέρος ύδρευσης υψηλών προδιαγραφών υγιεινής. Σήμερα η αποκατάσταση, η συντήρηση και η ανάδειξη του Ευπαλίνειου Υδραγωγείου κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου δεν είναι απλώς ένα σύγχρονο έργο αλλά ένα πραγματικό ταξίδι στον χρόνο: στον δαιδαλώδη διάδρομο του ορύγματος και στη μήκους 1.036 μέτρων σήραγγα (για λόγους ασφαλείας επισκέψιμα ως τώρα ήταν μόνο 130 μέτρα) ο επισκέπτης ταξιδεύει έχοντας τη νοητή συντροφιά είτε του Ηρόδοτου είτε του Πυθαγόρα.

Την περασμένη Δευτέρα «Το Βήμα» έδωσε το «παρών» στην παρουσίαση του πολυεπίπεδου έργου το οποίο κρατά σε αγωνία ένα ολόκληρο νησί που αδημονεί για τα επίσημα εγκαίνιά του και την παράδοσή του στο κοινό. Ηταν δε τέτοιος ο ενθουσιασμός της υπουργού Πολιτισμού Λυδίας Κονιόρδου στην παρουσίαση που στο τέλος έπαιξε η ίδια τον ρόλο της ξεναγού σε τουρίστες που απρόσμενα βρέθηκαν στην έξοδο του Ορύγματος. «Το Ευπαλίνειο Ορυγμα είναι μια πιλοτική προσπάθεια για ν’ αναδειχθούν και άλλα μνημεία στην Ελλάδα» είπε η υπουργός. «Πρόκειται για ένα στολίδι για τη Σάμο, που προβάλλει τη χώρα μας διεθνώς».

Το ιδιαίτερο στη διάνοιξη της σήραγγας είναι ότι η λάξευση έγινε ταυτόχρονα και από τις δύο πλαγιές του λόφου, βόρεια και νότια, ενώ τα δύο συνεργεία συναντήθηκαν περίπου στη μέση. Ο Ηρόδοτος το ονομάζει «αμφίστομον όρυγμα». Οταν φτάνεις στο περίφημο σημείο συνάντησης των δύο κλάδων, διαπιστώνεις μια σημαντική λεπτομέρεια: ο ένας κλάδος ήταν στην ευθεία, ο άλλος στο πλάι της. Πρόκειται για ένα σκόπιμο τέχνασμα, που εξασφαλίζει την ασφάλεια των διερχομένων και από τις δύο κατευθύνσεις. Επιπλέον, χαρακτηριστική είναι και η υψομετρική διαφορά τους.

Τα τμήματα του Υδραγωγείου είναι η δεξαμενή, ο προσαγωγός, το Ορυγμα και ο αστικός αγωγός. Καθένα από αυτά αποτελεί αφ’ εαυτού σπουδαιότατο τεχνικό επίτευγμα, αλλά η κορωνίδα του Ευπαλινείου είναι το Ορυγμα. Η πιο ενδιαφέρουσα στιγμή της ξενάγησης βρισκόταν προ των θυρών του Ορύγματος. «Αυτό το πέρασμα είναι μια εμπειρία ζωής» είπε η κυρία Κονιόρδου συνιστώντας ηρεμία και απόλαυση της διαδρομής. «Ας δώσουμε την ευκαιρία στους εαυτούς μας να το αφουγκραστούμε και να προσηλωθούμε σε αυτό» είπε.

Παρ’ όλο που το διαθέσιμο για τους επισκέπτες πλάτος του διαδρόμου έχει αυξηθεί, σε αρκετά σημεία το περπάτημα γινόταν αναγκαστικά με το κεφάλι σκυμμένο. Σημαντικό είναι ότι στη διαδρομή υπάρχουν πυροσβεστικοί σταθμοί, σε περίπτωση που κάποιος χρειαστεί βοήθεια. Ισχυροί προβολείς φωτισμού και εσχάρες κάτω από τις οποίες φαινόταν η τάφρος διευκόλυναν το περπάτημα. Ο φωτισμός απαλός, συμβατός με τον υπόγειο χαρακτήρα του έργου, στα τοιχώματα των βράχων διακρίνονταν χτυπήματα των εργαλείων, ενώ ανά περίπου 20 μέτρα υπήρχαν και σημάνσεις με κόκκινη μπογιά. Πρόκειται για μια αρίθμηση από 400 σημάδια μέτρησης κατά προσέγγιση, που αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση της τροποποίησης της σήραγγας. Οσο προχωράς στον διάδρομο η υγρασία γίνεται ακόμα πιο έντονη και σε πολλά σημεία στάζει νερό. Σύμφωνα με τους ειδικούς τα μπάζα που διακρίνονταν δεξιά ήταν αρχαία μπάζα και προέρχονταν από καθαρισμούς. Την προσοχή τραβούν τόσο οι σταλακτίτες όσο και τα γκραφίτι στην οροφή. Οσο για τη λιγότερο εντυπωσιακή πλευρά του Ορύγματος, δεν είναι άλλη από τους κατακερματισμένους λίθους και τα βράχια. Σε πολλά σημεία μάλιστα είχαν τοποθετηθεί και διχτυωτά πλέγματα συγκράτησης της βραχομάζας. Στο τέλος της πορείας διακρίνεται η περιοχή των μεγάλων καταπτώσεων, όπου έχει εγκατασταθεί διάδρομος από ανοξείδωτο χάλυβα με επένδυση εσχάρες, παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιήθηκαν για την κάλυψη των τάφρων, οι οποίες επιτρέπουν τη θέαση της επιφάνειας του βράχου. Η ξενάγηση ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στη δεξαμενή του Υδραγωγείου, πάνω στην οποία είναι χτισμένο το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη.