Σε διαστημική τροχιά η Ελλάδα της κρίσης

Πριν από δύο μήνες η είδηση για τη δημιουργία ελληνικής NASA είχε προκαλέσει σάλο στο Διαδίκτυο. Από χθες το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση. Με αυτό όχι μόνο θεσμοθετείται η ίδρυση εθνικού διαστημικού φορέα αλλά καθορίζονται και οι προϋποθέσεις για την αδειοδότηση εταιρειών που ασχολούνται με δραστηριότητες εκτόξευσης, πτήσης και καθοδήγησης διαστημικών αντικειμένων ή αναπτύσσουν τεχνολογικές εφαρμογές ή διεκδικούν φάσμα στο Διάστημα κ.ά.

Το σχέδιο νόμου που περιλαμβάνει 25 άρθρα και εισάγει στο λεξιλόγιο της Ελλάδας της κρίσης ορισμούς και επικυρωμένες συνθήκες όπως:

n Space object (κάθε αντικείμενο που εκτοξεύεται ή που προορίζεται για εκτόξευση σε θέση τροχιάς γύρω από τη Γη ή σε προορισμό πέραν της τροχιάς της Γης και κάθε συσκευή/σύστημα που προορίζεται για την εκτόξευση ενός αντικειμένου).

n «Συνθήκη για το Εξωατμοσφαιρικό Διάστημα»/Outer Space Treaty (η Συνθήκη επί των αρχών που διέπουν τις δραστηριότητες των κρατών κατά την εξερεύνηση και χρήση του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος, περιλαμβανομένων της Σελήνης και άλλων ουράνιων σωμάτων).

n «Συμφωνία για τη διάσωση αστροναυτών και την επιστροφή διαστημικών αντικειμένων» (επικυρώθηκε από την Ελλάδα στις 20 Νοεμβρίου 1974).

Με το νομοσχέδιο ορίζονται οι υποχρεώσεις και οι προϋποθέσεις για την αδειοδότηση νομικών προσώπων αναφορικά με την άσκηση διαστημικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, συστήνεται ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία Ελληνικός Διαστημικός Διαστημικός Οργανισμός ΑΕ και τον διακριτικό τίτλο ΕΛΔΟ ΑΕ (Hellenic Space Agency SA).

Η άδεια για την άσκηση των διαστημικών δραστηριοτήτων χορηγείται με απόφαση του υπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης σε φορέα που αιτείται, εφόσον πληρούνται συγκεκριμένοι όροι.

Η αίτηση που συνοδεύεται από παράβολο 6.000 ευρώ περιλαμβάνει τα εξής:

α) Πλήρη στοιχεία της ταυτότητας του φορέα και της νομικής του μορφής (νομιμοποιητικά έγγραφα),

β) παρουσίαση των παρελθουσών, τρεχουσών και μελλοντικών δραστηριοτήτων του, καθώς και των τεχνικών, οικονομικών και νομικών εγγυήσεών του,

γ) πλήρη και ακριβή περιγραφή των διαστημικών δραστηριοτήτων προς αδειοδότηση,

δ) πλήρη στοιχεία της ταυτότητας του διαστημικού αντικειμένου προς αδειοδότηση,

ε) πλήρη στοιχεία της ταυτότητας του-ων κατασκευαστή-ών του διαστημικού αντικειμένου,

στ) υπεύθυνη δήλωση του φορέα περί συμμόρφωσης στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και πρακτικές καθώς και στην κείμενη ελληνική και διεθνή περιβαλλοντική νομοθεσία,

ζ) πλήρη στοιχεία της ταυτότητας των φυσικών ή νομικών προσώπων, για λογαριασμό των οποίων θα διεξαχθούν οι διαστημικές δραστηριότητες,

η) πλήρη στοιχεία της ταυτότητας των προσώπων που θα συμμετάσχουν στις διαστημικές δραστηριότητες,

θ) κάθε άλλο χρήσιμο στοιχείο, το οποίο μπορεί να είναι σχετικό με την απόφαση του υπουργού για τη χορήγηση της άδειας,

ι) συμβόλαιο ασφαλιστικής κάλυψης βάσει του άρθρου 11 και

ια) τα στοιχεία που απαιτούνται για την καταχώρηση στο Εθνικό Αρχείο/Μητρώο Διαστημικών Αντικειμένων, καθώς και την κοινοποίηση στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ.

Κρίνεται ως σημαντικό ότι προβλέπεται να τηρείται στο υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης Εθνικό Αρχείο/Μητρώο Διαστημικών Αντικειμένων, όπου καταχωρούνται όλα τα διαστημικά αντικείμενα για τα οποία η Ελλάδα είναι, μόνη της ή από κοινού με άλλο κράτος, το κράτος εκτόξευσης, εκτός εάν η καταγραφή πραγματοποιείται από άλλο κράτος ή διεθνή οργανισμό, σύμφωνα με τη Σύμβαση για την καταγραφή διαστημικών αντικειμένων.

Αν η διαστημική δραστηριότητα είναι προς το δημόσιο συμφέρον, ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης μπορεί να καθορίσει χαμηλότερο ποσό ή να απαλλάξει τον φορέα από την υποχρέωση ασφάλισης με διοικητική απόφαση, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους που συνδέονται με τη διαστημική δραστηριότητα και την οικονομική ικανότητα του λειτουργού. Οι διαστημικές δραστηριότητες είναι προς το δημόσιο συμφέρον αν εξυπηρετούν την εθνική ασφάλεια, την επιστήμη, την έρευνα ή την εκπαίδευση. Η ασφάλιση δεν είναι απαραίτητη εάν το ίδιο το ελληνικό κράτος είναι ο φορέας.

Ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης δύναται να ζητήσει την παροχή γνωμοδότησης από εμπειρογνώμονες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου με πολυετή και διεθνή εμπειρία στους τομείς του Διαστήματος ή/και των αμυντικών συστημάτων), τους οποίους ορίζει για τον έλεγχο των στοιχείων της αίτησης.

Ορίζεται ότι το περιεχόμενο της αίτησης γνωστοποιείται στα υπουργεία Οικονομίας και Ανάπτυξης, Εθνικής Αμυνας, Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων, Εξωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Σε περίπτωση υποβολής τεκμηριωμένων αντιρρήσεων ή αρνητικής κρίσης έστω και ενός υπουργείου επί της αιτήσεως για αδειοδότηση, εντός 30 ημερών από την αποστολή της αίτησης, το αίτημα του φορέα απορρίπτεται, ενώ σε διαφορετική περίπτωση τεκμαίρεται η συναίνεση του αντίστοιχου υπουργείου.

Υπάρχει πρόνοια για κυρώσεις. Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που διεξάγει διαστημικές δραστηριότητες χωρίς αδειοδότηση τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο έτη, καθώς και με πρόστιμο από 30.000 έως 300.000 ευρώ. Το ίδιο ισχύει και για όποιον έχει υποβάλει αίτηση για άδεια, κοινοποιεί εκ προθέσεως εσφαλμένες ή ημιτελείς πληροφορίες για τις σχετικές διαστημικές δραστηριότητες.

Οι διατάξεις του σχεδίου νόμου, το οποίο θα βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 2 Μαΐου 2017, εφαρμόζονται σε διαστημικές δραστηριότητες οι οποίες είτε ασκούνται εντός της ελληνικής επικράτειας είτε ασκούνται εκτός ελληνικής επικράτειας, εάν χρησιμοποιούνται εγκαταστάσεις, προσωπικό ή κινητή-ακίνητη περιουσία που ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο ή που υπάγονται στη δικαιοδοσία του. Επίσης, αφορούν σε δραστηριότητες, ανεξαρτήτως τοποθεσίας, εφόσον διεξάγονται από φυσικά πρόσωπα ελληνικής υπηκοότητας ή νομικά πρόσωπα που εδρεύουν στην Ελλάδα και εάν αυτό προβλέπεται από διεθνή συμφωνία ή συνθήκη.

Ιδιαίτερο κεφάλαιο στο σχέδιο νόμου αφορά στην ίδρυση της ανώνυμης εταιρείας «Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός ΑΕ». Ορίζεται ότι θα εποπτεύεται από τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης και θα λειτουργεί «χάριν του δημοσίου συμφέροντος κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας». Η διάρκεια της εταιρείας Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός ορίζεται σε 30 έτη και σκοπός της είναι η αναζήτηση, προώθηση και συμμετοχή ή/και διαχείριση προγραμμάτων και έργων σχετικά με τις διαστημικές δραστηριότητες σε τομείς όπως η επιστημονική έρευνα, η τεχνολογία, οι τηλεπικοινωνίες, η άμυνα και η ασφάλεια, η οικονομία, το περιβάλλον, η αγροτική ανάπτυξη, οι μεταφορές, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και το εμπόριο.

Οι πόροι, το προσωπικό και οι προσλήψεις

Οι πόροι του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού προέρχονται από:

α) την εκμετάλλευση δικαιωμάτων επί των διαστημικών αντικειμένων, των δορυφόρων, των δορυφορικών τροχιών και των συναφών ραδιοσυχνοτήτων που έχουν εκχωρηθεί στην εταιρεία,

β) χορηγίες, έσοδα και χρηματοδοτήσεις από δημόσιες επιχειρήσεις, φορείς πάσης φύσεως, Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και άλλους διεθνείς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται από κοινού σε έργα ή προγράμματα του διαστημικού τομέα,

γ) την παροχή υπηρεσιών και τη μεταβίβαση των δικαιωμάτων χρήσης επιστημονικών –ερευνητικών έργων και μελετών,

δ) δωρεές, κληρονομιές, κληροδοσίες, εισπράξεις από τόκους καταθέσεων, προσόδους από την εκμετάλλευση της περιουσίας του και λοιπά πάσης φύσεως έσοδα από νόμιμες πηγές,

ε) χορηγίες από ιδιώτες.

Με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονομικών, Οικονομίας και Ανάπτυξης, και Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, η εταιρεία δύναται να επιχορηγείται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ή από τον τακτικό προϋπολογισμό, για την πραγματοποίηση του σκοπού της.

Η εταιρεία δύναται, κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων, να προσλαμβάνει έως 10 ειδικούς επιστήμονες εγνωσμένης αξίας στο εξειδικευμένο πεδίο του Διαστήματος.

Κατά την έναρξη λειτουργίας της εταιρείας και για να καλυφθούν άμεσες ανάγκες στελέχωσης, επιτρέπεται να αποσπώνται στην εταιρεία, κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων, έως έξι στελέχη του υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης και της ΕΕΤΤ.

Προνόμια –φορολογικές απαλλαγές

Είναι αξιοσημείωτο ότι ορίζεται πως η Ελληνικός Διαστημικός Οργανισμός ΑΕ «απολαμβάνει όλων των διοικητικών, οικονομικών, δικαστικών, ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου προνομίων και ατελειών του Δημοσίου. Επίσης, απαλλάσσεται από την καταβολή δασμών, άμεσων ή έμμεσων φόρων, πλην του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων και του Ειδικού Φόρου επί Ακινήτων, εισφορών υπέρ τρίτων και τελών οποιασδήποτε φύσεως για τον εισαγόμενο από αυτήν εξοπλισμό που προορίζεται για την εκπλήρωση των σκοπών της, σύμφωνα με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις».

Ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής κ. Νίκος Παππάς σε δηλώσεις του χαρακτήρισε προφανή την αναγκαιότητα της σύστασης για πρώτη φορά στην Ελλάδα ενός διαστημικού οργανισμού «με συντονιστικές και αποφασιστικές αρμοδιότητες». Οπως είπε: «Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες της ΕΕ που δεν διαθέτει έναν αντίστοιχο φορέα προκειμένου να αξιοποιεί εμπορικά, επιστημονικά και ερευνητικά τα δικαιώματά της σε διαστημικό φάσμα, καθώς και την πληθώρα ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών και πόρων που διαθέτουν οι ευρωπαϊκοί και διεθνείς οργανισμοί».