Φιλία στα ώριμα χρόνια

Μετρήστε πόσες φιλίες γύρω σας έχουν διαλυθεί ή παρακμάσει τα τελευταία επτά-οκτώ χρόνια. Η κρίση μοιάζει με τον γύπα που έχει χώσει τον γυμνό λαιμό του μέσα στο κουφάρι και σιγοτρώει τις εσώτερες, τις ζωτικές σχέσεις. Η φιλία είναι ο πιο λαχταριστός μεζές.

Ανεξαρτήτως κρίσης, όμως, μπορείς να είσαι 30 και άνω και να διατηρείς ακόμη κάτι από αυτόν τον ζωτικό δεσμό που σε κρατά πεισματικά δεμένο με κάποιον, όπως συνέβαινε στη διάρκεια της εφηβείας ή στα πρώτα νεανικά χρόνια; Οπως συνόψιζε προ καιρού στο αμερικανικό «The Αtlantic» (στο άρθρο «How Friendships Change in Adulthood»), η Εμιλι Λάνγκαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια Επικοινωνίας στο Wheaton College της Μασαχουσέτης, η φιλία είναι πάντα το πρώτο θύμα, η πρώτη σχέση που ρίπτεται στον Καιάδα μαζί με τις λοιπές ματαιώσεις της ενηλικίωσης. Εξαιτίας δε της ιδιότυπης σύστασής της –σε αντίθεση δηλαδή με τον γάμο και το ρομαντικό ειδύλλιο –στερείται μιας επίσημης δομής και δεν διέπεται από κανόνες (μπορεί π.χ. να περάσουν μήνες χωρίς να έχεις μιλήσει με έναν φίλο και ούτε γάτα ούτε ζημιά). Ως εκ τούτου, είναι πιο ευέλικτη σαν σχήμα αλλά και πιο ευάλωτη στην ευμεταβλητότητα, τη δυσθυμία και εν γένει στα mood swings της ζωής.

Οι ειδικοί συμφωνούν ότι ο γάμος παραμένει ο πιο ανηλεής διώκτης της. Και –οποία ειρωνεία! –το γαμήλιο μυστήριο είναι το τελευταίο διονυσιακό πάρτι της φιλίας, με καλεσμένους όλους τους κολλητούς του ενός και του άλλου· για τελευταία φορά όλοι μαζί, οι Δάμωνες και οι Φιντίες χορεύουν, εν αγνοία τους, πάνω στο ολάνθιστο μνήμα εκείνης της πάλαι ποτέ ψυχικής επαφής. Η απώλεια δεν αφορά μόνο τους παντρεμένους, που αναπόφευκτα θα κληθούν να εξυφάνουν το ναρκισσιστικό, συχνά αυτοκαταστροφικό κουκούλι της οικογενειακής αυτάρκειας. Αφορά και τους ολοένα αυξανόμενους σε αριθμό singles που παρακολουθούν στωικά στέρεες φιλίες να ροκανίζονται από συζύγους, τέκνα και τις περί αυτών αγγαρείες. Η φιλία, άλλωστε, είναι ταυτόχρονα η πρώτη που θυσιάζεται στον βωμό της έλλειψης χρόνου. Πιο εύκολα π.χ. θα αναβάλεις το ραντεβού για καφέ με μια παιδική φίλη που έχεις να δεις από πέρυσι παρά έναν αγώνα μπάσκετ των παιδιών ή έστω ένα έλασσον επαγγελματικό ταξίδι.

Ομως, όσο μεγαλώνεις, ατροφεί και η ικανότητά σου να αποκτάς καινούργιους φίλους. Είσαι πλέον πολύ περιχαρακωμένος, πολύ πιο προβλέψιμος, πολύ πιο τεμπέλης στο να επενδύσεις σε νέους ανθρώπους και να χτίσεις μαζί τους κάτι εκ θεμελίων. Και όταν πάλι το επιτύχεις, οι οικείες σχέσεις που δημιουργείς έχουν ως πυλώνα κάποιο άλλο, παράλληλο δίκτυο ανατροφοδότησης. Διόλου τυχαίο ότι συνδέεσαι κατά κανόνα με ανθρώπους που είναι γεωγραφικά κοντά σου, π.χ. συναδέλφους στο γραφείο ή γονείς συμμαθητών των παιδιών σου. Το παρηγορητικό είναι ότι τελικά αυτές οι όψιμες φιλίες χαρίζουν ελπίδα: είσαι ακόμη δεκτικός στο άγνωστο, ανοιχτός σε σχέσεις που βρίσκονται εν εξελίξει, όχι απλά παγωμένες στην αχλύ της νοσταλγίας.

Ενα επιπλέον πρόβλημα είναι η μηχανική υποστήριξη που παρέχουν τα social media σε ημιθανείς φιλίες. Αφού πάει, είναι σχεδόν ψόφια, δεν θα ήταν προτιμότερo να τραβήξεις την πρίζα από το να της δίνεις σαδιστικά κάθε τόσο λίγο ακόμη οξυγόνο με ένα «Χρόνια πολλά!» στον κυβερνοχώρο; Προσωπικώς, έχω μετανιώσει που εντόπισα στο Facebook χαμένους φίλους από το Δημοτικό. Μετά την αρχική έκσταση της επανασύνδεσης, επήλθε η αμηχανία και ακολούθως το απόλυτο κενό. Σχεδόν ευχόμουν να είχα μείνει στην πρωθύστερη, λιγωτική γλύκα της μνήμης.

Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με έρευνα της Λάνγκαν, εκείνο που σιγοτρώει τις ενήλικες φιλίες είναι πρωτίστως οι χαμηλές προσδοκίες. «Οι ενήλικοι βιώνουν την ανάγκη να είναι πιο ευγενικοί στις φιλίες τους. Νιώθουμε πως όταν ενηλικιωνόμαστε δεν μπορούμε να ζητάμε πολλά από τους φίλους μας. Θα ήταν άδικο, γιατί έχουν και αυτοί πολλά στη ζωή τους. Επομένως, σταματάμε να περιμένουμε πολλά από αυτούς, κάτι που για εμένα είναι μάλλον λυπηρό».

Ισως να υπάρχει ένα μαγικό μείγμα για να περισώσεις μια φιλία σε αυτά τα ταραγμένα ενήλικα χρόνια στην Ελλάδα του 2017. Με ενσυναίσθηση και «τσαμπουκά» ταυτόχρονα. Με το να αντιλαμβάνεσαι τους περιορισμούς της ζωής και της προσωπικότητας του άλλου αλλά και να ποδοπατάς, όταν επιβάλλεται, τις ψευτοευγένειες, να φωνάζεις «Εϊ, είμαι εδώ!», «Επιτέλους, πού χάθηκες;», «Σε χρειάζομαι».

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 23 Απριλίου 2017.