Τι είναι ένα κόμμα;
«Ομάδα ανθρώπων που γύρω από έναν άξονα ιδεών και επιλογών επιδιώκουν την κατάκτηση και διατήρηση της εξουσίας». Αυτό λένε τα εγχειρίδια πολιτικής επιστήμης. Πρόκειται για έναν ορισμό συρρικνωτικό.
Τι είναι ένα κόμμα;
Πέρα από κάθε συμβατικό ορισμό, ένα κόμμα είναι επεξεργαστής νοήματος.
Τι σημαίνει επεξεργαστής νοήματος;
Μέσα στον θόρυβο της κοινωνικής πορείας, της αμφιβολίας και της αναζήτησης προσανατολισμού, είναι μια ομάδα ανθρώπων που προτάσσει μια απάντηση για τη μεγάλη κατεύθυνση. Μια επαρκώς επεξεργασμένη απάντηση. Πέρα από κάθε ακτιβισμό ή πολιτικό ψεύδος. Αυτό σημαίνει ότι η απάντηση αυτή διεκδικεί να καλύψει κάθε φορά το κενό νοήματος που υπάρχει στη θορυβώδη αναζήτηση, με τρόπο διαυγή, σταθερό και θεμελιωμένο. Ωστε τα πράγματα να οδηγηθούν κάπου ή να εμπεριέχουν εν δυνάμει μια κίνηση προς κάπου.
Σε κάθε φάση παρακμής, όπως αυτή που διανύουμε, παραγνωρίζεται όχι μόνο η αξία αλλά και η αναγκαιότητα επεξεργασίας ενός νοήματος. Ετσι, τα κόμματα εξελίχθηκαν στην Ελλάδα σε μηχανισμούς εκλογικής συνάθροισης, απομακρυνόμενα διαρκώς από τη λειτουργία του επεξεργαστή νοήματος.
Το ζήτημα του νοήματος –νόημα: το από καταβολής αίτημα αναζήτησης του περιεχομένου και της ουσίας, της ζωής, της ύπαρξης και των πραγμάτων –είναι κεντρικό και για την ατομική και για την κοινωνική συνείδηση. Είναι η πνοή της κίνησης. Είναι η αφετηρία της έμπνευσης για την πολιτική σύγκρουση.
Καθώς το μέτωπο της σύγκρουσης για την εξουσία εκτυλίχθηκε μακράν αυτών των ζητημάτων, η ζωογόνος πάντα σύγκρουση εξαντλήθηκε περισσότερο για τα τρέχοντα θέματα και εκφυλίστηκε σε μια μετέωρη πάντα και ατελέσφορη διαχείρισή τους. Πάντως στη χώρα μας.
Τα κόμματα αρνήθηκαν συνειδητά τον ρόλο του επεξεργαστή νοήματος. Αποστεωμένοι μηχανισμοί εξουσίας, προσανατολισμένοι στην αυτοσυντήρησή τους, παρεμπόδισαν και παρεμποδίζουν κάθε συζήτηση που έχει μέσα της την αμφισβήτηση των παλαιών τρόπων, γιατί η αμφισβήτηση αυτή εμφορείται πάντα από την αναζήτηση νέων θεμελίων. Και νέου νοήματος.
Πρόκειται για τη βολική προσαρμογή των εκλεγμένων πολιτικών εκφραστών που αποφεύγουν τη δοκιμασία κάθε νέας αναζήτησης και συμβιβάζονται με αυτό που το παρελθόν έχει εγκαταστήσει ως «νόημα», την ώρα που αυτό δεν υπάρχει πια.
Καθώς κανένα παρελθόν δεν μπορεί να τροφοδοτήσει τις ανάγκες όταν αυτές είναι ουσιαστικά νέες, όπως στην Ελλάδα του 2017, η αναζήτηση του νοήματος περνάει μέσα από τη σύγκρουση με τις κατεστημένες σχέσεις και συνεπώς μέσα από την αμφισβήτηση αυτού του ίδιου του παρελθόντος.
Η επεξεργασία νοήματος σε κάθε ιστορική φάση, από το χριστιανικό κίνημα μέχρι τη Γαλλική Επανάσταση και τόσες άλλες φορές στην Ιστορία, έχει το κόστος που γνωρίζουμε, το κόστος του καινοτόμου ριζοσπαστισμού και της θεμελιωτικής ανατρεπτικότητας.
Στον βαθμό που οι ηγεσίες των κομμάτων αρνούνται τον ρόλο του επεξεργαστή νοήματος, κάνουν ίσως άλλα πράγματα, δεν κάνουν όμως πολιτική.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
