Λάμπρος Λιάβας: «Οι νέοι προσεγγίζουν τη μουσική μας παράδοση απενοχοποιημένα»

Ο,τι έχει επιτυχία καλό είναι να επαναλαμβάνεται. Κάπως έτσι πρέπει να σκέφθηκαν και οι παραγωγοί της παράστασης «ΤΑΚΙΜ – Καφέ Αμάν – Η Ελληνική Απόλαυσις» καθώς μετά τις sold out παραστάσεις στο PassPort Κεραμεικός – Upstairs και προσφάτως στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης ανεβαίνει την Τρίτη 25 Απριλίου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά για μία και μόνη παράσταση.

Εξι από τους σημαντικότερους δεξιοτέχνες της ελληνικής δημοτικής μουσικής συμπράττουν στο συγκρότημα των ΤΑΚΙΜ και μας προσκαλούν σε ένα μουσικό ταξίδι του Ελληνισμού μέσα στον χρόνο, το οποίο επιμελείται και παρουσιάζει ο Λάμπρος Λιάβας, καθηγητής Εθνομουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Μουσείου Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης – Κέντρο Εθνομουσικολογίας». Σταθμοί του ταξιδιού τα Γιάννινα, τα Βαλκάνια, η Πόλη, η Σμύρνη, ο Πειραιάς της προσφυγιάς και η Αμερική (με τα Καφέ Αμάν του Κατσαρού και της Μαρίκας στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη) (σ.σ.: καφέ αμάν: όνομα το οποίο πιθανώς να προήλθε από το τουρκικό Μάνι Καβέσι που ήταν είδος λαϊκού καφενείου της προπολεμικής Ελλάδας, μέσα στο οποίο δύο ή τρεις τραγουδιστές, οι επονομαζόμενοι αμανετζήδες, αυτοσχεδίαζαν λέγοντας στίχους, συχνά στη μορφή του διαλόγου μεταξύ τους, πάντα σε ελεύθερο ρυθμό και μελωδία).

Ο Λάμπρος Λιάβας, η «ψυχή» της παράστασης, μιλά στο «Βήμα της Κυριακής» για αυτήν, για το μέλλον της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής και τις επόμενες παραστάσεις που έχει στα σκαριά.

Ποια ήταν η αιτία και η αφορμή της παράστασης;

«Το υψηλό επίπεδο δεξιοτεχνίας και το μουσικό ήθος των ΤΑΚΙΜ στάθηκε για μένα το κίνητρο για να επιχειρήσουμε παρέα ένα ταξίδι σε ιδιαίτερους τόπους και περιόδους της μουσικής μας παράδοσης. Με άξονα κάποια επιλεγμένα ιστορικά μουσικά κέντρα – καφενεία και αντίστοιχες μουσικές προσωπικότητες, προσκαλούμε τον θεατή ως συν-ταξιδιώτη στο γοητευτικό μουσικό ταξίδι του Ελληνισμού. Ενα επικό ταξίδι – περιπέτεια, ένα αδιάκοπο δούναι και λαβείν ανάμεσα σε λαούς και πολιτισμούς, σε Ανατολή και Δύση. Αναζητάμε τις πολύτιμες μουσικές μνήμες και αισθήσεις που συνθέτουν την πολιτισμική μας ταυτότητα, πάντοτε όμως μέσα από τη σύνδεσή τους με τις σημερινές μας ανάγκες για έκφραση και επικοινωνία».

Τι θα δει και θα ακούσει το κοινό;

«Σταθμοί του ταξιδιού μας είναι τα Γιάννινα (με το περίφημο «Γυαλί – καφενέ»), τα Βαλκάνια (με το «Γκρέτζι – Χάνι», το χάνι των Ελλήνων όπου συναντιόντουσαν όλες οι φυλές), η Πόλη (με το «Καζίνο της Δέσποινας» στα Ταταύλα), η Σμύρνη (με τα καφέ αμάν και τα καφέ σαντάν στην Προκυμαία), η Κοκκινιά (με τις «μπίρες» όπου μεταφυτεύτηκε η μικρασιατική παράδοση), αλλά και η Αμερική (με τα καφέ αμάν του Κατσαρού και της Μαρίκας στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη). Σε κάθε μέρος ξεδιπλώνονται συγκινητικές ανθρώπινες ιστορίες, με επίκεντρο τους μεγάλους δεξιοτέχνες που σφράγισαν τη μουσική παράδοση του Ελληνισμού, με γνωστά και αγαπημένα κομμάτια αλλά και αρκετά κρυμμένα «διαμαντάκια» που αξίζει να ανακαλύψουμε! Τα συνοδευτικά κείμενα και οι προβολές από σπάνιο οπτικό υλικό έρχονται να τοποθετήσουν τα μουσικά κομμάτια σε τόπο και χρόνο, σε σχέση με το ύφος, το ήθος και την αισθητική της κάθε περιόδου. Ιδιαίτερη σημασία έχει και η κατάληξη, όπου συνδέουμε το επικό ταξίδι των ελλήνων μεταναστών με την οδύσσεια των σημερινών προσφύγων. Το μήνυμα; «Μην ξεχνάς!.. Είναι αμαρτία να ξεχνάς!». Ευτυχώς, η μουσική και το τραγούδι διατηρούν ακόμη τη δύναμη να επικαλούνται και να ξυπνούν τη συλλογική ταυτότητα και μνήμη!».

Εχω την αίσθηση ότι στα χρόνια της κρίσης η παραδοσιακή μουσική έχει «πάρει τα πάνω της». Αν έχετε και εσείς την ίδια εντύπωση πού πιστεύεται ότι οφείλεται;

«Πράγματι, είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρο ότι η νεότερη γενιά προσεγγίζει τη μουσική μας παράδοση «απενοχοποιημένα» σε σχέση με παλαιότερα στεγανά και προκαταλήψεις!.. Σε έναν κόσμο όπου όλα ανατρέπονται και ομογενοποιούνται, έχουμε όλο και περισσότερο ανάγκη από αυτήν τη βιωματική λειτουργία του τραγουδιού, της μουσικής και του χορού που μας συνδέει με την «ομάδα», ως σταθερό σημείο αναφοράς για τη μνήμη και την ταυτότητα. Πολλοί νέοι συμμετέχουν πλέον ενεργά σε χορευτικές ομάδες, ανακαλύπτουν τα τοπικά ρεπερτόρια, τα τοπικά γλέντια και τις τελετουργίες πίσω και πέρα από την επιφάνεια του φολκλόρ. Παράλληλα, εμφανίζονται όλο και περισσότεροι νέοι εξαιρετικοί δεξιοτέχνες που αναζητούν συνειδητά τις πρωτογενείς πηγές και τα σχήματα της μουσικής μας παράδοσης, επιχειρώντας να τα «διαχειριστούν» με μια σύγχρονη αισθητική αλλά πάντα με γνώση και σεβασμό. Αυτό χαρακτηρίζει και τους ΤΑΚΙΜ που διατηρούν τον ομφάλιο λώρο με τη ζώσα παράδοση στα πανηγύρια. Αν και έχουν περάσει από συνεργασίες με μεγάλα ονόματα και πολλά διαφορετικά είδη –ετικέτες, ύφη και χώρους –εξακολουθούν να λειτουργούν και ως μαχόμενοι λαϊκοί οργανοπαίκτες, χωρίς να παρασύρονται από τον ναρκισσισμό του λεγόμενου «έντεχνου» που μεταλλάσσει τον κλαριντζή σε… κλαρινίστα και τον βιολάτορα σε… βιολονίστα! Θεωρώ μάλιστα σημαντικό το ότι –πέρα από τη συγκεκριμένη μουσική παράσταση –συνεργαζόμαστε με τους ΤΑΚΙΜ και στο νέο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών για τα παραδοσιακά όργανα που ξεκινήσαμε φέτος στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκτός από τα ατομικά μαθήματα στο ούτι και στο κανονάκι, έχουν αναλάβει ως συγκρότημα το μάθημα των οργανικών συνόλων με τους 13 μεταπτυχιακούς μας φοιτητές και το αποτέλεσμα θα σας καταπλήξει!..».

Τι άλλο έχετε στα σκαριά;

«Ετοιμάζουμε μια σειρά από μουσικές δράσεις τιμώντας την επέτειο των 180 χρόνων από την ίδρυση του Πανεπιστημίου. Θα κορυφωθούν με μια μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο την 1η Ιουλίου, με θέμα «180 χρόνια Πανεπιστήμιο – 180 χρόνια τραγούδια».

Επίσης, στις 19 Αυγούστου έχω αναλάβει την καλλιτεχνική επιμέλεια μιας μεγάλης γιορτής που θα κλείσει το εφετινό Φεστιβάλ της Επιδαύρου, με ένα τιμητικό αφιέρωμα στη μουσικοχορευτική παράδοση του Μοριά. Η ορχήστρα του αρχαίου Θεάτρου θα μετατραπεί στο μεγάλο Αλώνι – Χοροστάσι του Χρόνου, για να υποδεχθεί τους σύγχρονους συμποσιαστές απ’ όλη την Πελοπόννησο, σε μιαν ανοιχτή πρόσκληση για συμμετοχή στην τελετουργία του παραδοσιακού γλεντιού».

Πού και Πότε

ΤΑΚΙΜ – ΚΑΦΕ ΑΜΑΝ -Η Ελληνική Απόλαυσις.
Τους ΤΑΚΙΜ αποτελούν οι: Θωμάς Κωνσταντίνου (ούτι, λαούτο), Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος (κλαρίνο), Γιώργος Μαρινάκης (βιολί), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Κώστας Μερετάκης (κρουστά) και Γιάννης Πλαγιαννάκος (μπάσο).
Μαζί τους, οι τραγουδιστές Γιάννης Νιάρχος και Κατερίνα Τζιβίλογλου και στην αφήγηση η ηθοποιός Δήμητρα Στογιάννη. Η σκηνική επιμέλεια της παράστασης είναι της Σοφίας Σπυράτου.
Συμμετέχει η Χορευτική Ομάδα «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία Εκφρασης και Πολιτισμού».Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γιώργος Λιάρος. Τιμές εισιτηρίων: Α’ ζώνη: 22 ευρώ – Β’ ζώνη: 18 ευρώ – Γ’ ζώνη, φοιτητικά, μαθητικά: 14 ευρώ. Προπώληση εισιτηρίων: Στα ταμεία του Θεάτρου, Ηρώων Πολυτεχνείου 32 και Βασιλέως Γεωργίου, τηλ. 210-4143.310 – 210-4143.320.ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ, Ηρώων Πολυτεχνείου 32 www.dithepi.gr.