Ελένη Πριοβόλου
Μετά φόβου Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016
σελ. 720, τιμή 19,08 ευρώ
Η Ελένη Πριοβόλου, που έχει συμβάλει πολλαπλά στα ελληνικά γράμματα με τα 27 μέχρι τώρα βιβλία της για παιδιά και μεγάλους, έρχεται με το τελευταίο, μέσα από την εσωτερική της ανάγκη, να μας εμβαπτίσει στα νάματα της Αιτωλίας και του γενέθλιου τόπου μας. Το βιβλίο της Μετά φόβου, όπως και άλλα έργα της που προηγήθηκαν, δεν είναι απλώς ένα μυθιστόρημα αλλά μια υποδόρια ιστορική μελέτη. Η συγγραφέας χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά τα ιστορικά γεγονότα που εμφανίζονται ως «φόντο» του μύθου της, κάτι που επεξεργάζεται θαυμάσια, εμβάλλοντας εν προκειμένω όχι μόνο τα πολιτικά δρώμενα της εποχής του Ελευθέριου Βενιζέλου αλλά και τις ιδεολογικές αντιθέσεις των ηρώων της, με έμφαση περισσότερο στις τότε αναδυόμενες σοσιαλιστικές παραδοχές. Κάτω από αυτή την προβολή των επαναστατικών και ανατρεπτικών ιδεών –που μερικοί από τους βασικούς της ήρωες ασπάζονται απόλυτα ενώ άλλοι στέκονται απέναντι σε αυτές με συμπάθεια –η Ελένη Πριοβόλου καταφέρνει να αποτυπώσει, με βάση ένα τοπικό περιβάλλον το οποίο όμως επεκτείνεται σε όλον τον ελλαδικό χώρο, τις έντονες πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις του απλού λαού και των ανερχόμενων τότε αστών, με λίγα λόγια την πάλη των τάξεων.
Και σε αυτό το πολυδουλεμένο βιβλίο, οι βασικοί πρωταγωνιστές επαναστατούν με τους δικούς τους τρόπους, σπάζοντας τους καταπιεστικούς κανόνες της εποχής τους. Γιατί; Για την καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων μέσα από αξίες και μεθόδους που εκείνοι πίστευαν. Εδώ όμως η συγγραφέας δεν παραλληλίζει τις καταστάσεις της περιόδου 1912-1916 με τις σημερινές κρίσεις που βιώνουμε. Χρησιμοποιεί ως λογοτεχνική πρόφαση τις δύο ηρωίδες της, την Αρίστη και τη Διαλεχτή, δύο κορίτσια που είναι επιστήθιες φίλες και μεγαλώνουν στην ελληνική επαρχία, μέσα σε ένα παραδοσιακό και ταυτόχρονα ασφυκτικό περιβάλλον όπου ο φόβος είναι κυρίαρχος –εξ ου και ο τίτλος που προέρχεται από τη γνωστή εκκλησιαστική ρήση. Εδώ βέβαια εκδηλώνεται μόνο το «μετά φόβου» και όχι το «μετά αγάπης», κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού αλλά και τη βιαιότητα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Ελλάδα ήταν τότε μια χώρα που προσπαθούσε να βρει έναν νέο δρόμο σε έναν νέο αιώνα αλλά που καταπίεζε οτιδήποτε προοδευτικό, με εξαίρεση τη μικρή παρένθεση της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Οπως και σήμερα εξάλλου, όπου «μετά φόβου» πορευόμαστε κάτω από τις επιταγές της παγκοσμιοποίησης, των δανειστών μας αλλά και των υποτονικών και αδιάφορων κυβερνήσεών μας.
Εγραφα κάποτε για το βιβλίο της Ελένης Πριοβόλου Vino Santo –Το κρασί του έρωτα ότι η σπουδαιότητά του έγκειται και στο ότι η ελληνική γλώσσα χρησιμοποιείται στις σωστές της εκφάνσεις και αναλογίες, κάτι που υποστηρίζω και τώρα. Αυτό είναι πράγματι ένα από τα προτερήματα της συγγραφέως. Βέβαια στο προκείμενο μυθιστόρημα, η γλώσσα που εμπλουτίζεται με τοπικές ντοπιολαλιές υποβοηθά την απόδοση του κλίματος εκείνης της εποχής. Παράλληλα με τη γλωσσική αρτιότητα, στο ιστορικό βιτρό του μύθου τονίζεται έντονα το πολιτικό στοιχείο που τότε φάνταζε ως η λύση για τα προβλήματα των λαών. Ετσι λοιπόν, στο Μετά φόβου, μαζί με τη φαντασία και τα έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία, η ιστορική καταγραφή χρησιμοποιείται ως λογοτεχνικό μέσο, απαραίτητη συνθήκη αυτή για την αποτύπωση των δρώμενων σε μυθιστορηματική ροή και απόρροια της επί χρόνια αναζήτησης της συγγραφέως των ιστορικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων του παρελθόντος.
Ο κ. Πάνος Καπώνης είναι κριτικός και ποιητής.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
