Ποιες λύσεις είναι στο τραπέζι για το χρέος

Στο παρασκήνιο οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ευρωπαίων (Γερμανών) και ΔΝΤ για το ελληνικό χρέος έχουν αρχίσει εδώ και μήνες. Μετά όμως τη Μάλτα και την κατ’ αρχήν αποδοχή από την κυβέρνηση των μέτρων που ζητούσαν οι δανειστές για να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση, το θέμα βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο με τις δύο πλευρές να αναζητούν συμβιβασμό.

Η αναδιάρθρωση του χρέους τοποθετείται στο τέλος του προγράμματος αλλά οι παράμετροι των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης θα πρέπει να αποφασισθούν προκαταβολικά, ξεκαθάρισε η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ εν όψει της εαρινής συνόδου του Ταμείου στην Ουάσιγκτον στις 21-23 Απριλίου.

Μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει χρόνος για πλήρη συμφωνία στο Eurogroup της 22ας Μαΐου που θα περιλαμβάνει το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς στόχους και το χρέος, λύνοντας έτσι και τα χέρια της ΕΚΤ ώστε να εντάξει και την Ελλάδα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE), απόφαση που θα διευκολύνει μερικώς την έξοδό της στις αγορές.

Ο Τζερόμιν Ζετελμάιερ, οικονομολόγος με θητεία στο γερμανικό υπουργείο Οικονομικών και επικεφαλής συγγραφέας έρευνας του Peterson Institute for International Economics, για το ελληνικό χρέος εκτίμησε πως η Ελλάδα χρειάζεται γενναία ελάφρυνση του επίσημου χρέους καθώς σενάρια εκρηκτικής ανάπτυξης με υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα που το καθιστούν βιώσιμο δεν είναι ρεαλιστικά.

Η χώρα θα χρειαστεί μακρά περίοδο χάριτος, στη διάρκεια της οποίας οι τόκοι θα κεφαλαιοποιούνται, καθώς και παράταση της προθεσμίας λήξης του χρέους ύψους 131 δισ. προς το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), κάτι που ισοδυναμεί στην ουσία με νέο δάνειο προς την Ελλάδα και δύσκολα θα γίνει αποδεκτό από τους Ευρωπαίους.

Αλλες λύσεις περιλαμβάνουν την επέκταση της ελάφρυνσης στα διμερή δάνεια ύψους 53 δισ. ευρώ που χρηματοδότησαν το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης· την προσπάθεια μείωσης του κόστους δανεισμού του EFSF μέσω swaps και μακροπρόθεσμου δανεισμού ώστε να κλειδώσει το επιτόκιο στα σημερινά χαμηλά επίπεδα με μεταφορά αυτού του κέρδους στην Ελλάδα· τη συνέχιση της φθηνής χρηματοδότησης από τον ESM μέσω όσων μνημονίων χρειαστούν, λύση όμως που προφανώς δεν θα γίνει αποδεκτή από την Ελλάδα. Μια μακρά περίοδος χάριτος ισοδυναμεί με νέο δάνειο που οι ευρωπαίοι πιστωτές είναι απρόθυμοι να παραχωρήσουν στην Ελλάδα, αλλά οι εναλλακτικές λύσεις μπορεί να είναι χειρότερες για τους ίδιους.

«Λύση που να είναι πολιτικά αποδεκτή από όλους τους εμπλεκομένους στη διαπραγμάτευση δεν θα είναι εύκολο να βρεθεί» επισημαίνει η Μιράντα Ξαφά, ερευνήτρια του Center for Ιnternational Governance Innovation (CIGI), με γνώση των πεπραγμένων του ΔΝΤ. Αυτή τη στιγμή, αναφέρει, υπάρχουν δύο βασικές απόψεις για το χρέος:

–Η άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που θεωρεί ότι το χρέος είναι οριακά βιώσιμο χωρίς περαιτέρω ελάφρυνση αν το τρίτο πρόγραμμα εφαρμοστεί πλήρως, και

–η άποψη του ΔΝΤ που θεωρεί ότι το χρέος είναι ακραίως μη βιώσιμο.

Η ΕΕ όμως προβλέπει π.χ. πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 για 10 χρόνια, αύξηση ονομαστικού ΑΕΠ 3,5% μεσοπρόθεσμα, έσοδα ιδιωτικοποιήσεων 18 δισ. ευρώ έναντι 1,5%, 2,7% και 5 δισ. ευρώ του ΔΝΤ, αντίστοιχα, που σε βάθος δεκαετιών οδηγούν σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα.

Για την Επιτροπή το χρέος είναι βιώσιμο εφόσον σταθεροποιηθεί γύρω στο 100% του ΑΕΠ από το 2040 και οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες παραμένουν κάτω από το όριο του 15% του ΑΕΠ μέχρι το 2030 και γύρω στο 20% ως το 2060.

Αντίθετα, το ΔΝΤ προβλέπει εκρηκτική πορεία του χρέους και των ακαθάριστων δανειακών αναγκών για να αποκατασταθεί η βιωσιμότητα του χρέους και προτείνει:

¢ Περίοδο χάριτος μέχρι το 2040 για όλα τα δάνεια που έχει συνάψει η Ελλάδα με τους ευρωπαίους εταίρους, στη διάρκεια της οποίας οι τόκοι θα κεφαλαιοποιούνται. Αυτό συνεπάγεται παράταση της περιόδου χάριτος από τα σημερινά επίπεδα κατά 20 χρόνια για το GLF, 17 χρόνια για το EFSF και κατά 6 χρόνια για τον ESM.

¢ Παράταση της περιόδου αποπληρωμής μέχρι το 2070. Αυτό συνεπάγεται παράταση των λήξεων που προβλέπονται σήμερα κατά 30 χρόνια για το GLF, 14 χρόνια για το EFSF και 10 για τον ESM. Οι κεφαλαιοποιημένοι τόκοι της περιόδου χάριτος αποπληρώνονται ταυτόχρονα με το κεφάλαιο την περίοδο 2040-2070.

¢ Επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών SMP και ANFA, ώστε να μειωθούν περαιτέρω το χρέος και οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες.

¢ Σταθεροποίηση των επιτοκίων του χρέους της Ελλάδας σε ESM/EFSF/GLF, που σήμερα ανέρχεται σε 216 δισ. ευρώ, σε ανώτατο επίπεδο 1,5% για 30 χρόνια, ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος αύξησης των σημερινών κυμαινόμενων επιτοκίων δανεισμού.

Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, το χρέος θα μειωθεί σταδιακά από 183% του ΑΕΠ το 2018 σε 146% το 2030 και οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες θα παραμείνουν πολύ κάτω του 10% του ΑΕΠ την περίοδο μετά το 2020. Σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους, η Γερμανία δύσκολα θα δεχθεί επιμήκυνση του χρέους πέραν των 10 ετών ενώ το θέμα είναι και πώς θα ελεγχθεί το επιτοκιακό κόστος.

Τεστ στις αγορές το 2018

Οσον αφορά την έξοδο της χώρας στις αγορές, ο Γιώργος Κοφινάκος, διευθύνων σύμβουλος της StormHarbour Βρετανίας, εκτιμά πως για να είναι αυτή εφικτή, επιτακτική είναι η ανάγκη, με την ψήφιση των μέτρων και το κλείσιμο της αξιολόγησης, να αρχίσει άμεσα η εφαρμογή των διαρθρωτικών αλλαγών (ιδιωτικοποιήσεις, μείωση του κράτους, Συνταξιοδοτικό και Ασφαλιστικό, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, προσέγγιση ξένων επενδύσεων κ.λπ.).
Παράλληλα το πλάνο των εταίρων για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους θα πρέπει να πείθει τις αγορές. Σταθερή επιδίωξη θα πρέπει να είναι η επιμήκυνσή του (με στόχο και πέρα από το 2060), αλλά και η αλλαγή του από μεταβλητού σε σταθερού επιτοκίου, ώστε να υπάρχει και έμμεση ελάφρυνσή του.

Αν όλα αυτά έχουν δρομολογηθεί έως το τέλος του 2017, τότε είναι ορατό να βγει η Ελλάδα το 2018 με ένα δοκιμαστικό ομόλογο τριετίας ή πενταετίας στις αγορές, αλλά και πάλι θα είναι οριακή η πληρωμή των χρηματοδοτικών αναγκών μετά τον Ιούλιο του 2018 μέσω των αγορών.

Με αυτούς τους όρους, για να είναι ικανοποιητική η κάλυψη των αναγκών της χώρας από τον εξωτερικό δανεισμό, θα πρέπει να έχει την εγγύηση του ESM, ώστε να είναι ανταγωνιστικά τα επιτόκια των ομολόγων που θα εκδοθούν.