Ο «Βράχος» στις συμπληγάδες του Brexit

Το σοκ του Brexit ξύπνησε, μεταξύ άλλων, και έναν παλιό ανταγωνισμό δύο πρώην ναυτικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης για τον έλεγχο του «Βράχου» του Γιβραλτάρ. Το στενό πέρασμα όπου η Μεσόγειος ενώνεται με τον Ατλαντικό ωκεανό, μια μικρή έκταση χέρσας γης στην άκρη της Ανδαλουσίας, με μόλις 35.000 κατοίκους, έχει γίνει ξανά το μήλον της Εριδος ανάμεσα στη Βρετανία και στην Ισπανία καθώς οι πολίτες εκεί ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην ΕΕ στο δημοψήφισμα για το Brexit.

Και τώρα που η Βρετανία η οποία έχει την εθνική κυριαρχία στο Γιβραλτάρ φεύγει από την ΕΕ, η Ισπανία, η οποία παραμένει στο μπλοκ των 27, καλλιεργεί στήριξη στους ευρωπαίους εταίρους για να αναλάβει, όπως διακαώς θέλει, κοινή κυριαρχία στον «Βράχο».

Τα κράτη-μέλη της ΕΕ σόκαραν την Ντάουνινγκ Στριτ λέγοντας ότι το Γιβραλτάρ, εξωχώριο έδαφος της Βρετανίας, μπορεί να συμπεριληφθεί σε μια εμπορική συμφωνία μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών μόνο με συμφωνία της Ισπανίας. Μιλάμε στην ουσία για ένα ισπανικό βέτο που έχει εξοργίσει, σύμφωνα με πληροφορίες, την κυβέρνηση της Τερέζα Μέι.

Κύκλοι του κυβερνώντος συντηρητικού κόμματος απείλησαν ακόμα και με «πόλεμο» για την προστασία του «Βράχου», όπως έκανε κάποτε η Μάργκαρετ Θάτσερ για τη βρετανική εξωχώρια κυριαρχία στα νησιά Φόκλαντ, στη διαμάχη με την Αργεντινή.

«Πριν από 35 χρόνια, μια άλλη γυναίκα πρωθυπουργός μας έστειλε στρατό στην άλλη άκρη του κόσμου για να υπερασπιστεί την ελευθερία ενός άλλου μικρού πληθυσμού Βρετανών, εναντίον μιας άλλης ισπανόφωνης χώρας. Είμαι απολύτως βέβαιος ότι η νυν πρωθυπουργός μας θα δείξει την ίδια αποφασιστικότητα στηρίζοντας τον λαό του Γιβραλτάρ» είπε ο Μάικλ Χάουαρντ, γνωστός βρετανός συντηρητικός πολιτικός και μέλος της Βουλής των Λόρδων.

Επισήμως, η κυβέρνηση Μέι δεν σχολίασε τις δηλώσεις του και φρόντισε να αφήσει να διαρρεύσει ότι τα περί πολέμου «είναι υπερβολές». Αλλά η Ντάουνινγκ Στριτ αποκάλυψε ότι η πρωθυπουργός της Βρετανίας μίλησε στο τηλέφωνο με τον Φέιμπιαν Πικάρντο, ηγέτη του Γιβραλτάρ, για να τον διαβεβαιώσει ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει απολύτως αφοσιωμένο στη στήριξη του Γιβραλτάρ, του λαού και της οικονομίας του».

Το ίδιο, αν όχι περισσότερο, αποφασισμένοι φαίνονται οι Ισπανοί που προσπαθούν χρόνια τώρα να αποκτήσουν συγκυριαρχία στο Γιβραλτάρ. Το Brexit και οι τριβές που θα προκληθούν από το διαζύγιο είναι χρυσή ευκαιρία για την επίσης συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι στη Μαδρίτη, η οποία επιμένει ότι το καθεστώς του Γιβραλτάρ είναι τώρα «στον αέρα», επειδή ο κόσμος εκεί ψήφισε υπέρ της παραμονής στην ΕΕ στο δημοψήφισμα για το Brexit.

Η Ισπανία διεκδικεί εδώ και δεκαετίες συγκυριαρχία στο Γιβραλτάρ αλλά η τρέχουσα εκστρατεία για να αποκτήσει λόγο στο μέλλον του «Βράχου» μπορεί να σχετίζεται περισσότερο με την επιθυμία να τορπιλίσει το καθεστώς του υπερβολικά χαμηλού φορολογικού συντελεστή για τις επιχειρήσεις που καθιστά το Γιβραλτάρ ελκυστικό προορισμό (φορολογικό παράδεισο) για εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Η Ισπανία ισχυρίζεται επίσης ότι το αεροδρόμιο του Γιβραλτάρ είναι παρανόμως εγκατεστημένο στον ισθμό. Λέει ότι η Συνθήκη του 1713, η οποία παραχώρησε το κάστρο, το λιμάνι και την πόλη του Γιβραλτάρ στη Βρετανία, δεν συμπεριλαμβάνει δικαιώματα στον ισθμό στον οποίο έχει κατασκευαστεί το αεροδρόμιο.

Ανεξάρτητοι αναλυτές εκτιμούν πάντως ότι «η ΕΕ χορήγησε τώρα στην Ισπανία δικαίωμα άσκησης βέτο για τη μελλοντική σχέση Γιβραλτάρ και ΕΕ έπειτα από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ενωση, σε μια απόφαση που ενδεχομένως να διευκολύνει τις συνομιλίες για το Brexit αλλά παράλληλα να εξανεμίσει τις ελπίδες του Γιβραλτάρ να εξασφαλίσει ένα ειδικό οικονομικό καθεστώς».

Διενέξεις Μαδρίτης – Λονδίνου σχετικά με τον «Βράχο» καθυστέρησαν στο παρελθόν την ολοκλήρωση συμφωνιών της ΕΕ –όπως την υπάρχουσα νομοθεσία που διέπει τις αερομεταφορές -, με τις Βρυξέλλες να επιθυμούν να αποφύγουν νέα διαμάχη σε διμερές επίπεδο που θα σταθεί εμπόδιο στην ομαλή πορεία για το Brexit, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.

Στο προσχέδιο της κοινής θέσης της ΕΕ για τις διαπραγματεύσεις εξόδου υπογραμμίζεται ότι «μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ενωση, καμία συμφωνία μεταξύ ΕΕ και ΗΒ δεν θα ισχύει για την περιοχή του Γιβραλτάρ, χωρίς την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ του Βασιλείου της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου».

Επί της ουσίας αυτό προσφέρει στη Μαδρίτη ειδική σχέση διαμερισμού της κυριαρχίας στο Γιβραλτάρ αλλά μόνο όταν ο θύλακος δεν θα αποτελεί πλέον εσωτερικό πρόβλημα της Ενωσης. Εκπρόσωπος της ισπανικής κυβέρνησης τόνισε ότι η Μαδρίτη «είναι ικανοποιημένη».

Η Μεγάλη Βρετανία θυμίζει ότι ανέλαβε την κυριαρχία του «Βράχου» το μακρινό 1713 με τη Συνθήκη της Ουτρέχτης, στη διάρκεια του αγγλο-ολλανδικού πολέμου για τη διαδοχή του θρόνου της Ισπανίας, ενώ η Ισπανία επιχειρεί να αναλάβει την κυριαρχία από τότε.

Το Σύνταγμα του Γιβραλτάρ (1969) ξεκαθαρίζει ότι δεν μπορεί να γίνει μεταβίβαση κυριαρχίας στην Ισπανία ενάντια στη βούληση των κατοίκων, οι οποίοι έχουν ψηφίσει δύο φορές σε δημοψηφίσματα (1967 και 2002) υπέρ της παραμονής στη Βρετανία. Η οποία το ήθελε πάντοτε διότι ήταν στρατηγική ναυτική βάση της, με έλεγχο στο μοναδικό σημείο εισόδου-εξόδου από τη Μεσόγειο, προτού κατασκευαστεί η Διώρυγα του Σουέζ.

Σήμερα η οικονομία του Γιβραλτάρ βασίζεται στα έσοδα από δασμούς, στις offshore χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στα τυχερά παίγνια, στο Internet, στον τουρισμό και στον ανεφοδιασμό πλοίων. Αλλά ο «Βράχος» διατηρεί ως φαίνεται ακόμα μεγάλη σημασία γοήτρου ανάμεσα σε δύο πρώην ναυτικές αυτοκρατορίες της Ευρώπης, τη Βρετανία και την Ισπανία.