Αναζητώντας τον χαμένο ύπνο

Σε µια Ελλάδα που βρυχάται (στα κρυφά), κανείς δεν κοιμάται. Διόλου τυχαίο, όταν τα πράγματα ζορίζουν ο ύπνος είναι ο πρώτος που θυσιάζεται. Η προσφιλής επιδημία αϋπνίας ή διαταραγμένου ύπνου (διανθισμένου με διάφορες εξωτικές διαταραχές, όπως ο «βρουξισμός», δηλαδή το τρίξιμο των δοντιών) συνεχίζει αόκνως να πλήττει τον ελληνικό πληθυσμό για έβδομη συνεχή χρονιά. Δεν είναι, όμως, μόνο η κρίση που την τροφοδοτεί. Είναι και μια ολόκληρη κουλτούρα απαξίωσης του ύπνου. Πρόκειται για μια μεθοδική καμπάνια θεοποίησης των μαύρων κύκλων στα μάτια και της δήθεν cool ευερεθιστότητας π.χ. από την παρακολούθηση μέχρι τις 4 το πρωί ενός ολόκληρου κύκλου σειράς του Netflix. Ακόμη και τα health freaks που δεν έχουν αγγίξει ποτέ τσιγάρο και ξημεροβραδιάζονται μέσα σε θέρετρα γιόγκα και πάνω από πιατέλες γκότζι μπέρι, αρέσκονται να διαδίδουν με πόσο λίγες ώρες ύπνου τη «βγάζουν» κάθε βράδυ.

Η έλλειψη ύπνου παραμένει, ως γνωστόν, το λάβαρο των superachievers. Δεν θα συναντήσεις, για παράδειγμα, ποτέ μεγαλοκαρχαρία πολυεθνικής ή αναρριχώμενο στον σκληρό πυρήνα κόμματος στέλεχος να κομπάζει για το πώς σήμερα το πρωί τον «πλάκωσε» το πάπλωμα. Στο βιβλίο του «Dangerously Sleepy: Overworked Americans and the Cult of Manly Wakefulness» (2013) ο Αλαν Ντέρικσον, καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων και Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, αποτολμά να χαρτογραφήσει τις πολιτιστικές και πολιτικές δυνάμεις πίσω από την υπερεκτίμηση αλλά και «αρρενοποίηση» της ψυχαναγκαστικής αγρύπνιας, η οποία έχει ξεκινήσει ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου του κατάκοποι εργάτες –από εκείνους που εμφύσησαν ζωή στους φαραωνικούς σκελετούς των ουρανοξυστών της Νέας Υόρκης –παίρνουν έναν βαθύ και αυτοκτονικό υπνάκο επάνω σε έναν δοκό, κάπου εκεί στα 1.000 πόδια.

Ηρθε, όµως, αισίως η ώρα για την αποκατάσταση της χαμένης υπόληψης του ύπνου. Δεν είναι πια χάσιμο χρόνου, ένα κενό διάστημα όπου σώμα και πνεύμα κάνουν ένα παντελώς άσκοπο και αντιπαραγωγικό check-out. «Παλαιότερα σύστηνα τον ύπνο ως τον τρίτο πυλώνα της καλής υγείας μετά τη σωστή διατροφή και την άσκηση» έλεγε πρόσφατα στο ειδικό αφιέρωμα του «Time» (με τίτλο «The Sleep Cure») ο Μάθιου Γουόκερ, καθηγητής Νευροεπιστήμης και Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. «Δεν συμφωνώ πλέον με αυτήν την άποψη. Ο ύπνος είναι το μοναδικό αποτελεσματικό πράγμα που μπορείς να κάνεις για να επανασυντονίσεις τον εγκέφαλο και το σώμα σου με την υγεία». Κόντρα στο mantra των καιρών (οι Αμερικανοί κοιμούνται δύο ώρες λιγότερες κάθε βράδυ από ό,τι έκαναν πριν από 100 χρόνια), κοιμώμενοι το συνιστώμενο για τους ενηλίκους επτάωρο δεν χάνουμε αλλά επιμηκύνουμε τον χρόνο που μας αναλογεί. Αυτοί που σκοτώνουν τον ύπνο δεν επιβαρύνουν μόνο όλα τα όργανά τους (την καρδιά, το συκώτι, τους πνεύμονες, τα νεφρά), αλλά και τη συγκέντρωση, τη μνήμη, την παραγωγικότητα και βέβαια την ψυχική υγεία τους. Ο δόκτωρ Μάικεν Νέντεργκαρντ, νευροεπιστήμων στο Πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ, είναι εκείνος που ξεσκέπασε αυτό που η επιστημονική κοινότητα έχει αποδεχτεί πλέον ως βασική εξελικτική λειτουργία του ύπνου: ο καθαρισμός του εγκεφάλου από το συσσωρευόμενο σκουπιδαριό. «Είναι σαν ένα πλυντήριο πιάτων που ξεβγάζει ξανά για να απομακρύνει τη βρωμιά».

Σηµειωτέον ότι ο πολλά βαρύς 45ος Πρόεδρος των ΗΠΑ καταρρίπτει –άθελά του –την απαξιωτική του ύπνου κοσμοθεωρία. Στα διάφορα εγχειρίδιά του (του τύπου «Πώς να γίνεις πλούσιος προσβάλλοντας οποιονδήποτε δεν είναι εσύ») έχει υπάρξει αρκετά σαφής: «Πώς γίνεται κάποιος που κοιμάται 12 και 14 ώρες την ημέρα να ανταγωνιστεί κάποιον που κοιμάται τρεις ή τέσσερις;». Στο σημείο αυτό οι προαναφερθέντες επιστήμονες θα κουνούσαν το κεφάλι τους. Η περιφρόνηση για τον ύπνο μοιάζει να ταιριάζει απόλυτα στο σούπερ ανθυγιεινό προφίλ του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δεν γυμνάζεται, τουιτάρει επιδεικτικά φωτογραφίες με τον εαυτό του να «σαβουριάζει» μπέργκερ μπροστά στην τηλεόραση κ.λπ. Οπως αποφαίνεται εμφατικά τίτλος πρόσφατου άρθρου του «Atlantic», αυτός ο χρυσόμαλλος τύπος με το μάτι που γυαλίζει από την έλλειψη ύπνου είναι καθ’ όλα «Unfit to be president» («Ακατάλληλος για πρόεδρος»).

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 9 Απριλίου 2017.