Οι άστεγοι που «έριξαν άγκυρα» στον Πειραιά

Μία εβδομάδα πριν από το Πάσχα στο λιμάνι του Πειραιά τα πληρώματα των πλοίων προετοιμάζονται να υποδεχθούν τους ταξιδιώτες. Κάποιοι ωστόσο θα μείνουν και αυτό το Πάσχα στο λιμάνι. Είναι οι άστεγοι.

Ο κυρ-Κώστας, ο κυρ-Βαγγέλης, ο κυρ-Γιάννης και τόσοι άλλοι. Ανθρωποι της διπλανής πόρτας που σοβαρά οικογενειακά ή/και οικονομικά προβλήματα τους εξανάγκασαν να κάνουν «σπίτι» τους την προβλήτα. Από 20 έως και 85 ετών. Ελληνες οι περισσότεροι αλλά και πρόσφυγες από χώρες της Μέσης Ανατολής, της Ασίας ή της Ανατολικής Ευρώπης. Ανδρες στην πλειονότητά τους. Τώρα πια ελάχιστοι μένουν σε «ανοίγματα» του παλιού κτιρίου στην πύλη Ε2. Οι περισσότεροι κατέφυγαν σε άλλα σημεία όπως πίσω ή ανάμεσα στα μεταλλικά καθίσματα στις προβλήτες από όπου φεύγουν τα πλοία για Κυκλάδες και Αργοσαρωνικό στις πύλες Ε7, Ε8 και Ε9. Επίσημη καταγραφή του αριθμού τους δεν υπάρχει. Αλλοι λένε για 30 – 40 άτομα τα οποία διαβιούν μονίμως τα τελευταία επτά χρόνια, άλλοι κάνουν λόγο για πολύ περισσότερους.

Δύσκολα μιλούν σε όποιον θέλει να μάθει κάτι γι’ αυτούς, ιδίως αν η ερώτηση αφορά τους λόγους που τους οδήγησαν στο λιμάνι. «Τι ψάχνεις τώρα; Ο καθένας κουβαλάει τη δική του βαλίτσα» μας λέει ένας. Δίπλα τους, σακούλες με ρούχα και φαγητό, λίγες κουβέρτες και υπνόσακοι. Τα φυλάνε όπως μπορούν και δεν εγκαταλείπουν τις γωνιές που έχουν διαμορφώσει σε αυτοσχέδιο κρεβάτι για να μην τις «κλέψουν» άλλοι. Με το πρώτο φως της ημέρας αρκετοί εγκαταλείπουν τις «θέσεις» τους με προορισμό τους χώρους στους οποίους μοιράζονται συσσίτια, όπως σε εκκλησίες. Θα επιστρέψουν όταν θα δύσει ο ήλιος ανάμεσα στις 19.00 και στις 20.00.

Βοήθεια σε τρόφιμα ή φάρμακα έχουν από μέλη Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, εργαζομένους στο λιμάνι από τα πληρώματα των πλοίων που τους δίνουν ένα πιάτο φαΐ.

Αρκετοί «παλιοί» άστεγοι έχουν εγκαταλείψει το λιμάνι αλλά έχουν έρθει νέοι. Για έναν «καινούργιο» η διαδικασία προσαρμογής δεν είναι εύκολη αν δεν μάθει από την πρώτη στιγμή το «μυστικό»: να προσεγγίσει έναν «παλιό» άστεγο με τον οποίο θα αποκτήσει σχέση εμπιστοσύνης. Αν το καταφέρει τότε ο παλιότερος θα τον ρωτήσει: «Εχεις φέρει υπνόσακο, κουβέρτες, σεντόνια;». Για να συμπληρώσει ευθύς αμέσως: «Φέρε τσιγάρα και το βράδυ θα έχεις τα απαραίτητα για να κοιμηθείς». Ανάμεσα στους αστέγους στο λιμάνι, τα τσιγάρα έχουν αντικαταστήσει τα χαρτονομίσματα εγκαθιστώντας μια πρωτόγονη ανταλλακτική οικονομία: π.χ. «δύο τσιγάρα για ένα κομμάτι ψωμί».

Στο οδοιπορικό μας στο μεγάλο λιμάνι ακούσαμε πολλά και διάφορα από αστέγους. Το πιο συγκλονιστικό από αυτά ήταν το εξής: «Ανάμεσά μας υπάρχουν ηλικιωμένοι που παίρνουν σύνταξη από 700 ευρώ έως και πάνω από 1.000 ευρώ και επειδή δεν θέλουν να πληρώσουν ενοίκιο ή να δίνουν χρήματα σε δικούς τους ανθρώπους προτιμούν να μένουν στο λιμάνι».

Μας ανέφεραν και αυτό που τους ενοχλεί ιδιαίτερα. Η απαξιωτική συμπεριφορά ορισμένων επιβατών είτε με προσβλητικές εκφράσεις είτε ακόμα και με το βλέμμα.

Η κυρία Κορίνα Λαουλάκου, επικεφαλής της Κοινωφελούς Δημοτικής Επιχείρησης Πειραιά (ΚΟΔΕΠ), και οι συνεργάτες της έχουν ξεκινήσει να προετοιμάζουν τη διαδικασία για τη διανομή φαγητών στους αστέγους εν όψει του Πάσχα.

Ανάμεσα στις δράσεις της ΚΟΔΕΠ για τους αστέγους περιλαμβάνεται η παροχή κινητού πλυντηρίου και στεγνωτηρίου ρούχων κάθε Δευτέρα από τις 14.00 έως τις 18.00 στον Πειραιά, στον πεζόδρομο της Ιπποκράτους (ανάμεσα στο ΝΑΤ και στον Πύργο Πειραιά) σε συνεργασία με τη μη κερδοσκοπική εταιρεία «Ιθάκη».

Επιπλέον στον Πειραιά λειτουργεί και ξενώνας. Οπως εξηγεί στο «Βήμα» η κυρία Λαουλάκου, αν και η χωρητικότητά του είναι για 38 άτομα εν τούτοις σε αυτόν διαμένουν 12, εκ των οποίων 11 ενήλικοι και ένας ανήλικος. Οπως μας είπε, αρκετοί άστεγοι επιλέγουν να μένουν εκτός δομών φιλοξενίας γιατί έτσι έχουν συνηθίσει να ζουν.

Σχετικά με τις παροχές του ξενώνα αναφέρεται ότι η λειτουργία του «αντιμετωπίζει τις άμεσες ανάγκες των άστεγων δημοτών του Πειραιά για μέγιστο χρονικό διάστημα τριών μηνών. Επιδίωξη αποτελεί η ψυχοκοινωνική στήριξη και η κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση των φιλοξενουμένων έτσι ώστε να αποφευχθεί η μονιμότητα της παραμονής τους».

Στον ξενώνα επίσης μπορούν να γίνουν δεκτοί και να φιλοξενηθούν, κατά προτεραιότητα, άστεγοι δημότες Πειραιά οι οποίοι μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν και δεν παρουσιάζουν προβλήματα χρόνιας πάθησης, αναπηρία ή ψυχική νόσο, και δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης από αλκοόλ ή άλλες ουσίες.

Πρωτοβουλίες εθελοντών

Δίπλα στους αστέγους όμως είναι και η ομάδα εθελοντών Alex που ξεκίνησε τις δράσεις προς το τέλος του 2015. Η πρώτη δράση τους με τον τίτλο «Βοηθώντας τους αστέγους στην Αθήνα» επεκτάθηκε και στον Πειραιά. Χιλιάδες άνθρωποι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της ομάδας και προσέφεραν είδη πρώτης ανάγκης. Πριν από λίγες ημέρες η ομάδα πραγματοποίησε ακόμη μία δράση δρόμου με σημείο συνάντησης το Μικρολίμανο, με σκοπό να μαζέψει 140 μερίδες φαγητού, νερό και φρούτα, ζητώντας ταυτόχρονα από τους πολίτες να συνεισφέρουν στις ετοιμασίες των πακέτων και στη διανομή.

Η κυρία Παναγιώτα Θεολογίτου που ίδρυσε την ομάδα Αlex λέει στο «Βήμα» ότι «από τότε έχουμε πραγματοποιήσει παραπάνω από 80 δράσεις σε έναν χρόνο και τρεις μήνες. Δραστηριοποιούμαστε στον Πειραιά και στην Αθήνα βοηθώντας κυρίως άστεγους συμπολίτες μας, κάποιες οικογένειες και αδέσποτα. Μοιράζουμε φαγητό, ένδυση, είδη πρώτης ανάγκης και ό,τι άλλο χρειαστούν. Το πιο σημαντικό είναι ότι θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με εκείνους που έχουν ανάγκη και να τους βοηθήσουν είτε προσφέροντας φαγητό είτε απλώς να τους μιλήσουν. Δυστυχώς, οι πιο πολλοί φοβούνται να τους προσεγγίσουν οπότε τους προσπερνάνε». Ο αριθμός των ανθρώπων που μένουν στον δρόμο έχει αυξηθεί από το 2015 που ιδρύθηκε η ομάδα, συμπληρώνει η κυρία Θεολογίτου. «Οι επιπτώσεις της κρίσης βαραίνουν καθημερινά περισσότερους και κυρίως ανθρώπους μεγάλης ηλικίας. Οι άστεγοι κατά μέσο όρο είναι από 20 έως και πάνω από 70 ετών. Εκείνοι τους οποίους η αγορά εργασίας εσφαλμένα θεωρεί πως δεν έχουν κάτι να προσφέρουν και ως φυσικό επακόλουθο χάνουν το σπίτι τους και καταλήγουν να μένουν στον δρόμο. Αν και οι περισσότεροι είναι αρκετά χρόνια στον δρόμο συναντάμε και νέους ανθρώπους που θέλουν να εργασθούν και να γίνουν ενεργοί πολίτες αλλά η κατάσταση που επικρατεί δεν είναι η καλύτερη».Η κυρία Θεολογίτου επισημαίνει ακόμη ότι «έχουμε συναντήσει οικογένειες ολόκληρες με παιδάκια που ζουν στον δρόμο. Οπως καταλαβαίνετε η πλειονότητα των αστέγων είναι εξαρτημένοι από ουσίες ή το ποτό. Είναι μια διέξοδος από τη σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν. Αυτό πιστεύω είναι και το πιο δύσκολο στην επανένταξή τους αφού αυτό το κομμάτι μάς ενδιαφέρει, μιας και σκοπεύουμε να τους βοηθήσουμε να βρουν εργασία και, πρώτα ο Θεός, ένα σπίτι».

Επίσης λειτουργεί από τον Ομιλο για την UNESCO Πειραιώς και Νήσων η δομή φιλοξενίας αστέγων «Υπνωτήριο Πειραιάς, Λιμάνι Αλληλεγγύης» – Ακτή Ποσειδώνος 2-4, στον Πύργο.

«Για ένα ευρώ μπορεί να σε σκοτώσουν»

Ο Κώστας Κεφαλόπουλος ήταν ο «οδηγός» μας στο λιμάνι όπου έμεινε ως άστεγος περίπου έναν χρόνο. Πλέον έχει βρει δουλειά και σπίτι. Κοιμόταν έξω και μέσα στον χώρο αναμονής επιβατών στην Ε7. «Βρέθηκα εδώ από ανάγκη, δεν είχα φίλους να με φιλοξενήσουν, δεν είχα χρήματα για ξενοδοχείο και ήρθα στο λιμάνι που ήξερα ότι υπάρχει αρκετός κόσμος που κοιμάται και είχα ασφάλεια. Οπουδήποτε αλλού δεν θα την είχα. Μέσα σε έναν χρόνο είδα πολλή φτώχεια, πολλή πείνα, χρήστες ναρκωτικών, άθλιες συνθήκες».

Και προσθέτει: «Παλαιότερα ήταν γύρω στα 140 άτομα (πλέον είναι περίπου 70) σε μόνιμη βάση αλλά θα δεις και άλλους που μένουν σε σπίτια και κατεβαίνουν στο λιμάνι για να φάνε». Οσο για το πώς αντιμετώπιζε τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες λέει ότι «στο κρύο μάς έβαζαν μέσα στην αίθουσα αναμονής επιβατών. Εάν βρεις κουβέρτα οι συνθήκες είναι καλές. Στο πεζούλι έξω από την αίθουσα ζήτημα να μπορούν να ξαπλώσουν έξι άνθρωποι. Εάν δεν έβρισκα χώρο κοιμόμουν κάτω στις πλάκες. Επίσης στην Ε7 όταν είναι η ώρα που φορτώνουν τα καράβια νωρίς το πρωί ζητείται από τους αστέγους να απομακρύνονται και επιστρέφουν μετά τις αναχωρήσεις».

Για το εάν αισθανόταν ασφάλεια την ώρα που κοιμόταν απάντησε αρνητικά λέγοντας ότι «το βράδυ δεν μπορείς να κοιμηθείς με ασφάλεια. Μια φορά κοιμόμασταν τέσσερα άτομα στην Ε7, μας επιτέθηκε μια ομάδα αγνώστων, άρχισαν να μας κτυπούν με ρόπαλα, μετά ανακαλύψαμε ότι ήταν άλλοι άστεγοι που προσπαθούσαν να μας κλέψουν κινητά, λεφτά κ.ά. Για ένα ευρώ μπορεί να σε σκοτώσουν. Εχει τύχει να είμαι αυτόπτης μάρτυρας σε περιστατικό όπου μαχαίρωσαν άστεγο για 3-4 ευρώ».

«Στο κέντρο του δήμου θέλουν πολλά χαρτιά»

Η κυρία Σωτηρία από τις Σπέτσες μένει μαζί με τον σύντροφό της και τον μεγάλο γιο της στην προβλήτα από όπου φεύγουν τα πλοία για τον Σαρωνικό. Βρέθηκε εκεί λόγω οικογενειακών προβλημάτων και θεωρείται από τους πιο παλιούς αστέγους στο λιμάνι. Είναι τουλάχιστον τέσσερα χρόνια εκεί, ίσως η πιο «παλιά» στο συγκεκριμένο σημείο.
Για να φύγει από τον χώρο που είναι τα υπάρχοντά της πρέπει κάποιος από τους άλλους δύο με τους οποίους μένει μαζί να είναι εκεί. Γιατί, όπως λέει, δεν έχει εμπιστοσύνη στους άλλους αστέγους και φοβάται τις κλοπές. Εχουν δει πολλά τα μάτια της. Τα πρωινά ο σύντροφος και ο γιος της κάνουν τους αχθοφόρους στο λιμάνι. Κάποιες φορές μπορεί να γυρίσουν και με 10 ευρώ στην τσέπη. Αλλες και με ένα ευρώ καθώς ο «πελάτης» τούς απαντάει «τόσα έχω μόνο!».

Επίσης επιτηρεί και τα πράγματα και άλλων αστέγων (τουλάχιστον επτά) που απουσιάζουν για να βρουν φαγητό σε κάποιο από τα συσσίτια. Ο λόγος είναι ότι εάν περάσει συνεργείο καθαριότητας και δει τις σακούλες με ρούχα, συνήθως θα τις πετάξει. Και η κυρία Σωτηρία φροντίζει να τις βρουν οι άστεγοι όταν επιστρέψουν.
Γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να ξαναμαζέψουν ρούχα. Σύνταξη αν και έχει φθάσει τα 60 χρόνια της δεν περιμένει ενώ στο ερώτημα γιατί δεν πάει στη δομή του δήμου απαντάει με μια φράση: «Γιατί θέλουν πολλά χαρτιά».