Εμπιστος του Φλωράκη και θεματοφύλακας της «γραμμής»

Οσοι έσπευσαν να ερμηνεύσουν τη μη επανεκλογή του στο «Πολιτμπιρό» του ΚΚΕ ως αποστρατεία από τα κομματικά δρώμενα σφάλλουν. Μπορεί ο Δημήτρης Γόντικας να επέλεξε να αποτραβηχθεί ως αρχαιότερος εκ των μελών του Πολιτικού Γραφείου, ωστόσο οι παροικούντες τον Περισσό γνωρίζουν καλά ότι ο άνθρωπος που «κρατούσε το κόμμα στα χέρια του» από τη διάσπαση του 1991 και μετά δεν θα αποστασιοποιηθεί. Αλλωστε όλη η ζωή του ήταν και παραμένει συνδεδεμένη με το ΚΚΕ –από τη δικτατορία ως σήμερα.

Ανθρωπος σκληροτράχηλος, ολιγόλογος, άτεγκτος με τους πολιτικούς του αντιπάλους, σκληρός, όταν η εσωκομματική συγκυρία το επέβαλλε, ακόμα και με «συντρόφους» που τους συνέδεαν πολλά. Θεματοφύλακας της «γραμμής», ο κ. Γόντικας είναι η επιτομή του «κομματικού», του ανθρώπου που θυσίασε τα πάντα «για το κόμμα». Εχει τη φήμη του «δογματικού», του αφοσιωμένου και πειθαρχημένου κομμουνιστή, στοιχείο που έκρινε σε μεγάλο βαθμό την κομματική του ανέλιξη, την οποία οφείλει σε μεγάλο βαθμό στον Χαρίλαο Φλωράκη καθώς υπήρξε για πολλά χρόνια έμπιστός του –ως τη σύγκρουση μαζί του το 2002.

Σε κάθε περίπτωση η μη επανεκλογή του στο ΠΓ συνιστά «αλλαγή σελίδας» για τον εσωκομματικό μικρόκοσμο. Σηματοδοτεί την εμπέδωση της ηγετικής παρουσίας του γενικού γραμματέα του κόμματος Δ. Κουτσούμπα, μέντορας του οποίου θεωρείται ο κ. Γόντικας, καθώς και την εδραίωση των «επαναστατικών χαρακτηριστικών» στην πολιτικο-ιδεολογική φυσιογνωμία του κόμματος, η οποία, σύμφωνα με τις επεξεργασίες της ηγεσίας του ΚΚΕ, είχε αλλοιωθεί εδώ και δεκαετίες, με αποκορύφωμα τη συγκυβέρνηση Τζαννετάκη (1989) και την οικουμενική Ζολώτα (1989-90).

Σηματοδοτεί δηλαδή την κατίσχυση της «επαναστατικής γραμμής», την οποία υιοθέτησε το ΚΚΕ από το περασμένο συνέδριό του και επιβεβαιώθηκε στο πρόσφατο 20ό Συνέδριο, στην κατεύθυνση της συγκρότησης της κοινωνικής συμμαχίας για την «εργατική εξουσία». Ετσι, μετά την Αλέκα Παπαρήγα που παρέδωσε το 2013 τη «σκυτάλη» στη νεότερη κομματική «φουρνιά» και στον κ. Κουτσούμπα, τώρα και ο κ. Γόντικας αφήνει χώρο σε νεότερα κομματικά στελέχη να πάρουν στα χέρια τους την ευθύνη της καθοδήγησης του κόμματος, παραμένοντας πάντως στη «μάχη» ως μέλος της Κεντρικής Επιτροπής. Στο νέο Πολιτικό Γραφείο που προέκυψε από το 20ό Συνέδριο εκτός του κ. Κουτσούμπα αναδείχθηκαν οι Κ. Αβραμόπουλος, Δ. Αρβανιτάκης, Τ. Δημουλάς, Γ. Μαρίνος, Ελένη Μπέλλου, Μ. Παπαδόπουλος, Κ. Παπασταύρου, Κ. Παρασκευάς, Ι. Πρωτούλης, Λουίζα Ράζου, Ν. Σοφιανός και Θ. Χιώνης.

Ηλεκτρολόγος το επάγγελμα, ανήκει στην προδικτατορική γενιά της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Εγινε μέλος του ΚΚΕ και στη διάρκεια της χούντας συνελήφθη και εκτοπίστηκε στη Γυάρο και στη Λέρο με συνεξόριστους τον Φλωράκη, τον Κώστα Λουλέ και τον Γιώργη Τρικαλινό, δίπλα στους οποίους γαλουχήθηκε. Την περίοδο της δικτατορίας υπέστη φρικτά βασανιστήρια χωρίς να «σπάσει»: «Το μαρτύριο αυτό (σ.σ.: της φάλαγγας) κράτησε περίπου μιάμιση ώρα. Με πολλή δυσκολία γύρισα στο κελί μου. Μετά από λίγο τα πόδια μου άρχισαν να πρήζονται και οι πόνοι ήταν φοβεροί. Το σώμα μου από τη μέση και κάτω ήταν ολόμαυρο. Δεν μπορούσα ούτε να ξαπλώσω ούτε να περπατήσω. Ημουν τελείως ακίνητος. Αυτή η ακινησία κράτησε δέκα μέρες. Περπατούσα καθιστός με τη βοήθεια των χεριών. Από τους πόνους ήταν αδύνατο να κοιμηθώ» εξιστορεί ο ίδιος στον «Ριζοσπάστη» στις 3 Αυγούστου 1975, λίγες ημέρες προτού ξεκινήσουν οι δίκες των βασανιστών.

Ηταν ο πρώτος γραμματέας της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας (ΚΝΕ) στη Μεταπολίτευση, ως το 1979. Στο 9ο Συνέδριο του κόμματος το 1974 είχε ήδη εκλεγεί στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ και στις εκλογές του Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου εξελέγη βουλευτής Β’ Πειραιώς με την Ενωμένη Αριστερά (ΚΚΕ, ΚΚΕ εσ. και ΕΔΑ). Ηταν μια αναμέτρηση στην οποία δοκιμάστηκαν πολλά. Υποψήφιος στην ίδια περιφέρεια ήταν και ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης.

Το κλίμα όμως στο κόμμα και ειδικά στην ΚΝΕ δεν ήταν ευνοϊκό, καθώς είχε προηγηθεί το «Καραμανλής ή τανκς» που είχε προκαλέσει αντιδράσεις. Το αποτέλεσμα ήταν ο κ. Θεοδωράκης να μην εκλεγεί, καθώς πριμοδοτήθηκε η υποψηφιότητα Γόντικα, ο οποίος εξελέγη με διπλάσιους σταυρούς από τον συνθέτη (12.619 έναντι 6.345). Βουλευτής εξελέγη με το ΚΚΕ και στις εκλογές του Νοεμβρίου 1977, ενώ στο 10ο Συνέδριο του κόμματος το 1978 εξελέγη και στο Πολιτικό Γραφείο (η κυρία Παπαρήγα αναδείχθηκε σε αυτό αρκετά αργότερα: το 1987 στο 12ο Συνέδριο).

Πώς δεν έγινε γενικός γραμματέας μετά τον Φλωράκη

Από πολλούς στο κόμμα του ο κ. Γόντικας θεωρούνταν στέλεχος με αυξημένο ένστικτο αυτοσυντήρησης, που απέφευγε το προσκήνιο και τις «κακοτοπιές». Ετσι όταν ο Φλωράκης δρομολόγησε τη διαδοχή του στην ηγεσία του ΚΚΕ (1989) μια από τις σκέψεις του ήταν να αναλάβει ο κ. Γόντικας γενικός γραμματέας, λύση που φέρονταν έτοιμοι να δεχθούν και οι «ανανεωτικοί», αν και ήξεραν ότι τους χωρίζει ιδεολογική άβυσσος μαζί του.

Η προσέγγισή τους ήταν ότι εν όψει της διαφαινόμενης σύγκρουσης η επιλογή του κ. Γόντικα θα μπορούσε συγκυριακά να λειτουργήσει «ουδέτερα». Εκείνος αρνήθηκε – φέρεται να δήλωσε στον Φλωράκη ότι δεν ήταν έτοιμος να αναλάβει τόσο μεγάλα καθήκοντα -, αν και είχε την πλήρη στήριξη της «παλαιάς φρουράς» και των «ορθόδοξων» του κόμματος, οι οποίοι ήταν υπέρ της διατήρησης των «ιερών και οσίων» του ΚΚΕ.

Ηταν η περίοδος που το εσωκομματικό «καζάνι» έβραζε λόγω της σύγκλισης του ΚΚΕ με την ΕΑΡ του Λεωνίδα Κύρκου και της συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου. Επιπλέον, ούτε η λύση του Δ. Κωστόπουλου προχώρησε και έτσι επελέγη ο Γρηγόρης Φαράκος, ο οποίος έμεινε στο «τιμόνι» του ΚΚΕ ως τη διάσπαση του 1991 παίρνοντας κι εκείνος τον δρόμο της αποχώρησης μαζί με τους «ανανεωτικούς», ενώ τον διαδέχθηκε η Αλέκα Παπαρήγα έχοντας στο πλάι της έναν πολύτιμο συνεργάτη – τον κ. Γόντικα, ο οποίος πρωτοστάτησε στη σύγκρουση για τη διατήρηση των κομμουνιστικών χαρακτηριστικών του κόμματος.

Με μεγάλη οργανωτική εμπειρία και έχοντας ήδη στις αποσκευές του όλες τις απαραίτητες κομματικές περγαμηνές, ο κ. Γόντικας ανέλαβε το μεγάλο έργο της οργανωτικής ανασυγκρότησης του ΚΚΕ που έβγαινε αποδεκατισμένο από τη διάσπαση. Τέθηκε επικεφαλής της Γραμματείας της Κεντρικής Επιτροπής, ενός μηχανισμού που αποτελεί την «ατμομηχανή» του κόμματος. Οι σχέσεις του με την κυρία Παπαρήγα ήταν άριστες από την εποχή που ο ίδιος ήταν γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας, θέση στην οποία τον διαδέχθηκε η μετέπειτα «σιδηρά κυρία» του ΚΚΕ. Ενώ όταν η ίδια βρέθηκε στο ύπατο κομματικό αξίωμα, ο κ. Γόντικας ήταν ουσιαστικά ο «υπ’ αριθμόν 2» στην ιεραρχία και πρωταγωνίστησε σε όλες τις εσωκομματικές διεργασίες και τα «ξεκαθαρίσματα λογαριασμών» για την καθαρότητα της «γραμμής».