Αντζελα Ισμαήλου: «Αν η ψυχή δεν λειτουργεί σωστά, τίποτε δεν λειτουργεί σωστά»

^«Σε αυτό το θορυβώδες τοπίο του ανεγκέφαλου πολιτισμού στο οποίο ζούμε, οι ήρωες της ταινίας μου βρίσκονται ξαφνικά σε ένα σταυροδρόμι γαλήνης, την Πάτμο, για να ακούσουν τη φωνή τους, που την έχουν χάσει χρόνια» λέει η Αντζελα Ισμαήλου. «Γιατί για να ακούσεις τη φωνή σου», συνεχίζει η σκηνοθέτρια, «πιστεύω ότι πρέπει να απομονωθείς από τον θόρυβο».

Οπως ακριβώς συμβαίνει με τη Δάφνη, κεντρικό πρόσωπο της περί ης ο λόγος ταινίας «Η πόλη της σιωπής», που αποτελεί την πρώτη απόπειρα της Ισμαήλου στη μεγάλου μήκους μυθοπλασία (προβάλλεται στις αίθουσες από την περασμένη Πέμπτη). Για τη σκηνοθέτρια, που κρατά η ίδια τον ρόλο της Δάφνης, «ο σύγχρονος άνθρωπος έχει χάσει τον εαυτό του γιατί ο άνθρωπος δεν ζει πια για τον άνθρωπο. Ζει για το σύστημα». Ζήτημα που την απασχολεί όσο τίποτε και που θέλησε να σχολιάσει με την πρώτη ταινία της. «Ναι, ήθελα να απομονώσω τον άνθρωπο από το σύστημα και να τον ξαναφέρω κοντά στη φύση… Πάντα, σε ό,τι θέλω να πω, το επίκεντρο είναι η ψυχή του ανθρώπου. Γιατί αν αυτό δεν λειτουργεί σωστά, τίποτε δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά».

Οι σκηνοθέτες της ζωής της

Πριν από οκτώ περίπου χρόνια, η Αντζελα Ισμαήλου παρουσίασε το ντοκιμαντέρ της «Great directors» στο φεστιβάλ των Καννών, μια εκτός επίσημων προγραμμάτων του φεστιβάλ προβολή γνωριμίας με τον δημοσιογραφικό κόσμο. Πολύς κόσμος εντυπωσιάστηκε τότε από τη δουλειά της· ένα ντοκιμαντέρ-ευχαριστήριο γράμμα σε μερικούς από τους σκηνοθέτες που την έχουν επηρεάσει. Δημιουργοί όπως ο Ντέιβιντ Λιντς, ο Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, ο Κεν Λόουτς, η Ανιές Βαρντά, ο Τοντ Χέινς, ο Τζον Σέιλς, ο Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, η Λιλιάνα Καβάνι και η Κατρίν Μπριγιά περνούν μπροστά από την κάμερα της Ισμαήλου εξηγώντας τι ήταν αυτό που τους έλκυσε και ασχολήθηκαν με τον κινηματογράφο. Λίγους μήνες μετά την προβολή στις Κάννες, το «Great directors» επελέγη από τους διοργανωτές του Φεστιβάλ Βενετίας για προβολή εντός προγράμματος στο παράλληλο τμήμα των «Οριζόντων»…

«Κατά τον Αριστοτέλη η πόλη είναι η ανώτατη μορφή κοινωνικής συνύπαρξης» μου απαντά η Ισμαήλου όταν τη ρωτώ για ποιον λόγο χρησιμοποιεί τη λέξη πόλη στον τίτλο της ταινίας της, εφόσον ο χώρος δραματουργίας είναι η Πάτμος (πανέμορφα κινηματογραφημένη από τον Σίμο Σακερτζή). «Ομως ήθελα μια πόλη περιορισμένη, με τρομερή επικοινωνία και λίγα άτομα ώστε ο ένας να καταλάβει τι είναι ο άλλος».

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η «Πόλη της σιωπής» έχει «πολυεθνικούς» ήρωες (και βεβαίως ηθοποιούς). Ενα ζευγάρι Βρετανών που ζει στην Πάτμο επί 30 χρόνια (Σάρα Μάιλς, Μπέρναρντ Χιλ), ένας ιερέας που κοιτάζει «διαφορετικά» τη Δάφνη (ο καναδός ηθοποιός Σον Μπένσον), ένας ισπανός ζωγράφος (ο βενεζουελάνος ηθοποιός Εριχ Γουίλντπρετ), εξίσου ταλαιπωρημένος από τη ζωή του. «Θέλησα να κάνω ένα οικουμενικό πάντρεμα των αναπάντητων ερωτημάτων που έχουμε όλοι μας» λέει η σκηνοθέτρια. «Ο καθένας πασχίζει για να φτάσει σε μια λύτρωση, αντιμέτωπος με το σύμπαν, με το θείο αλλά και με τους δικούς του, προσωπικούς δαίμονες. Υπάρχει μια εσωτερική μάχη για το τι αξίζει για να παλέψουμε στη γη, και το σύμπαν και η φύση υπερτερούν».

Η Αντζελα Ισμαήλου λέει ότι δεν ένιωσε κάτι σαν προσωπική ανάγκη να κάνει αυτή την ταινία, παρότι αυτό της λέω ότι ένιωσα εγώ βλέποντάς την. Παραδέχεται ωστόσο ότι και εκείνη ζει λίγο σαν την ηρωίδα της, τη Δάφνη, στην απομόνωση. «Ισως επειδή αν δεν είμαι απομονωμένη δεν μπορώ να γράψω. Οι δημιουργοί ζουν λίγο απομονωμένοι και θα ήταν ουτοπία αν έλεγα ότι όταν γράφεις ένα σενάριο δεν υπάρχει και ο εαυτός σου μέσα. Ομως υποχρέωσή μου ως σκηνοθέτριας και σεναριογράφου είναι να δω τον άνθρωπο που βρίσκεται απέναντί μου και δεν είμαι εγώ. Δεν έχει νόημα να σκιαγραφώ μέσα από μηνύματα τον εαυτό μου».

Παραδέχεται όμως ότι υπήρξαν φάσεις της ζωής της που η Δάφνη της έμοιαζε. Ο,τι προσπάθεια να έκανε για να βελτιωθεί, κάποιες δυνάμεις την κρατούσαν πίσω. Πέρασε από μια διαδικασία να πιστεύει ότι η ζωή δεν είναι στα χέρια της, ότι είναι και αυτή ένα μέρος αυτού του «συστήματος» που απεχθάνεται και που τη συνέθλιβε σιγά-σιγά. Την εγκλώβιζε. «Το σύστημα είναι μια σύμβαση που δεν θέλω να κάνω και ίσως την πολεμώ μέσω του κινηματογράφου».

Και ηθοποιός…

Μετά την αποφοίτησή της από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Αντζελα Ισμαήλου συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και κάποια στιγμή αποφάσισε να γίνει η ίδια σκηνοθέτρια. Ηθελε να μάθει, να ερευνήσει τι συμβαίνει στους ανθρώπους που δουλεύουν πίσω από την κάμερα, πίσω από τη μαγεία. Αλλά το παράξενο είναι ότι η Ισμαήλου είναι τόσο εντυπωσιακά όμορφη που πολλές στη θέση της θα προτιμούσαν να σταθούν μπροστά από την κάμερα. Η υποκριτική δεν την ενδιαφέρει ιδιαίτερα, όμως παρ’ όλα αυτά κρατά η ίδια τον ρόλο της Δάφνης στην «Πόλη της σιωπής».

Δεν ήταν απόφαση της ίδιας αλλά την πήρε μετά από επιμονή του Πιερ Ρισάν, διευθυντή παραγωγής της «Πόλης της σιωπής». Ο Ρισάν γνώρισε την Ισμαήλου μέσω του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι και ερωτεύτηκε αμέσως το σενάριό της, τους ήρωές της, το κινηματογραφικό της όραμα. Οταν η Ισμαήλου του ανέφερε τον προβληματισμό της για τον ρόλο της Δάφνης περιγράφοντας μια σκηνή του έργου, ενώ τραγουδούσε μια άρια από την Τραβιάτα του Τζιουζέπε Βέρντι, ο παραγωγός της είπε: «Μην ψάχνεις τη Δάφνη αλλού. Είναι ήδη στο δωμάτιο. Εσύ θα παίξεις τον ρόλο αυτόν».