Μαρία Χασάπη: Σώματα-γλυπτά στη σκηνή της Στέγης

Στα 16 της, μόλις, χρόνια η Μαρία Χασάπη άφησε πίσω της τη γενέτειρά της, την Κύπρο, για να σπουδάσει χορό στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών στην Καλιφόρνια (CalArts). Επέλεξε τις ΗΠΑ αντί για την Ευρώπη απλώς γιατί ήθελε να βρεθεί κάπου πραγματικά μακριά. «Ημουν πολύ μικρή τότε και δεν υπήρχε πολλή λογική σ’ αυτή την απόφαση» λέει σήμερα γελώντας. Μετά την αποφοίτησή της εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη όπου κατόρθωσε να διαγράψει μια πορεία ξεχωριστή: προσωπική και αναγνωρίσιμη. Το έργο της «Staged» με το οποίο ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση μαζί με μερικούς από τους καλύτερους νεοϋορκέζους χορευτές μεταξύ 7-9 Απριλίου είναι μέρος ενός διπτύχου από κοινού με το «Staging». Το μεν πρώτο έχει δημιουργηθεί ειδικά για θέατρα: ένα έργο με αρχή, μέση, τέλος όπως εξηγεί η δημιουργός και μια δραματουργική πλοκή. Το δεύτερο παρουσιάζεται σε εκθεσιακούς χώρους και μουσεία και η Μαρία Χασάπη το προσδιορίζει ως «εγκατάσταση», μιας που εξελίσσεται τις ώρες λειτουργίας του κάθε αντίστοιχου οργανισμού.

Πώς μεταμορφώνεται ένα σώμα σε έργο τέχνης στον χώρο; Με το «Staged», η δημιουργός στρέφει εκ νέου το βλέμμα στους σταθερούς άξονες της δουλειάς της: η πλοκή των παράλληλων σόλο σε μια ενιαία σύνθεση που μοιάζει με κινούμενο γλυπτό, ο χρόνος ο οποίος διαστέλλεται μέσα στην παράσταση ζητώντας από τους θεατές να ακολουθήσουν το έργο στον αργό και καταλυτικό του ρυθμό και να βυθιστούν σε μια ενατένιση, οι «ενδιάμεσες» κινήσεις και οι ποιότητές τους που παίρνουν τον χώρο τους και γίνονται το κέντρο της χορογραφίας, καθώς και μια ζεστή εκφραστικότητα η οποία σιγά-σιγά αναδύεται από τα κινούμενα σώματα…

Ηρεμία και μετα-κίνηση

«Η γραφή της Μαρίας Χασάπη αντλεί στοιχεία από τη χορογραφική της παιδεία αλλά και από την εικαστική ματιά της, τοποθετώντας το έργο της στα όρια μεταξύ χορού και περφόρμανς –για αυτό άλλωστε έχει παρουσιαστεί τόσο σε μουσεία όσο και σε θέατρα» διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου της Στέγης. «Το καλλιτεχνικό της ιδίωμα και η προσήλωσή της σε αυτό αποτέλεσαν τα τελευταία χρόνια το διαβατήριό της για τα πιο σημαντικά φεστιβάλ, θέατρα και μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής, όπως πρόσφατα το ΜοΜΑ της Νέας Υόρκης. Τα έργα της έχουν κάτι το σαγηνευτικό, κάτι που αποκαλύπτει τις μυστικές σχέσεις του ανθρώπινου σώματος με τον χώρο και τον χρόνο…».

Τι λέει η ίδια για αυτήν την καθαρά προσωπική γλώσσα που έχει αναπτύξει; «Τώρα πλέον είναι σχεδόν σαν τεχνική: όχι τεχνική την οποία μπορώ να διδάξω αλλά περισσότερο με την έννοια της αισθητικής υπογραφής θα έλεγα, η οποία έχει δημιουργηθεί. Δεν άρχισε όμως με σκοπό να γίνει «υπογραφή», άρχισε γιατί είχε –και εξακολουθεί να έχει –να κάνει με το ενδιαφέρον μου για τις εικόνες και τη δυνατότητα να πάρει κανείς τον χρόνο του να δει τα πράγματα. Το μεν κοινό να έχει τον χρόνο να δει αυτό που συμβαίνει, οι δε ερμηνευτές να έχουν επίσης τον χρόνο να ενταχθούν μέσα σε αυτό, να «ενσωματωθούν» στον κάθε χώρο. Η εικόνα προκύπτει μέσα από τη δουλειά μου διαμέσου της ηρεμίας την οποία φέρουν οι ερμηνευτές. Υπάρχει ένα αυστηρό χορογραφικό πλαίσιο το οποίο πρέπει να ερμηνεύσουν οι χορευτές, κάθε λεπτομέρεια είναι χορογραφημένη. Μέσα από αυτήν τη λεπτομερή προσέγγιση της σωματικότητας και τη βραδύτητα αποκαλύπτεται ένα καινούργιο επίπεδο το οποίο αποκαλώ μετα-κίνηση και που δεν είναι πλέον χορογραφημένο και δεν μπορεί να χορογραφηθεί. Είναι η φυσική αντίδραση η οποία συμβαίνει στο σώμα μέσα από την προσπάθεια να διατηρηθεί η δουλειά που γίνεται…».

Πόσο διαφορετική είναι, άραγε, η αίσθηση όταν παρουσιάζει ένα έργο της σ’ ένα θέατρο απ’ ό,τι σ’ ένα μουσείο; «Ο τρόπος προσέγγισης της δουλειάς είναι πολύ όμοιος» λέει η Μαρία Χασάπη. «Σε ό,τι έχει να κάνει με τα μουσεία, η διάρκεια είναι μεγαλύτερη όχι μόνο γιατί εξελίσσονται ολόκληρη την ημέρα, τις ώρες λειτουργίας του εκάστοτε οργανισμού, αλλά και γιατί οι χορευτές κρατούν μια «θέση» για πολύ περισσότερο. Για παράδειγμα, στο θέατρο μια «θέση» διαρκεί ένα λεπτό, στο μουσείο όμως διαρκεί δύο ή τρία λεπτά… Η μεγάλη διαφορά όμως είναι ότι στο θέατρο –ακριβώς επειδή είναι ένας χώρος που αναμένεις την προσοχή, την προσήλωση του θεατή –παίζω πολύ με την ιδέα των αποχρώσεων, προσπαθώ να αποκαλύψω και τη μικρότερη αντίδραση. Στο μουσείο, αντίθετα, η προσοχή των επισκεπτών διασπάται: περπατούν, μιλούν στο τηλέφωνο, όλα είναι πολύ διαφορετικά. Ετσι τα έργα και τα σώματα είναι πολύ περισσότερο συνδεδεμένα με την αρχιτεκτονική απ’ ό,τι στις μικρές αποχρώσεις. Επίσης, τα έργα μου για τη σκηνή έχουν αρχή και τέλος, όπως και μια δραματουργική πλοκή, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το «Staged», αυτά που προορίζονται για τα μουσεία όχι».

Πολιτική στάση

Πώς επιλέγει, αλήθεια, τους χορευτές με τους οποίους συνεργάζεται; «Είναι διαφορετικό κάθε φορά. Υπάρχει μια χορεύτρια, η Χριστούλα Χαράκας, η οποία είναι Ελληνίδα και συνεργαζόμαστε περίπου 15 χρόνια. Με κάποιους άλλους έχω συνεργαστεί λιγότερο ενώ υπάρχουν και κάποιοι που δεν είναι καν χορευτές, είναι περφόρμερς ή ούτε κι αυτό, απλώς υπάρχει κάτι επάνω τους που με ελκύει και οι ίδιοι θέλουν να δοκιμάσουν αυτόν τον δρόμο ο οποίος δεν είναι καθόλου εύκολος, αντιθέτως είναι πολύ απαιτητικός. Πρέπει να είσαι απόλυτα αφοσιωμένος στη συγκεκριμένη δουλειά για όσο διαρκεί. Δεν είναι εύκολο πράγμα, επαναλαμβάνω. Μοιάζει εύκολο αλλά δεν είναι…».

Η συζήτηση στρέφεται στην προσωπική της διαδρομή: στην πρώτη της επαφή με τον χορό, στην απόφασή της να μείνει στη Νέα Υόρκη. Τι είναι, άραγε, αυτό που της αρέσει ιδιαίτερα εκεί; «Τώρα πλέον είναι το σπίτι μου» απαντά. «Ωστόσο, από το 2008 είμαι τον μισό χρόνο στην Ευρώπη και τον μισό στη Νέα Υόρκη για λόγους επαγγελματικούς. Εχω πολλή δουλειά στην Ευρώπη και πρακτικά είμαι παντού, ταξιδεύω συνέχεια και αποκαλώ τον εαυτό μου νομάδα… Περνώ όμως και αρκετό καιρό στην Ελλάδα, η οικογένειά μου είναι εδώ, έχω πολλούς φίλους. Πάντα ερχόμουν τα Χριστούγεννα και το καλοκαίρι, απλώς τώρα όταν είμαι στην Ευρώπη και έχω τρεις ημέρες κενό έρχομαι στην Αθήνα αντί να πάω στη Νέα Υόρκη, είναι πιο βολικό».

Οι λέξεις «χρόνος» και «εικόνα» επανέρχονται σταθερά στον λόγο της Μαρίας Χασάπη καθώς μιλά για τη δουλειά και τις πηγές της έμπνευσής της. «Με δεδομένο ότι η δουλειά μου είναι πολύ ήρεμη, πολύ ήσυχη και αρκετά αργή θα έλεγα, για μεγάλο διάστημα θεωρούσα ότι είναι πολιτική. Ολα γύρω μας κινούνται τόσο γρήγορα, όλοι μας ζητούν να κινηθούμε γρήγορα κι εμείς να παράγουμε περισσότερο, να είμαστε πιο θορυβώδεις, να εμφανιζόμαστε περισσότερο… Η δουλειά μου δεν είναι καθόλου παθητική αλλά είναι πολύ ήσυχη. Ετσι, κατά κάποιον τρόπο εκφράζει μια αντίσταση σε σχέση με ό,τι συμβαίνει γύρω. Φυσικά αυτή την εποχή με την πολιτική κατάσταση που επικρατεί, με ανθρώπους σαν τον Τραμπ στη θέση του προέδρου των ΗΠΑ, το τελευταίο πράγμα που θέλεις να κάνεις είναι να μείνεις ήσυχος, θέλεις να είσαι ενεργός, να κάνεις κάτι…».

Πού και πότε
Το «Staged» της Μαρίας Χασάπη θα παρουσιαστεί στις 7, 8 και 9/4 στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Ερμηνεύουν: Jessie Gold, Hristoula Harakas, Maria Hassabi, Oisin Monaghan.