ΝΑΤΟ: Ο επιτήδειος ουδέτερος για τη Λήμνο

Εδώ και δεκαετίες η Αθήνα αξίωνε να συμμετάσχουν σε νατοϊκές ασκήσεις οι εγκατεστημένες στη Λήμνο ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις. Αντίστοιχα οι Τούρκοι ασκούσαν βέτο σε μια τέτοια πρόταση. Και το ΝΑΤΟ αποδεχόταν σχεδόν πάντοτε τις τουρκικές αντιρρήσεις και εξαιρούσε τη Λήμνο από τις ασκήσεις. Οπως συνέβη και πρόσφατα όταν το ΝΑΤΟ δεν συμπεριέλαβε τη Λήμνο σε άσκηση, με αποτέλεσμα ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης να δώσει εντολή για αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων από την άσκηση.

Τουρκικές προφάσεις

Το περίεργο είναι ότι πέρυσι η νατοϊκή άσκηση είχε συμπεριλάβει τη Λήμνο, χωρίς να υπάρξει οποιαδήποτε αντίδραση της Αγκυρας. Και εφέτος είχε συμπεριληφθεί η Λήμνος, αλλά μία μόλις ημέρα πριν από τη διεξαγωγή της η Αγκυρα έθεσε βέτο. Κάθε φορά που υπήρχαν τουρκικές αντιρρήσεις για τη Λήμνο η Αθήνα πάντοτε αντιδρούσε με υπομνήματα και με ρηματικές ανακοινώσεις.

Τι λένε οι διεθνείς συνθήκες; Περίπτωση πρώτη: Η Λήμνος (και όχι μόνο αυτή αλλά και άλλα νησιά του Αιγαίου) περιλαμβάνεται σταθερά στους συμμαχικούς αμυντικούς σχεδιασμούς. Περίπτωση δεύτερη: Τη Λήμνο την ενέταξαν οι Αμερικανοί στα στρατιωτικά σχέδιά τους για απόβαση δυνάμεων προς υπεράσπιση των Στενών σε περίπτωση πολέμου. Ολα αυτά συνέβαιναν βέβαια στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, αλλά έχουν σημασία τη στιγμή που η Λήμνος περιλαμβανόταν σταθερά στα σχέδια και των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Το γεγονός ότι η απάντηση της Συμμαχίας στην πρόσφατη στάση της Τουρκίας για τη Λήμνο ήταν «ουδέτερη», τονίζοντας πως δεν αναμειγνύεται σε εδαφική κυριαρχία των κρατών-μελών, δείχνει, όπως ανέφεραν στο «Βήμα» στρατιωτικές πηγές, έναν ξεκάθαρο εμπαιγμό. Οι Αμερικανοί και το ΝΑΤΟ ναι μεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τη Λήμνο σε περίπτωση εισβολής στα Στενά, αλλά εξαιρώντας την από τις ασκήσεις αμφισβητούν ανοιχτά την ελληνική κυριαρχία.

Οι Τούρκοι δεν θέλουν τη Λήμνο εντός νατοϊκών ασκήσεων επειδή δήθεν είναι αποστρατιωτικοποιημένη. Ο πραγματικός λόγος είναι ότι το νησί είναι από τις πιο σημαντικές βάσεις της ελληνικής αεράμυνας, με ένα σύγχρονο αεροδρόμιο που λειτουργεί στα πρότυπα των νατοϊκών. Αλλά ποιες διεθνείς συνθήκες επικαλούνται οι γείτονες που προβλέπουν δήθεν την αποστρατιωτικοποίηση της Λήμνου (και άλλων νησιών του Αιγαίου); Αν ψάξουν στο διπλωματικό τους πρωτόκολλο σίγουρα θα βρουν την επιστολή που έστειλε στις 6 Μαΐου 1936 ο (τότε) τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα Ρουσέν Εζρέφ προς τον τότε πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, η οποία αναφέρει επί λέξει τα παρακάτω: «…Οι διατάξεις που αφορούν τις νήσους Λήμνο και Σαμοθράκη, οι οποίες ανήκουν στη γειτονική μας και φιλική χώρα Ελλάδα και είχαν αποστρατιωτικοποιηθεί κατ’ εφαρμογήν της Σύμβασης της Λωζάννης του 1923, καταργήθηκαν με τη νέα Σύμβαση του Montreux και αυτό μάς ευχαριστεί ιδιαίτερα». Τότε (1936) η Αγκυρα είχε προτείνει στην Ελλάδα και τον επανεξοπλισμό, σε μετέπειτα χρόνο, και των υπόλοιπων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Αυτή την επιστολή (που αποτελεί διπλωματικό έγγραφο αναγνώρισης κυριαρχικών δικαιωμάτων) η ελληνική κυβέρνηση την είχε θέσει πολλές φορές στα επίσημα όργανα της Συμμαχίας, πλην όμως το ΝΑΤΟ δεν έπαιρνε θέση. Απλώς έδειχνε… κατανόηση.

Οι Τούρκοι απαιτούν κάθε χρόνο να μην περιλαμβάνεται η Λήμνος στη σχεδίαση του ΝΑΤΟ. Επί Ανδρέα Παπανδρέου (μετά την κρίση του Μαρτίου 1983), ο τότε πρωθυπουργός αποφάσισε ότι, εφόσον παραβιάζονται εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα, «η Ελλάδα δεν θα συμμετέχει ούτε στις επιχειρησιακές ούτε στις επί χάρτου ασκήσεις της Συμμαχίας, οπουδήποτε κι αν διεξάγονται αυτές». Στην πραγματικότητα ήταν ένα ισχυρό «αντιβέτο» στο τουρκικό βέτο για τις τουρκικές δυνάμεις που θα διαθέτονταν στο ΝΑΤΟ. Με τον τρόπο αυτόν η Αθήνα κατάφερε να μπλοκάρει αρκετούς από τους μηχανισμούς του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας προβλήματα στην ανάπτυξη των νατοϊκών δυνάμεων στην περιοχή. Είναι ενδεικτικό ότι το 1985 ο βοηθός υπουργού Αμυνας των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Περλ δήλωσε σε υποεπιτροπή του Κογκρέσου πως η Ελλάδα τα δύο τελευταία χρόνια συμμετείχε σε τρεις μόνο από τις 13 ασκήσεις του ΝΑΤΟ.

Βεβαίως από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το ΝΑΤΟ πραγματοποιούσε τις ασκήσεις του σε άλλες περιοχές (αλλά και στη Λήμνο), δέχθηκε το ελληνικό βέτο για τη μη ένταξη στη Βορειοατλαντική Συμμαχία της FYROM, τα νατοϊκά πλοία όλο και περισσότερο χρησιμοποιούσαν τη Σούδα για αποστολές (Αραβικός Κόλπος, Λιβύη, Γιουγκοσλαβία), αμερικανικά αντιτορπιλικά και πυρηνοκίνητα αεροπλανοφόρα έδεναν στο λιμάνι της Ρόδου για ψυχαγωγία των πληρωμάτων τους και νατοϊκά πλοία περιπολούσαν στο Αιγαίο για την αναχαίτιση του κύματος προσφύγων από την Τουρκία. Και όταν πριν από λίγες εβδομάδες η Τουρκία ζήτησε την απομάκρυνσή τους, η Αθήνα κατάφερε να πείσει τους Συμμάχους, διατηρώντας τα στο Αιγαίο. Αλλά το θέμα της Λήμνου παρέμενε κάθε φορά ανοιχτό για τη Συμμαχία, όταν το ζητούσε η Τουρκία. Και το ΝΑΤΟ έπαιζε πάντοτε τον ρόλο του «επιτήδειου ουδέτερου».