Η μάχη της επανατοποθέτησης του Σταυρού στον Πανάγιο Τάφο

Σε τεντωμένο σχοινί μεταξύ των τριών χριστιανικών κοινοτήτων συνεχίζονται, μετά την παρουσίαση της αναστήλωσης του Ιερού Κουβουκλίου, οι προσπάθειες για τη συνολική στήριξη και ανακαίνιση του Ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα.

Ο Σταυρός, σύμβολο της Σταύρωσης, της Ανάστασης και της Σωτηρίας, που τοποθετήθηκε από τους Αγιοταφίτες και την ομάδα των επιστημόνων του ΕΜΠ στον τρούλο του Παναγίου Τάφου προκαλεί, σύμφωνα με πληροφορίες, «προβληματισμό» στο «στρατόπεδο» των Αρμενίων. Και ενδεικτικό του κλίματος που κυριάρχησε κατά την τελετή στην οποία παρέστησαν όλοι οι εκπρόσωποι των χριστιανικών κοινοτήτων, ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας και οι κορυφαίοι υπουργοί των κυβερνήσεων της Ιορδανίας και της Αρμενίας στον Ναό της Αναστάσεως αποτελεί το γεγονός ότι οι αρμένιοι μοναχοί και κληρικοί απέφυγαν να παρουσιαστούν, σε αντίθεση με τους Ρωμαιοκαθολικούς, στην επίσημη τελετή της παρουσίασης του έργου από την καθηγήτρια κυρία Τόνια Μοροπούλου. Σύμφωνα με τους ψιθύρους που κυριάρχησαν, οι Αρμένιοι με αυτόν τον τρόπο έδειχναν τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος στην ομιλία του, μπροστά στον Πανάγιο Τάφο, επέλεξε να μιλήσει στα ελληνικά αντί των αγγλικών τα οποία είχαν επιλεγεί ως κοινή γλώσσα συνεννόησης. Επί της ουσίας όμως, όπως τόνιζαν οι ίδιοι, δεν ξεπέρασαν την τοποθέτηση στον τρούλο του Πανάγιου Τάφου του Σταυρού που αποτελεί γνήσιο αντίγραφο εκείνου που είχε τοποθετήσει το 1809 ο τότε αναστηλωτής, αρχιτέκτονας Κάλφας Κομνηνός και ο οποίος είχε αφαιρεθεί για λόγους συντήρησης στις αρχές του περασμένου αιώνα αλλά δεν είχε επανατοποθετηθεί εξαιτίας των αντιδράσεων.

«Οι αναστήσαντές με, το ορθόδοξον γένος Ρωμαίων». Η φράση αυτή στη μαρμάρινη πλάκα που υπάρχει στο Κουβούκλιο του Πανάγιου Τάφου τοποθετήθηκε δύο αιώνες πριν από τον μεγάλο Κομνηνό. Ομως με την πάροδο 200 χρόνων είχε σχεδόν χαθεί αφού κανένας δεν μπορούσε να τη διαβάσει… Σήμερα τα πράγματα άλλαξαν και η επιγραφή φαίνεται ξεκάθαρα. Γραμμένη στα ελληνικά υπογραμμίζει την πίστη, την παράδοση και την ιστορία των ορθοδόξων. Πρόκειται για μια φράση στην οποία αναφέρθηκε και ο ίδιος ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας. Στην εύθραυστη όμως ισορροπία των Αγίων Τόπων, όπου όλες οι χριστιανικές κοινότητες προσπαθούν να αναδείξουν την ιστορικότητά τους και έχουν δοθεί χιλιάδες χρυσές λίρες στους βεζίρηδες, στους σουλτάνους, στους πασάδες και στους Σεϊχ-ουλ-ισλάμηδες για να αποκτηθούν δικαιώματα και έχουν ξυλοκοπηθεί, ακόμη και μέχρι θανάτου, κληρικοί για τέτοιου είδους πλάκες, όλα μοιάζουν και είναι δύσκολα. Ομως κανένας πλέον δεν μπορεί να αφαιρέσει ή να κρύψει την ιστορία. Ετσι το ενδιαφέρον στρέφεται στον Σταυρό που τοποθετήθηκε από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλο και τους αγιοταφίτες μοναχούς την Κυριακή της Ορθοδοξίας, πριν από περίπου έναν μήνα.

«Η παρουσία Σταυρού στην κορυφή του κυκλικού σκέπαστρου του Ιερού Κουβουκλίου, του οικοδομήματος δηλαδή που περιβάλλει τον Πανάγιο Τάφο, ανάγεται ήδη στην εποχή του κωνσταντίνειου κτίσματος (Ροτόντα, 4ος αι.) και διατηρήθηκε και κατά την οικοδομική φάση της περιόδου των Σταυροφόρων (11ος-12ος αι.)» τονίζει στο «Βήμα» ο θεολόγος κ. Νίκος Κουρεμένος. Οι ζημιές του προκλήθηκαν με τον σεισμό του 1545 μ.Χ. και οι επισκευαστικές προσπάθειες που ακολούθησαν δεν φαίνεται να επηρέασαν την παρουσία του Σταυρού στην κορυφή του οικοδομήματος. Η ανοικοδόμηση του Ιερού Κουβουκλίου στη σημερινή του μορφή από τον Κάλφα Κομνηνό το 1810, μετά τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή από τον εμπρησμό του 1808, ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση χρυσού Σταυρού, ελληνικού ρυθμού. «Ο σταυρός αυτός» προσθέτει ο κ. Κουρεμένος που συνεργάζεται με το Hebrew University of Jerusalem «αποτέλεσε αφορμή ερίδων σχετικά με τα δικαιώματα των Προσκυνημάτων για την κοινότητα των Αρμενίων, η οποία απαιτούσε την απομάκρυνσή του και αμφισβητούσε το δικαίωμα ύπαρξής του στην κορυφή του Ιερού Κουβουκλίου. Με την ολοκλήρωση των έργων της συντήρησης τοποθετήθηκε και πάλι πανομοιότυπο χρυσό αντίγραφο του Σταυρού του Κάλφα Κομνηνού, με αποτέλεσμα τόσο την αποκατάσταση του μνημείου στην αρχική του μορφή όσο και τη συνέχιση της διαχρονικής παρουσίας του Σταυρού στην κορυφή του σκέπαστρου».

Βαθύτατος γνώστης της εκκλησιαστικής ιστορίας ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στα ελληνικά απέστειλε ένα σαφές μήνυμα: «Ο Πανάγιος Τάφος, ενώπιον του οποίου ιστάμεθα, αποτελεί την μόνην πηγήν της γνήσιας και ουσιαστικής και θείας ενότητος των χριστιανών, μη στηριζομένης εις συμφέροντα και εις ανθρωπίνας επιδιώξεις, αλλά εις τον ενούντα τα διεστώτα Σταυρόν, τον φύλακα της οικουμένης, την ωραιότητα της Εκκλησίας, το κραταίωμα των εν εξουσίαις, το στήριγμα των πιστών, την δόξαν των αγγέλων, το τραύμα των δυνάμεων του σκότους, της αδικίας, της ακαταστασίας των ανθρωπίνων πραγμάτων». Ομως οι αρμένιοι κληρικοί που ήταν παρόντες στον Ναό της Αναστάσεως άρχισαν να διαμαρτύρονται διότι μιλούσε στα ελληνικά και δεν μπορούσαν, όπως υποστήριζαν, να καταλάβουν τα όσα έλεγε. Και ο διάκονος που τους συνόδευε προσπαθούσε να τους πείσει μάταια ότι μπορούν να διαβάσουν το κείμενο στα αγγλικά. Οι ίδιοι όμως επέμεναν και ο ίδιος ο Οικουμενικός Πατριάρχης χωρίς σταματημό δήλωνε λίγο αργότερα «το ημέτερον Ορθόδοξον Ελληνικόν Γένος και οι εκάστοτε άγρυπνοι φύλακες των Παναγίων Προσκυνημάτων, οι από αιώνος Αγιοταφίται Πατέρες, διεφύλαξαν αυτό θυσιαστικώς και μας το παραδίδουν αποπνέοντα ζωήν και ειρήνην και ανάστασιν. Τιμώμεν και ευγνωμονούμεν τους ηρωικώς και γενναιοφρόνως φυλάξαντας την παρακαταθήκην των Πατέρων, τους Αγίους Τόπους της πίστεώς μας».

Ο Κομνηνός, ο Θεόφιλος, η κυρία Μοροπούλου και τα αγκάθια της αποκατάστασης

Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ.κ. Θεόφιλος και η καθηγήτρια του ΕΜΠ κυρία Μοροπούλου σε κάθε τους βήμα εκτός από την επιστήμη φαίνεται ότι είχαν μελετήσει όλα τα κείμενα που αναφέρονταν στον μεγάλο αρχιτέκτονα Κομνηνό που ανέλαβε να αναστηλώσει το Ιερό Κουβούκλιο μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1808 όπως περιγράφονται μέσα από την εκκλησιαστική ιστορία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσόστομου Παπαδόπουλου και τους κώδικες του Πατριαρχείου. «Προσπάθειαι των Αρμενίων και Λατίνων προς παρακώλυσιν της ανοικοδομήσεως του Κουβουκλίου απέτυχον, ιδίως διά της δρατηριωτάτης ενεργείας του Προκοπίου, ευρεθέντος εν Ιερουσαλήμ, καθ’ ας ακριβώς ημέρας αφικομένου και του πασά της Δαμασκού Γιουσούφ προσέτρεξαν προς αυτόν οι Αρμένιοι εγκαλούντες τους Ελληνας, ότι επισκευάζουσι το Κουβούκλιον και άλλα τινά (…). Ο πασάς ανεγνώρισε το δίκαιον των ημετέρων (…) ούτω δε τη 17η Οκτωβρίου του 1809 εν ημέρα Κυριακή εκρημνίσθη το Κουβούκλιον και εφάνη το σπήλαιον του αγίου Τάφου, εκ μονολίθου αποτελούμενον. Αυθημερόν προεκλήθη υπό των Αρμενίων και Λατίνων μεγάλη συστροφή και ταραχή εν τω Ναώ της Αναστάσεως, προς παρακώλυσιν της επισκευής του εσωτερικού του Κουβουκλίου. Η ταραχή επανελήφθη και την επαύριον, αφού δε τέλος οι κυβερνητικοί υπάλληλοι απεφάνθησαν ότι έπρεπεν ανοικοδομηθή εντελώς το Κουβούκλιον (…)».

Σήμερα βεβαίως ταραχές δεν υπάρχουν. Οι τρεις κοινότητες μπορούν και συνομιλούν μεταξύ τους. Η συνέχεια όμως είναι δύσκολη και καθημερινά δίνονται μάχες. Γι’ αυτό και το επόμενο χρονικό διάστημα αναμένεται εξαιρετικά δύσκολο για τη συνολική στήριξη του Ναού της Αναστάσεως.