Ωκυτοκίνη: Αγάπη (και μικρόβια) μόνο;

Είναι αλήθεια πως υπάρχει κάτι που λέγεται «the love molecule»; Και αν ναι, τι ακριβώς κάνει; Το πίνεις και ερωτεύεσαι; Το δίνεις στον άλλον και σε ερωτεύεται; Μήπως το πίνετε και οι δύο και σας ακούνε πέντε ορόφους επάνω; Τίποτε από αυτά. Πίσω από την καθόλου σοβαρή έκφραση «το μόριο της αγάπης και του έρωτα», σε σχέση με την ωκυτοκίνη, που τη θυμούνται κάποιοι δημοσιογράφοι, μαζί και την κυρία Σούζαν Ερντμαν του ΜΙΤ, πάντα τις ημέρες του Αγίου Βαλεντίνου, υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική δραστηριότητα.

Με δυο λόγια

Είναι ορμόνη που παράγεται στον υποθάλαμο του εγκεφάλου, μεταφέρεται στην υπόφυση και εκκρίνεται από εκεί. Τη συνέδεσαν με τον έρωτα διότι είναι αλήθεια πως αυξάνεται η έκκρισή της από τον οργανισμό μας όταν φιλάμε (αρκεί να υπάρχει πάθος και φόρτιση στο φιλί μας). Αλλά αυξάνεται και όταν η μητέρα θηλάζει το παιδί της. Την ώρα του τοκετού, οπότε αυξάνεται η ευκινησία της μήτρας, διαστέλλεται ο κόλπος και παίζει ρόλο στην εξώθηση του εμβρύου. Πλημμυρίζει όμως ακόμη και τους άνδρες όταν είναι με παρέα φίλων, που πραγματικά την απολαμβάνουν.

Στην τυπική γλώσσα της Χημείας λέμε πως είναι πεπτίδιο που περιέχει εννέα αμινοξέα. Τα πεπτίδια είναι αζωτούχες οργανικές ενώσεις που αποτελούν δομικό συστατικό των πρωτεϊνών και καθένα από αυτά είναι μια ένωση που την αποτελούν δύο ή περισσότερα αμινοξέα συνδεόμενα με χημικό δεσμό.

Η κυρία Σούζαν Ερντμαν, τα μικρόβια, η ωκυτοκίνη, ο Αγιος Βαλεντίνος, τα φιλιά και ο έρωτας. Συνδέονται όλα αυτά μεταξύ τους; Ναι, συνδέονται. Η κυρία Ερντμαν, μικροβιολόγος-ερευνήτρια στο ΜΙΤ, ανακοίνωσε πριν από περίπου 10 χρόνια ότι ποντίκια που ταΐστηκαν με κάποια προβιοτική ουσία (= «φαγητό» για τα μικρόβια που ζουν στο εσωτερικό ενός οργανισμού) έγιναν πιο εύρωστα, απέκτησαν πιο λαμπερό τρίχωμα, εξέλυσαν μεγαλύτερες ποσότητες ωκυτοκίνης και ήταν ερωτικά πιο δραστήρια. Το συμπέρασμα που βγήκε τελικά ήταν πως τα «ακίνδυνα» μικρόβια του οργανισμού (κάπου 1 τρισεκατομμύριο στον καθένα μας), όταν είναι σε καλή φόρμα, παίζουν ρόλο στην εμφάνιση των θηλαστικών (θυμίζω πως και ο άνθρωπος είναι θηλαστικό), στην ερωτική τους διάθεση, άρα και στην επιλογή ερωτικού συντρόφου (εδώ κολλάει για λίγο και ο Αγιος Βαλεντίνος). Και το επόμενο πείραμα έδειξε κάτι ακόμη πιο απρόβλεπτο.

Εδωσαν σε ποντίκια που μόλις είχαν γεννήσει τροφή με πολλά λιπαρά και σάκχαρα (=junk food= τροφή ταχυφαγείου). Στα μισά χορήγησαν μαζί και προβιοτικά. Η «σκ…το-τροφή» αυτή έχει διαπιστωθεί ότι κατεβάζει το ενδιαφέρον των μητέρων (μόνο στα ποντίκια άραγε;) για τα βρέφη τους. Αυτές όμως που είχαν πάρει προβιοτικά, άρα είχαν αυξημένη ωκυτοκίνη, φρόντιζαν περισσότερο τα μικρά τους! Προφανώς αυτό είναι μια συνωμοσία της συλλογικής συμπεριφοράς (emergent behavior) των εσωτερικών μας μικροβίων που εξασφαλίζουν από το ερωτευμένο ή απλώς ερωτικό ζευγάρι τροφή και πιθανούς υγιείς απογόνους-οχήματα για την περαιτέρω επιβίωσή τους, αφού η μητέρα κατά τον τοκετό περνάει δικά της μικρόβια στην καινούργια ύπαρξη. Σημειώνεται ότι σε τέτοιου είδους πειράματα με τη δόκτορα Ερντμαν συνεργάζονται ερευνητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπως περιγράφεται και σε παλαιότερο άρθρο στο ΒΗΜΑSCIENCE («Προβιοτική ασπίδα κατά του καρκίνου»).

Βρίσκεται, αθέατη βέβαια, πίσω από πολλές στιγμές της ζωής μας, από το πρώτο λεπτό της γέννησής μας. Εχουν γίνει πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα πειράματα που όμως δείχνουν ότι δεν έχει νόημα να αρχίσουμε να αδειάζουμε… μερικούς κουβάδες ωκυτοκίνης στον οποιονδήποτε θα πλήρωνε γι’ αυτό. Χρειάζεται πολλή προσοχή. Για παράδειγμα, ερευνητές χορήγησαν ωκυτοκίνη σε εθελόντριες και τους ζήτησαν να πιέζουν μια ευαίσθητη στην πίεση λαβή όταν άκουγαν το κλάμα ενός μωρού. Σε άλλες γυναίκες μέτρησαν τη γενναιοδωρία τους αφού αύξησαν την ωκυτοκίνη. Τους έδωσαν την αμοιβή τους και τις ρώτησαν αν θα ήθελαν να δωρίσουν ένα μέρος του ποσού για φιλανθρωπικό σκοπό. Επίσης σε άνδρες, αφού τους αύξησαν με έναν ελαφρύ ψεκασμό την ποσότητα της ωκυτοκίνης στον οργανισμό τους, τους ζήτησαν να εκφράσουν τα αισθήματά τους για τις μητέρες τους. Αποδείχθηκε λοιπόν σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ότι μεγάλο ρόλο στις αντιδράσεις των ανθρώπων έπαιζαν τα παιδικά τους χρόνια, το πόσο αυστηρά είχαν μεγαλώσει και ποια ήταν η σχέση τους με τους γονείς τους. Πιο ευαίσθητες στο κλάμα του μωρού ήταν οι πρώτες εθελόντριες, πιο γενναιόδωρες και φιλάνθρωπες οι δεύτερες, πιο γλυκείς στη σκέψη σχετικά με τη μητέρα τους οι εθελοντές εκείνοι που είχαν περάσει καλά παιδικά χρόνια και ας είχε χορηγηθεί σε όλους η ίδια και πάντως αυξημένη ποσότητα ωκυτοκίνης.

Με την ουσία αυτή τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ακόμη πιο περίεργα πειράματα, κυρίως με ζώα. Σε ένα από αυτά έβαλαν έναν σωρό τροφής σε ένα σημείο, έδεσαν ένα νεογέννητο αρνάκι εκεί κοντά που βέλαζε ζητώντας τη μητέρα του και έκαναν παρατηρήσεις ως προς τη συμπεριφορά δύο θηλυκών προβάτων. Το ένα ήταν μητέρα αλλά της χορηγήθηκε ορμόνη ανταγωνιστική της ωκυτοκίνης και παρ’ όλες τις απεγνωσμένες εκκλήσεις του μικρού ζώου για στοργή η μητέρα πήγε κατ’ ευθείαν στην τροφή. Στο άλλο θηλυκό πρόβατο όμως που χορηγήθηκε ωκυτοκίνη, αν και δεν είχε καν έλθει σε επαφή ποτέ με αρσενικό, όταν το έλυσαν πήγε στο μικρό που ζητούσε στοργή. Επίσης, σε πειράματα με ποντικούς διαπιστώθηκε πως αυξήθηκαν οι μονογαμικές τάσεις και η δημιουργία πιο «στέρεων» ζευγαριών. Αλλά από όλα αυτά θα πρέπει να βγάζουμε νηφάλια και ψαγμένα συμπεράσματα και όχι ισοπεδωτικούς τίτλους.

Σε πρόσφατη συνέντευξή της στην «Corriere della Serra» η κυρία Ερντμαν όταν ρωτήθηκε πώς να αναγνωρίσουμε τον σύντροφο που έχει το ιδεώδες μείγμα μικροβίων(!!!) απάντησε: «Πρέπει να εμπιστευθείτε το ένστικτο. Το δικό σας και αυτό των μικροβίων».

Η αρχική της σύνδεση με τον τοκετό, τις διαστολές του κόλπου και της μήτρας και τη χορήγησή της για επιτάχυνση (και χρονική στόχευση) του τοκετού προφανώς έκανε τους ερευνητές να αναζητήσουν έμπνευση και πάλι σε ελληνικές λέξεις. Από το «τόκος» (=γέννηση) και «ωκύς» (=γρήγορος) δημιούργησαν τη λέξη: oxytocin. Το ότι χρησιμοποίησαν το γράμμα x αντί του k, ίσως να οφείλεται στο γεγονός πως σε αρχαιότερους χρόνους οι λέξεις ωκύς και οξύς ήταν συγγενικές.

αριθμοι

9
αμινοξέα περιέχονται στο μόριο της ωκυτοκίνης.

6
μήνες εκτιμάται ότι διαρκεί η αύξηση των επιπέδων της ωκυτοκίνης σε ένα νέο ζευγάρι.

FaceControl

-Η ωκυτοκίνη υπάρχει σε ενέσιμη μορφή και με τη μορφή σπρέι αλλά πρέπει να χορηγείται μόνο από τον γιατρό.

-Εχει αγχολυτική δράση και παρατηρήθηκε ότι αυξάνεται στα καινούργια (και αγαπημένα) ζευγάρια κατά τους πρώτους έξι μήνες.

-Παρέχει επίσης προστασία και στα τοιχώματα του στομάχου (αυξάνοντας την έκκριση προσταγλανδίνης Ε2) ενώ βρέθηκε (από έλληνες επιστήμονες) ότι παίζει ρόλο και στην καλύτερη επούλωση των πληγών (Poutahidis & oth. PLoS One. 2013 Oct 30;8(10):e78898. doi: 10.1371/journal.pone.0078898. eCollection 2013).

-Επηρεάζει και τη συμπεριφορά μας ως προς το να δείχνουμε περισσότερη εμπιστοσύνη στους άλλους.