Ουρές μπροστά στα τραπεζικά κτίρια, αυστηροί περιορισμοί στην ανάληψη χρημάτων, έλεγχος στην κίνηση κεφαλαίων: Τα capital controls, που επιβλήθηκαν στις ελληνικές τράπεζες στα τέλη Ιουνίου του 2015 έχουν χαραχθεί στη συλλογική μνήμη ως η πιο επώδυνη συνέπεια της σύγκρουσης ανάμεσα στην πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τους δανειστές.
Ο τότε υπουργός οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης κατηγορεί γι’ αυτό τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος πάγωσε την παροχή πιστώσεων τύπου ELA στις ελληνικές τράπεζες προκαλώντας τους έτσι χρηματοδοτική ασφυξία, ο κ.Ντράγκι επιστρέφει την κατηγορία, λέγοντας ότι το «πάγωμα» ήταν η αναπόφευκτη συνέπεια της άρνησης της Αθήνας να τηρήσει τις μνημονιακές υποχρεώσεις της.
Ο καυγάς έχει ακόμη πολλές σκοτεινές όψεις. Μια από αυτές θα μπορούσε άμεσα να φωτισθεί αν η ΕΚΤ αποφάσιζε να δώσει στη δημοσιότητα το πόρισμα μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων, που έγινε κατά δική της παραγγελία και απαντούσε στο ερώτημα, αν το «πάγωμα» ήταν νομικά έγκυρο.
Όμως ο κ.Ντράγκι αρνείται να το κάνει ανάγοντας το ντοκουμέντο σε «τραπεζικό μυστικό». Εναντίον του ξιφουλκεί ο κ.Βαρουφάκης, που ζητά, στο όνομα της διαφάνειας, τη δημοσιοποίησή του «εδώ και τώρα».
Προς το σκοπό αυτό ξεκίνησε πρόσφατα μια καμπάνια, στην οποία συμμετέχουν προσωπικότητες της ευρωπαϊκής Αριστεράς.
Ανάμεσά τους: ο υποψήφιος των Σοσιαλδημοκρατών για τη θέση του προέδρου της γαλλικής δημοκρατίας Μπενουά Αμόν, η πρώην υποψήφιος των γερμανών Σοσιαλδημοκρατών για το αξίωμα του ομοσπονδιακού προέδρου Γκεζίνε Σβαν, καθώς και ο πρώην πρόεδρος της γερμανικής Linke (Αριστεράς) Όσκαρ Λαφονταίν.
Το «Βήμα» μίλησε με τον κ.Βαρουφάκη για τους στόχους της καμπάνιας, καθώς και για επιμέρους άγνωστα γεγονότα που οδήγησαν στα capital controls.
-Ποιος είναι ο πολιτικός στόχος της καμπάνιας;
-Η Ευρώπη έχει ένα τεράστιο πρόβλημα: Μια Κεντρική Τράπεζα, που από τη μια έχει τη μεγαλύτερη δυνατή εξουσία –μπορεί, για παράδειγμα, να κλείνει κατά το δοκούν την Κεντρική Τράπεζα μιας χώρας –και από την άλλη, παρόλο που είναι τυπικά πολιτικά ανεξάρτητη, είναι η πιο δεσμευμένη και λιγότερο ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα στον κόσμο. Αυτό που συνέβη, για παράδειγμα, στις 27 Ιουνίου του 2015 στο Eurogroup, είναι ανήκουστο. Ο Μάριο Ντράγκι αναγκάστηκε να κλείσει τις τράπεζες μιας χώρας-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο μιας απόφασης που πήρε ένα άτυπο συμβούλιο υπουργών οικονομικών (σ.σ.: το Eurogroup). Δεν είχε σημασία, αν σε αυτή την περίπτωση συμφωνούσε, ή διαφωνούσε –η δική μου αντίληψη ήταν ότι διαφωνούσε. Αλλά όταν μια Κεντρική Τράπεζα έχει απεριόριστη ισχύ και παράλληλα απεριόριστη εξάρτηση από πολιτικά μη νομιμοποιημένα όργανα λήψης αποφάσεων, τότε καταλαβαίνουμε ότι έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα στην καρδιά της Ευρώπης. Το 2015 έκλεισαν οι τράπεζες μιας χώρας της ΕΕ υπό συνθήκες, που ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΚΤ θεωρούσε προφανώς επιλήψιμες, προβληματικές. Διαφορετικά δεν εξηγείται αυτό που έκανε. Ξέρετε, ότι η ΕΚΤ έχει ένα πάρα πολύ μεγάλο και πάρα πολύ ικανό νομικό τμήμα. Το να πάει ο πρόεδρος της ΕΚΤ σε μια ιδιωτική εταιρία για να ζητήσει νομική γνωμοδότηση, σημαίνει ότι ο ίδιος δεν ήταν καθόλου σίγουρος γι αυτό που έκανε, και ούτε καν για τους δικούς του νομικούς. Αυτό πρέπει να το καταστήσουμε γνωστό στους ευρωπαίους πολίτες. Αυτό δεν είναι ούτε ρεβανσιστικό, ούτε στρέφεται αναγκαστικά εναντίον του κ.Ντράγκι, με αυτό επισημαίνουμε απλώς μια θεσμική αδυναμία της ΕΕ. Οι πολίτες έχουν κάθε δικαίωμα και υποχρέωση να ξέρουν τι συμβαίνει στα κλειστά δωμάτια των θεσμών της Ευρώπης, όπου παίρνονται οι αποφάσεις που προσδιορίζουν τη ζωή τους.
Τι θα κάνετε αν δεν ικανοποιηθεί το αίτημά σας για δημοσιοποίηση της έκθεσης;
-Θα ζητήσουμε τη δημοσιοποίηση με νομικά μέσα. Ταυτόχρονα θα ζητήσουμε εμείς από εμπειρογνώμονες να αποφανθούν, για το αν η απόφαση της ΕΚΤ στις 27 Ιουνίου 2015 ήταν νόμιμη. Αλλά όλα αυτά θέλουμε να επιτύχουμε συναινετικά, όχι σε σύγκρουση με τον κ.Ντράγκι.
Θεωρείτε τα capital controls το αποκορύφωμα του οικονομικού πολέμου, που είχαν κηρύξει εναντίον σας οι δανειστές;
-Τα πράγματα είναι εντελώς ξεκάθαρα. Κι αυτό, επειδή μου τα είπαν οι δανειστές, δεν τα έβγαλα από το μυαλό μου. Εγώ ανέλαβα το υπουργείο οικονομικών στις 27 Ιανουαρίου του 2015. Τρεις ημέρες αργότερα ήρθε στο γραφείο μου ο Γέρο Ντάισελμπλουμ και με απείλησε με το κλείσιμο των τραπεζών. Κι αυτό με το καλημέρα: Όταν του είπα, ότι εμείς αναγνωρίζουμε το πρόγραμμα, λόγω της συνέχειας του κράτους, αλλά ότι θέλουμε να το αναδιαπραγματευθούμε, επειδή είναι αποτυχημένο και ότι γι αυτό μας εξέλεξε ο ελληνικός λαός. Η απάντησή του ήταν: This not work, αυτό δεν δουλεύει. Και ότι αν συνεχίσετε να επιμένετε στην αναδιαπραγμάτευση του μνημονίου, αυτό θα καταρρεύσει.
«Αυτό σημαίνει κλείσιμο των τραπεζών», του είπα. Κι αυτός χαμογελώντας απάντησε: «Ακριβώς». Δεν έχω ακούσει τίποτα πιο κυνικό.
-Και ο κ.Ντράγκι;
-Θα σας πω κάτι που εύκολα μπορείτε να ελέγξετε. Όταν ανέλαβα το υπουργείο ήδη είχαν γίνει εκρεύσει 11 δισεκατομμύρια ευρώ από τις καταθέσεις και ήδη είχε καταρρεύσει το χρηματιστήριο. Στις δυο Φεβρουαρίου πήγα στο Λονδίνο με στόχο να αντιστρέψω αυτή την πορεία και μίλησα με 250 χρηματιστές. Στις 3 Φεβρουαρίου, το χρηματιστήριο της Αθήνας ανέβηκε κατά 12-13%, και η τιμή των μετοχών πάνω από 20%. –ακριβώς λόγω της απήχησης που είχαν οι επαφές μου στο Λονδίνο.
Την επόμενη ημέρα, αφού ο υπουργός οικονομικών είχε καταφέρει να ανεβάσει το χρηματιστήριο και τις τιμές των μετοχών, ο Ντράγκι αποσύρει το waiver, την κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως εγγύηση στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών. Αυτό έδωσε τη χαριστική βολή στις τελευταίες.
-Είχε ζητήσει ήδη τον Ιανουάριο του 2015 ο Μάρτιν Σουλτς από τον Αλέξη Τσίπρα, ή από εσάς, την επιβολή των capital controls ως μέσο για το φρενάρισμα των εκροών;
-Δεν το γνωρίζω. Εγώ δεν συνάντησα ποτέ τον Σουλτς. Ούτε άλλοι ξένοι πολιτικοί μου μίλησαν καταρχάς γι αυτό. Η πρώτη σχετική κρούση από επίσημα χείλη ήταν εκείνη από τον Μπενουά Κερέ (σ.σ.: μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚΤ) στα μέσα Απριλίου του 2015.
-Για να έρθουμε στα σημερινά: Πως κρίνετε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης για την αξιολόγηση –αγώνας κατά ανεμόμυλων;
-Εγώ δεν βλέπω να γίνεται κάτι διαφορετικό από εκείνο που συμβαίνει από το 2010. Κάθε φορά που η τρόικα θέλει να πληρώσει τον εαυτό της, να βάλει λεφτά από τη μια τσέπη της στην άλλη, δημιουργείται αυτός ο πανικός για το αν θα πάρουμε την επόμενη δόση. Παλιά μιλάγαμε για την επόμενη δόση, σήμερα για την αξιολόγηση –το ίδιο πράγμα είναι. Εγώ θεωρώ, ότι η πληρωμή αυτή θα γίνει, πως θα ονομάσουν, πως θα βαφτίσουν, πως θα το κουκουλώσουνε, είναι θέμα δημιουργικής αισθητικής εκ μέρους των δανειστών. Δεν βλέπω, γιατί να υπάρξει κάποια εμπλοκή, εκτός από μια θεωρία που έχω ακούσει πρόσφατα, ότι ο κ.Σόιμπλε έχει εισηγηθεί στην κ.Μέρκελ, για να χρησιμοποιήσω έναν ποδοσφαιρικό όρο, να βγάλει στη σέντρα τον κ.Σουλτς, προχωρώντας γοργά προς το grexit τον Ιούλιο, μόνο και μόνο για να αναγκάσει τον κ.Σουλτς να πάρει θέση. Δεν μπορώ να αξιολογήσω αυτή τη θεωρία. Εγώ θεωρώ ότι ο κ.Σόιμπλε έχει ειδικούς λόγους για το grexit που αφορούν τη σύγκρουση του Βερολίνου με το Παρίσι. Οι δανειστές μεταξύ τους διαφωνούν. Κάποια στιγμή πρέπει να πληρωθούν 4,2 δισ. στην ΕΚΤ –εγώ θεωρώ ότι θα πληρωθούν.
