Πού χάθηκε η μελέτη για τα εργασιακά;

Τα μέτρα των δανειστών είναι όπως η Coca-Cola: όσο περισσότερο την πίνεις τόσο περισσότερο διψάς. Η εφαρμογή τους ανατροφοδοτεί την κρίση, που με τη σειρά της αυξάνει τη δίψα για νέα μέτρα. Οπως αυτά που ζητεί τώρα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (πρόσθετη περικοπή συντάξεων, μείωση του αφορολογήτου) και όπως εκείνα που σίγουρα θα ακολουθήσουν μετά την αποδοχή των τωρινών.

Για αυτό και η μελέτη που παρουσίασε πριν από λίγο καιρό μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων με θέμα την αναμόρφωση της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα λειτουργεί σαν αντίδοτο της Coca-Cola: αντί να ανάβει σβήνει τη δίψα. Ηδη ο τίτλος της «Επαναρύθμιση αντί για απορρύθμιση» δείχνει ότι στρέφεται κατά της πρακτικής της τελευταίας επταετίας που είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση μιας σειράς θεμελιακών εργασιακών δικαιωμάτων. Και έτι περισσότερο: οι προτάσεις της, που στηρίζονται στις λεγόμενες «βέλτιστες πρακτικές», αποβλέπουν στην καταπολέμηση της κρίσης με την εγκατάσταση ενός σύγχρονου εργασιακού καθεστώτος που παίρνει υπόψη μαζί με τα συμφέροντα των κοινωνικών εταίρων και τις επιταγές του κοινοτικού κεκτημένου.

Πώς συστάθηκε η επιτροπή

Η επιτροπή δόθηκε από τους δανειστές στον Αλέξη Τσίπρα ως αντιστάθμισμα για τη συνθηκολόγησή του τον Ιούλιο του 2015. Σε αυτήν συμμετείχαν οκτώ άτομα από διαφορετικές χώρες, τέσσερα ως εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης και τέσσερα των θεσμών. Οι εργασίες της άρχισαν με καθυστέρηση εννέα μηνών τον Απρίλιο του 2016 και τερματίστηκαν τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, οπότε και εκδόθηκε το πόρισμά της. Αυτό βρήκε κάποια απήχηση στην Ελλάδα, όχι όμως στο εξωτερικό όπου αγνοήθηκε παντελώς. Η πρώτη φορά που απασχόλησε τη γερμανική δημοσιότητα ήταν την περασμένη Πέμπτη στη Φρανκφούρτη, σε εκδήλωση που διοργάνωσε το συνδικάτο μετάλλου IG Metall με τη συμμετοχή της υπουργού Εργασίας Εφης Αχτσιόγλου, του μέλους της επιτροπής Βόλφγκανγκ Ντόιμπλερ και γνωστών γερμανών συνδικαλιστών.

Η εκδήλωση έδειξε ότι η Αθήνα μπορεί να βρει συμμάχους εκτός Ελλάδας σε αυτό το θέμα. Αδηλο όμως αν θέλει ή αν μπορεί πλέον να τους αξιοποιήσει.

Αγνωστη η τύχη της μελέτης υποστηρίζει ο Βόλφγκανγκ Ντόιμπλερ, καθηγητής του Εργατικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βρέμης και μέλος της οκταμελούς επιτροπής εμπειρογνωμόνων που συνέταξε κατά παραγγελία της ελληνικής κυβέρνησης και των θεσμών ένα πόρισμα για τη μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα. Ο κ. Ντόιμπλερ απάντησε στις ερωτήσεις του «Βήματος»:

«Οχι. Οι κοινωνικοί εταίροι ήταν σύμφωνοι ότι πρέπει να αποκατασταθούν οι συλλογικές συμβάσεις στην Ελλάδα και να θεσπισθεί από αυτούς και όχι από το κράτος ο κατώτατος μισθός. Οι θεσμοί είχαν τους εκπροσώπους τους στην επιτροπή, δεν χρειαζόταν επομένως να παρεμβαίνουν από έξω σε αυτήν».

«Πολύ καλή. Μια ένδειξη για αυτό είναι ότι αργότερα ανταλλάξαμε όλοι χριστουγεννιάτικες κάρτες. Εκείνο που μας έφερε πιο κοντά ήταν και η κακή μεταχείριση από την Κομισιόν. Κατ’ αρχάς, παρά την αρχική συμφωνία, δεν μας πλήρωνε τα εισιτήρια για την Ελλάδα –αυτό το έκανε μόνο αφότου απειλήσαμε ότι θα ματαιώσουμε το ταξίδι μας εκεί. Και ύστερα καθυστέρησε αναίτια την υπογραφή των συμβολαίων που έγινε μόνο μετά τη λήξη της εργασίας μας. Επιπλέον, η αποζημίωσή μας ήταν εξευτελιστικά χαμηλή –αντιστοιχούσε σε μικρό κλάσμα των παρόμοιων αμοιβών».

«Στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών. Αυτό που κάναμε δεν αντιστοιχούσε προφανώς στους συνηθισμένους κανόνες τους. Κι αυτό το πληρώσαμε εμείς, όχι εκείνοι».

«Η επιτροπή τη δέχθηκε με μετρημένο ενδιαφέρον. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αντίθετα την αγνοεί επιδεικτικά. Σύμφωνα με την Εφη Αχτσιόγλου, όταν αυτή ρώτησε την εκπρόσωπο του ΔΝΤ Ντέλια Βελκουλέσκου τι έχει εναντίον της μελέτης, η απάντηση της τελευταίας ήταν: «Τι μιλάμε για μελέτη. Εσείς θέλετε μόνο χρήματα από εμάς!». Αυτό προκάλεσε την προσωρινή διακοπή των συνομιλιών».

«Θετικά. Κριτική άσκησε το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά αυτό λέει πάντα όχι σε όλα. Για τη Νέα Δημοκρατία δεν ξέρω».

«Ασχημη, όσο το ΔΝΤ συμμετέχει στο πρόγραμμα. Καλύτερη, αν θα φύγει από αυτό. Αλλά πόσο ακριβώς μου είναι αδύνατο να πω».

«Στο να βάλει εμπόδια στις ανισότητες και αδικίες που παράγει συνεχώς η de facto κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων. Τέτοια αναρρύθμιση δεν θα απέβαινε εις βάρος της οικονομίας αλλά αντίθετα υπέρ της, επειδή θα δημιουργούσε ένα σταθερό εργασιακό καθεστώς –αυτό ακριβώς που επιθυμούν οι επενδυτές, Ελληνες και ξένοι».

Απολύσεις, κατώτατος μισθός και συνδικαλισμός

Η επιτροπή εμπειρογνωμόνων κάνει στη μελέτη της 12 προτάσεις για την αναρρύθμιση του εργασιακού συστήματος. Οι κυριότερες από αυτές:

Συνδικαλιστική δράση
Η ισχύουσα ελληνική νομοθεσία ρυθμίζει εκτενώς τις διαδικασίες για την κήρυξη απεργίας. Η επιτροπή δεν βλέπει την ανάγκη για αυστηρότερους κανόνες σχετικά με την απεργία. Εναπόκειται στον έλληνα νομοθέτη να καθορίσει τις προϋποθέσεις της νόμιμης απεργίας σεβόμενος το συνταγματικό πλαίσιο.

Παράλληλα, η επιτροπή δεν βλέπει κάποιον επείγοντα λόγο για άρση της απαγόρευσης της ανταπεργίας (lockout). Ο έλληνας νομοθέτης μπορεί να διευκρινίσει πως ο εργοδότης δικαιούται να μην πληρώσει τους μη απεργούς εργαζομένους εφόσον δεν μπορούν να συνεχίσουν την εργασία τους επειδή λαμβάνει χώρα απεργία στην επιχείρηση.

Ομαδικές απολύσεις
Πριν από την πραγματοποίηση της ομαδικής απόλυσης, οι εργοδότες οφείλουν να προχωρήσουν καλόπιστα σε διαβούλευση και διαπραγμάτευση με τους εκπροσώπους των εργαζομένων. Βάσει των οικονομικών δυνατοτήτων της επιχείρησης, θα πρέπει να σχεδιασθεί ένα κοινωνικό πλάνο που θα παρέχει αποζημίωση στους εργαζομένους που ενδεχομένως θα μείνουν άνεργοι για ένα αβέβαιο χρονικό διάστημα.

Κατώτατος μισθός
Θα πρέπει να υπάρχει ένας νόμιμος κατώτατος μισθός που θα λαμβάνει υπόψη την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και τις προοπτικές σχετικά με την ανάπτυξη, τις τιμές, την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση, την ανεργία, τα εισοδήματα και τους μισθούς.

Συλλογικές διαπραγματεύσεις
Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας θα μπορούν να επεκτείνονται από το κράτος κατόπιν αίτησης ενός από τα διαπραγματευόμενα μέρη σε κλαδικό ή ομοιοεπαγγελματικό επίπεδο. Οι συλλογικές συμβάσεις θεωρούνται αντιπροσωπευτικές εφόσον καλύπτουν το 50% των εργαζομένων της διαπραγματευτικής μονάδας του κλάδου/επαγγέλματος.