Οι ποιητές μιλούν για την ποίηση

Η επέτειος δίνει αφορμή να τεθούν και ορισμένα δύσκολα ερωτήματα για την ποίηση. «Το Βήμα» τα έθεσε – έξι ποιητές και ποιήτριες απαντούν

Χριστόφορος λιοντάκης

«Ο χώρος της ποίησης είναι πολύ ευαίσθητος και ιδιαίτερος. Η πρόσληψή της εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα του αναγνώστη και από τη στιγμή. Η δημόσια προβολή της είναι δύσκολη υπόθεση καθώς προσκρούει σε μια αντινομία: Ο,τι καθιερώνεται και επαναλαμβάνεται επετειακά είναι καταδικασμένο να καταλήξει στην κοινοτοπία και τη γραφικότητα. Κάτι ανάλογο δυστυχώς συνέβη και με την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, που καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Εταιρείας Συγγραφέων. Προς τι ο εορτασμός, ποιος ο σκοπός; Ολα θολά. Δεν νομίζω πως χρειάζεται μια συγκεκριμένη ημέρα για να τιμηθεί η ποίηση και να προκληθεί το ποιητικό ενδιαφέρον του κοινού. Αντίθετα, χρειάζεται φαντασία, έμπνευση, εφευρετικότητα, ανατρεπτικότητα. Χρειάζεται το διαφορετικό, το παράδοξο. Το επισημαίνει και ο Βάλτερ Μπένγιαμιν: «Σε κάθε αισθητική προσέγγιση την τελευταία λέξη πρέπει να έχει το παράδοξο». Τίποτα από όλα αυτά στον εορτασμό της 21ης Μαρτίου. Ανούσιες εκδηλώσεις μόνο».

«Καθένας μας είναι δυνάμει ποιητής, αφού ο σπόρος της ποίησης υπάρχει μέσα μας από την ώρα που γεννιόμαστε. Αρκεί να καλλιεργήσει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται πίσω από το προφανές την αθέατη πλευρά της ζωής και των πραγμάτων. Και βέβαια να είναι έτοιμος να αντικρίσει και αλήθειες που συχνά δεν είναι ευχάριστες. Γιατί η σημαντική ποίηση κατ’ εξοχήν δεν είναι ευχάριστη. Μπορεί να αποκαλύπτει την ομορφιά πίσω από τη φαινομενική ασχήμια αλλά και την ασχήμια πίσω από τη φαινομενική ομορφιά, εξίσου.

Υπό αυτήν την έννοια δεν είναι η ποίηση που διδάσκεται αλλά ο τρόπος να φθάσει κανείς σ’ αυτήν. Κατ’ αρχήν μέσα από το έργο σημαντικών ποιητών και στη συνέχεια δοκιμάζοντας επίμονα τις αντοχές των λέξεων σ’ ένα εκφραστικό σχήμα δικό του».

«Η Σουηδική Ακαδημία σκέφθηκε να βραβεύσει εφέτος έναν «τροβαδούρο» –όχι έναν «καθαρόαιμο» ποιητή σαν τον Ασμπερι, ο οποίος θεωρείται, και δικαίως, ο σπουδαιότερος εν ζωή αμερικανός ποιητής. Οντως σε πολλά από τα τραγούδια του Ντίλαν (όπως και του Κοέν) η μουσική λειτουργεί ως υπόκρουση για να αναδείξει γνήσια ποιήματα. Ωστόσο, πιστεύω ότι ο Ασμπερι θα έπρεπε να αποσπάσει το Βραβείο, έστω και αν η ποίησή του είναι ερμητική και δεν απευθύνεται σε μεγάλα ακροατήρια. Διακρίνω στην πρωτοβουλία της Ακαδημίας μια προσπάθεια να διευρύνει τα όρια της λογοτεχνίας, συμπεριλαμβάνοντας υβριδικά είδη, όπως την «υψηλή δημοσιογραφία» της Αλεξίεβιτς. Παρά ταύτα, θεωρώ ότι η Ακαδημία δεν θα ανανεωθεί μέσω επιλογών απροσδόκητων και διεγερτικών για τα ΜΜΕ αλλά αναδεικνύοντας κάτι πιο κρυφό, πιο αινιγματικό, ίσως πιο δύσκολο, που απευθύνεται σε όλους μας, χωρίς εξω-ποιητικά δεκανίκια. Ας μην ξεχνάμε ότι η ποίηση εμπεριέχει τη μουσική και οι ποιητές δεν χρειάζεται να κρατούν πάντα κιθάρα».

Αργύρης Παλούκας

«Θεωρώ θεμιτό το να πληρώσεις για να βγάλεις το πρώτο σου βιβλίο. Είναι σαν να ετοιμάζεσαι να πας να συναντήσεις για πρώτη φορά τον μεγάλο σου έρωτα. Βάζεις τα καλά σου. Θεωρώ όμως θλιβερό να γίνεται αυτό συστηματικά. Το να αγοράζεις αντίτυπα της συλλογής σου, κάτι που έτσι κι αλλιώς θα έκανες, από τον εκδότη σου για να τον στηρίξεις, για να αποσβέσει κάπως τη χασούρα της μη ευπώλητης ούτως ή άλλως ποίησης είναι θεμιτό. Πόσω μάλλον αν νιώθεις τον εκδότη σου συνοδοιπόρο. Το πληρωμένο όμως κυνήγι, ειδικά της μεγάλης ετικέτας, είναι το πιο θλιβερό από όλα. Κάνεις απλώς τη δουλειά σου, όλα είναι εύκολα και εν τέλει άχαρα. Καμία αντίσταση. Το αποτέλεσμα είναι σε κάθε περίπτωση η απαξίωση μιας τέχνης που, αντί να μας βοηθάει να ζήσουμε καλύτερα, μας καταδυναστεύει. Αντί να μας απελευθερώνει, μας φυλακίζει με τον χειρότερο τρόπο».

«Η ποίηση στην εποχή μας μπορεί να είναι τόσο υβριδική όσο και η εποχή μας –καμία ζωντανή τέχνη δεν ζει εκτός της εποχής της. Τούτο δεν σημαίνει ότι σήμερα όλα είναι ποίηση. Γενικά, ποίηση είναι η ρωγμή, η δίοδος αποκάλυψης, είναι η συμπύκνωση και «μεταγλώττιση» της εσωτερικής ζωής και του ψυχικού κόσμου. Ειδικότερα για την ποίηση ως τέχνη του λόγου: Ποίημα είναι εκείνο που μέσα από τη γλώσσα προσπαθεί να υπερβεί τη γλώσσα. Που εφευρίσκει έναν νέο λόγο για να υπάρχει γλώσσα. Που αναβιβάζει τη γλώσσα πάνω από το καθημερινό. Ποίηση είναι η ανάσταση του τετριμμένου λόγου. Ετσι, στην ποίηση δεν έχει σημασία τόσο το μέσο όσο οι τρόποι του «έσω». Ο,τι δεν είναι υποψιασμένο ως προς αυτά δεν νομίζω πως μπορεί να ελπίζει πως είναι ποίηση. Στα σίγουρα, ποίηση δεν είναι το κλειστό και στάσιμο πεδίο, η φανατική προσκόλληση στο δεδομένο, η άρνηση εξερεύνησης των πολλαπλών πιθανοτήτων».

Η ποίηση έχει δοξάσει τη γυναίκα. Η ποιήτρια δοξάζεται εξίσου;

«Υποκύπτω σε ανεκδοτολογικό πειρασμό: Κάποτε πήρα ένα βραβείο. Συνυποψήφιοι άνδρες ποιητές της γενιάς μου –κατά τόπους συγχαρητήρια. Ενας ποιητής συναγωνιστής και άξιος για το ίδιο βραβείο μού τηλεφωνεί και κατά λέξη μου λέει: «Πολλοί λένε ότι έπρεπε να το είχα πάρει εγώ το βραβείο αλλά εγώ τους απαντώ ότι είσαι φίλη μου». Δηλαδή όχι, ενδεχομένως, ότι τα ποιήματά της ήταν καλύτερα, καθόλου. Επίκληση φιλίας, φιλοφρόνηση ανδρός προς γυναίκα, κατά τη γνώμη μου υποδόρια συγκατάβαση.

Αλλο ανεκδοτολογικό υλικό εν είδει διαλόγου: «Η Χ ξεχωρίζει στη γενιά της». Απόκριση: «Ασφαλώς, αλλά ανάμεσα στις γυναίκες». Και παραχώρηση, και φιλοφρόνηση, και κατ’ ουσίαν συγκατάβαση, πάει να πει υποτίμηση.

Η γυναίκα, εκτός κι αν είναι μητέρα, οπουδήποτε αλλού είναι μειονότητα. Γιατί όχι και στην ποίηση; Κυκλοφορούν αυτονόητες ανθολογίες γυναικείας ποίησης, τις αγοράζουμε και τις διαβάζουμε προκειμένου να διαπιστώσουμε τις ιδιαιτερότητες τους είδους… Σκεφθείτε πόσο αντιπαθητικά θα βλέπατε μια ανθολογία που επιγράφεται «Ανθολογία ανδρικής ποίησης»».

Πού και Πότε

Δείτε εδώ εκδηλώσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης σε όλη την Ελλάδα:
https://www.authors.gr/posts/view/ekdhlwseis-gia-thn-hmera-poihshs/home
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=1675130589180824&id=1236278756399345