Είναι πλέον επίσημο: η θέρμανση του πλανήτη είναι ο υπ’ αριθμόν 1 ένοχος για τον αποχρωματισμό των κοραλλιών του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου. Αυτό είναι το συμπέρασμα της μεγαλύτερης μελέτης που έχει γίνει ως σήμερα και δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature». Αναλύοντας δεδομένα δυο δεκαετιών η μελέτη δείχνει ότι η υπερβολική ζέστη αποτελεί τον κύριο παράγοντα πυροδότησης των επεισοδίων μαζικού αποχρωματισμού των κοραλλιών, τα οποία παρατηρούνται όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Καθώς ο υδράργυρος προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να ανεβαίνει οι ειδικοί προειδοποιούν ότι στο μέλλον τα επεισόδια αυτά θα γίνουν συχνότερα, με κίνδυνο να οδηγήσουν στην ανεπανόρθωτη καταστροφή του κοραλλιογενούς συστήματος.

Αποψη των αποχρωματισμένων κοραλλιών στο βόρειο τμήμα του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου τον Μάρτιο του 2016 Πηγή Hughes, ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies

Ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Υφαλος (ή Μέγα Κοραλλιογενές Φράγμα – Great Barrier Reef) είναι το μεγαλύτερο σύστημα κοραλλιογενών υφάλων στον πλανήτη. Εχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO όχι μόνο για την εκπληκτική ομορφιά του αλλά κυρίως επειδή αποτελεί μοναδική πηγή βιοποικιλότητας. Απαρτίζεται από περισσότερους από 2.900 μεμονωμένους υφάλους και 900 νησιά, τα οποία εκτείνονται σε μήκος 2.300 χλμ. καταλαμβάνοντας μια έκταση περίπου 344.000 τ. χλμ. στη Θάλασσα των Κοραλλιών, στα ανοιχτά της Αυστραλίας. Αποτελεί τη μεγαλύτερη μεμονωμένη κατασκευή στον κόσμο που έχει δημιουργηθεί εξ ολοκλήρου από ζωντανούς οργανισμούς (από δισεκατομμύρια κοράλλια) και είναι ορατός από το Διάστημα.

Νεκρό κοράλλι που οδηγήθηκε στον θάνατο από τον αποχρωματισμό στο βόρειο τμήμα του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου τον Νοέμβριο του 2016 Πηγή Torda, ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies

Τα κοράλλια, ένα είδος θαλάσσιου πολύποδα, αποχρωματίζονται όταν περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες, όπως π.χ. η υπερβολική ζέστη, οδηγούν στον θάνατο τα συμβιοτικά φύκη (του γένους Symbiodinium) που ζουν επάνω τους: αυτά τους δίνουν τα εντυπωσιακά χρώματά τους αλλά επίσης τους παρέχουν πολύτιμη ενέργεια με τη μορφή σακχάρων. Τα αποχρωματισμένα κοράλλια, με τον γυμνό, λευκό σκελετό τους, υφίστανται σοβαρή φυσιολογική βλάβη και αν η κατάσταση αυτή διαρκέσει για παρατεταμένο χρονικό διάστημα η βλάβη καθίσταται πλέον μη αναστρέψιμη και πεθαίνουν – συχνά μάλιστα μαζικά.

Η άνοδος της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας έχει πυροδοτήσει αρκετά επεισόδια αποχρωματισμού στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Υφαλο τα τελευταία είκοσι χρόνια. Τρία εξ αυτών ήταν εξαιρετικά μεγάλα, «παν-τροπικά» όπως τα ονομάζουν οι επιστήμονες, και σημειώθηκαν το 1998, το 2010 και το 2016. Το περυσινό επεισόδιο, το οποίο πυροδοτήθηκε από τα «ρεκόρ» υψηλών θερμοκρασιών που προκάλεσε στην περιοχή το φαινόμενο Ελ Νίνιο του 2015-2016, ήταν μακράν το πιο σοβαρό: περισσότερο από το 90% των κοραλλιών του Μεγάλου Υφάλου αποχρωματίστηκε, προκαλώντας έντονη ανησυχία στις τοπικές αρχές και στους επιστήμονες.

Το αεροπλάνο πετάει επάνω από τα αποχρωματισμένα κοράλλια καταγράφοντας τις καταστροφές τον Μάρτιο του 2016 Πηγή James Kerry, ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies

Προκειμένου να κατανοήσει περισσότερο την επίδραση που μπορεί να έχει η κλιματική αλλαγή στα κοράλλια και να εξετάσει το ζήτημα πιο συνολικά – κάτι το οποίο δεν είχε γίνει ως τώρα – μια ομάδα επιστημόνων από αυστραλιανούς φορείς και πανεπιστήμια σε συνεργασία με ερευνητές από πανεπιστήμια της Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών μελέτησε τρια μεγάλα επεισόδια αποχρωματισμού στον Μεγάλο Κοραλλιογενή Υφαλο, του 1998, του 2002 και του 2016. Οι ειδικοί, με επικεφαλής τον Τέρι Χιουζ από το Κέντρο Αριστείας για τη Μελέτη του Μεγάλου κοραλλιογενούς Υφάλου του Αυστραλιανού Συμβουλίου Ερευνας, χρησιμοποίησαν δεδομένα από εναέριες και υποβρύχιες παρατηρήσεις σε συνδυασμό με δορυφορικά δεδομένα για τη θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας.

Στη μελέτη τους στο «Nature», οι επιστήμονες περιγράφουν γιατί ορισμένα κοράλλια είναι περισσότερο επιρρεπή στον αποχρωματισμό και άλλα όχι ενώ παράλληλα δείχνουν πώς το γεωγραφικό αποτύπωμα του αποχρωματισμού συνδέεται με τα μοτίβα της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας. Όπως επισημαίνουν, σε γενικές γραμμές τα κοράλλια που δεν αποχρωματίστηκαν σε όλα τα επεισόδια βρίσκονταν προς το νότιο άκρο του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου, όπου τα νερά είναι συνήθως πιο δροσερά. Οι ερευνητές είδαν επίσης ότι τα μέτρα διαχείρισης της αλιείας και της ποιότητας του νερού που είχαν λάβει οι τοπικές αρχές προσέφεραν ελάχιστη ή και καμία προστασία απέναντι στην υπερβολική ζέστη, αλλά ενδέχεται να βοηθούν στην ανάκαμψη των οικοσυστημάτων από τα επεισόδια αποχρωματισμού. Θεωρούν ωστόσο ότι ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Υφαλος είναι μάλλον απίθανο να ανακάμψει πλήρως από το σοβαρό επεισόδιο του 2016 και υπογραμμίζουν ότι, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε το μέλλον των κοραλλιογενών υφάλων, θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για το «φρενάρισμα» της θέρμανσης του πλανήτη.

Νεκροταφείο κοραλλιών στον Υφαλο Γιόνγκε, στο βόρειο τμήμα του Μεγάλου Κοραλλιογενούς Υφάλου, τον Οκτώβριο του 2016 Πηγή Greg Torda ARC Centre of Excellence for Coral Reef Studies