Γιατί η γρίπη «χτυπά» πιο επιθετικά τις εγκύους

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης το ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας καταστέλλεται προκειμένου να προστατευθεί το έμβρυό της το οποίο ο οργανισμός της αντιλαμβάνεται ως «ξένο σώμα» εξαιτίας του ότι είναι γενετικώς διαφορετικό. Τώρα μια νέα μελέτη σε ποντίκια δείχνει ότι το κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα της γυναίκας στην εγκυμοσύνη αφήνει ανοιχτό το παράθυρο στον ιό της γρίπης –και συγκεκριμένα στο στέλεχος Η1Ν1 –ώστε να τρυπώσει ευκολότερα στον οργανισμό της και ταχύτατα, μέσα σε μερικές ημέρες, να μεταλλαχθεί σε ένα στέλεχος πιο λοιμογόνο.

«Η πρώτη γραμμή άμυνας του ανοσοποιητικού συστήματος, η έμφυτη ανοσολογική απόκριση, δεν λειτουργεί όσο γρήγορα θα έπρεπε ώστε να «καθαρίσει» τον ιό» αναφέρει μία εκ των δύο κύριων συγγραφέων της νέας μελέτης που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο «Cell Host & Microbe», Γκιουλσάχ Γκαμπριέλ, ιολόγος στο Heinrich Pette Institute –Leibniz Institute για την Πειραματική Ιολογία στο Αμβούργο της Γερμανίας. «Ο ιός εκμεταλλεύεται αυτό το τόσο «ανεκτικό» περιβάλλον και μεταλλάσσεται πολύ γρήγορα. Αυτό κάνει ο ιός της γρίπης καλύτερα από όλα. Μεταλλάσσεται και τα νέα στελέχη του γίνονται πιο επιθετικά».

Τον τελευταίο αιώνα, η μία μελέτη μετά την άλλη δείχνει ότι οι έγκυοι νοσούν βαρύτερα από γρίπη σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν εγκυμονούν. Ανάλυση που διεξήγαγε το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σχετικά με την πανδημία γρίπης από τον Η1Ν1 του 2009 έδειξε ότι οι έγκυοι είχαν επτά φορές περισσότερες πιθανότητες να νοσηλευθούν και διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από μόλυνση με το συγκεκριμένο στέλεχος της γρίπης σε σύγκριση με όσες δεν εγκυμονούσαν.

Τώρα η δρ Γκαμπριέλ και η έτερη κύρια συγγραφέας της μελέτης Πέτρα Κλάρα Αρκ, ειδικός στην αναπαραγωγική ανοσολογία στο Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο του Αμβούργου, ένωσαν τις δυνάμεις τους προκειμένου να κατανοήσουν τη βιολογία που κρύβεται πίσω από αυτές τις παρατηρήσεις.

Το ανοσοποιητικό σύστημα υπό φυσιολογικές συνθήκες εξαπολύει «κύματα» άμυνας ενάντια στις ιογενείς λοιμώξεις. Κύτταρα του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος αποκρίνονται άμεσα εκκρίνοντας φλεγμονώδεις παράγοντες που ονομάζονται κυτταροκίνες ώστε να σταματήσει η εξάπλωση της λοίμωξης. Καθώς η λοίμωξη εκδηλώνεται, ανοσοκύτταρα που ονομάζονται Τ-κύτταρα μετακινούνται στην «επίμαχη» περιοχή όπου ανιχνεύουν και εξολοθρεύουν τα μολυσμένα κύτταρα.

Προκειμένου να κατανοήσουν την ανοσοκαταστολή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι δύο ερευνήτριες μελέτησαν έγκυα ποντίκια. Συγκεκριμένα εξέτασαν τα μοτίβα γονιδιακής έκφρασης στα ανοσοκύτταρα κατά τη διάρκεια της λοίμωξης με το στέλεχος Η1Ν1 του ιού της γρίπης. Ανακάλυψαν ότι τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την έκλυση των κυτταροκινών είχαν κατασταλεί, γεγονός που οδηγούσε σε μια άκρως… χλιαρή αρχική απόκριση του οργανισμού στη γρίπη. Επιπροσθέτως, όπως φάνηκε, είχαν κατασταλεί και τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για την ενεργοποίηση και τη «στρατολόγηση» των Τ-κυττάρων. «Ολόκληρο το ανοσοποιητικό σύστημα πέφτει ώστε να προστατευθεί το έμβρυο» σημειώνει η δρ Αρκ.

Από τη μελέτη προέκυψε ότι η γρίπη εκμεταλλεύεται αμέσως αυτή την ευάλωτη κατάσταση της εγκύου. Κατά τις πρώτες ημέρες της λοίμωξης, μια τυπική έμφυτη ανοσολογική απόκριση του οργανισμού θα είχε σταματήσει την εξάπλωση του ιού. Ωστόσο, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η αρχική απόκριση δεν είναι όσο ισχυρή χρειάζεται για να βάλει «φρένο» στον ιό. Ετσι ο ιογενής εισβολέας έχει τον χρόνο να μεταλλαχθεί και να παραγάγει ένα εύρος παραλλαγμένων στελεχών, ορισμένα εκ των οποίων είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν σοβαρή λοίμωξη.

Η πιο κοινή μετάλλαξη που εντόπισαν οι ερευνήτριες στον ιό της γρίπης που είχε χτυπήσει τα έγκυα ποντίκια αφορούσε ένα στέλεχος το οποίο αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο την έμφυτη ανοσολογική απόκριση, χαρίζοντας στον ιό ακόμη μεγαλύτερες πιθανότητες να επιβιώσει και να πολλαπλασιαστεί. «Αυτό μαρτυρεί ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μια τυπική μόλυνση με τον ιό της γρίπης θα μπορούσε να γίνει πολύ άγρια» υπογραμμίζουν.

Προκειμένου να προσδιορίσουν αν και στις εγκύους ισχύουν τα όσα φάνηκε από τη μελέτη να ισχύουν στα έγκυα ποντίκια, οι δύο επιστήμονες σχεδιάζουν να αναζητήσουν παρόμοιες μεταλλάξεις σε δείγματα από εγκύους οι οποίες είχαν μολυνθεί με τον ιό της γρίπης. Τέτοιου είδους μεταλλάξεις έχουν εντοπιστεί σε περιπτώσεις κάποιων εγκύων, ωστόσο δεν είχαν διερευνηθεί στο πλαίσιο μελετών αρκετά μεγάλων ώστε να επιβεβαιώσουν ότι αυτές οι μεταλλάξεις είναι πιο συχνές από άλλες.

Ανάγκη εμβολιασμού των εγκύων

Αν μια μεγάλη μελέτη επιβεβαιώσει τη συχνότερη ύπαρξη τέτοιων επιθετικών μεταλλάξεων στις εγκύους, θα ενισχύσει τη σημασία του αντιγριπικού εμβολιασμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. «Το καλύτερο για τις εγκύους είναι να κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο επειδή ο ιός της γρίπης είναι πολύ καλός στο να ξεφεύγει από τις άμυνες του οργανισμού τους» καταλήγει η δρ Γκαμπριέλ.

Σημειώνεται ότι αποκρινόμενος στην πανδημία γρίπης του Η1Ν1 το 2010, ο ΠΟΥ χαρακτήρισε τις εγκύους ως ομάδα πρώτης προτεραιότητας για εμβολιασμό με στόχο τον εμβολιασμό του 75% του συγκεκριμένου πληθυσμού. Ο ΠΟΥ σημειώνει ότι το αντιγριπικό εμβόλιο είναι ασφαλές και προστατεύει τόσο τη μητέρα όσο και το έμβρυο από τη λοίμωξη με τον ιό της γρίπης.