Ο Bρετανός Τζον Κάβεντις Μπέντινκ-Σκοτ, 5ος δούκας του Πόρτλαντ (1800-1879), ήταν τόσο ντροπαλός που είχε κτίσει έναν λαβύρινθο από υπόγειες στοές μήκους 25 χιλιομέτρων στην έπαυλή του Welbeck Abbey στο Bόρειο Νοτιγχαμσάιρ, μόνο και μόνο για να μη διασταυρώνεται με μέλη του προσωπικού του. Ολοι ελάμβαναν τις εντολές του γραπτώς, ο βαλές του ήταν ο μοναδικός άνθρωπος που είχε το δικαίωμα να τον συναντά διά ζώσης (ούτε στον ίδιο τον γιατρό του δεν επέτρεπε να τον επισκεφθεί) και είχε δώσει σε όλους όσους είχε στη δούλεψή του την εντολή, αν τύχει και τον απαντήσουν στον δρόμο τους, να τον προσπεράσουν «όπως θα έκαναν με ένα δέντρο». Ο δούκας έβγαινε έξω μόνο όταν ο ήλιος είχε βασιλεύσει. Αν όμως έπρεπε να εκδράμει πρωί, φορούσε δύο πανωφόρια και ένα ψηλό καπέλο, ενώ μια γιγάντια ομπρέλα τον έκρυβε στα σίγουρα από την πολλή συνάφεια του κόσμου.
Η αγοραφοβική αυτή μορφή του 19ου αιώνα δεν θα μπορούσε παρά να παρελαύνει από το βιβλίο-ωδή στην εσωστρέφεια που κυκλοφορεί από το Yale University Press. Στο «Shrinking Violets: The Secret Life of Shyness», ο Τζο Μόραν, καθηγητής Αγγλικής Γλώσσας και Πολιτισμικής Ιστορίας στο Liverpool John Moores University, γράφει για μια ακριβοθώρητη δημογραφική ομάδα: εκείνους που κοκκινίζουν, που αγαπούν τη μοναξιά και τους λίγους φίλους, που δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με την υπερτροφική εξωστρέφεια των social media, που δεν τα «βγάζουν» όλα στη φόρα, που απεχθάνονται την ξεδιάντροπη οικειότητα η οποία ντύνει πλέον τα πάντα. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα αντιμετωπίζονται σχεδόν ως δυσλειτουργικοί. Στις ΗΠΑ η ντροπαλοσύνη αντιμετωπίζεται επίσημα ως διαταραχή κοινωνικού άγχους· εξ ου και για τη «θεραπεία» της συνιστάται η ανάλογη φαρμακευτική αγωγή.
Στην έρευνά του ο Μόραν αναζητεί την αιδημοσύνη στην πολιτική, την τέχνη, τον αθλητισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πάνθεον των καταραμένα και άτσαλα εσωστρεφών ανήκουν προσωπικότητες αναμενόμενες αλλά και παντελώς απροσδόκητες: ο πατέρας της θεωρίας της εξέλιξης Κάρολος Δαρβίνος («ένας αβυσσαλέα κακός δημόσιος ομιλητής»), η συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Αγκαθα Κρίστι (το 1958 την είχαν καλέσει στο Savoy να την τιμήσουν για τις 2.239 παραστάσεις της «Ποντικοπαγίδας» και όταν ο θυρωρός τής αρνήθηκε την είσοδο γιατί δεν την αναγνώρισε, εκείνη κάθισε μόνη στο lounge του ξενοδοχείου), ο συγγραφέας και νευρολόγος Ολιβερ Σακς, η Κίρα Νάιτλι, ο Ντερκ Μπόγκαρτ, ο Μόρισεϊ, τραγουδιστής των Smiths (όλοι οι άνωθεν Βρετανοί), ο γάλλος πρόεδρος Σαρλ ντε Γκολ, η τραγουδίστρια-επιτομή του παρισινού κουλ των 60s Φρανσουάζ Αρντί, αλλά και αυτός ακόμη ο Μπιλ Γκέιτς.
Στο βιβλίο χαρτογραφούνται, μεταξύ άλλων, οι διαφορετικές συνιστώσες της ντροπαλοσύνης αλλά και οι διαφορετικοί μηχανισμοί άμυνας που αυτή επιστρατεύει για την επιβίωσή της. Μεταξύ άλλων, αναφέρει τη «Maskenfreiheit», έναν γερμανικό όρο που εκφράζει την ελευθερία που νιώθει ένας εσωστρεφής όταν οχυρώνεται πίσω από μια μάσκα ή μια περσόνα. Ο συγγραφέας, βέβαια, προχωρά πέρα από στερεοτυπικές αποδόσεις. Ο συνεσταλμένος δεν είναι κατ’ ανάγκην ένας άνθρωπος π.χ. χωρίς φιλοδοξίες. Ούτε είναι πάντα «χαμηλών τόνων»· συχνά έχει και αυτός έναν κύκλο στον οποίο θέλει διακαώς να είναι το κέντρο της προσοχής. «Η συστολή μπορεί κάλλιστα να είναι όχημα για ένα passive-aggressive πείσμα, χωρίς αυτό βέβαια να της στερεί τίποτε από την αλήθεια της» γράφει ο Μόραν. Ενδεικτικό το παράδειγμα του μοιραία εσωστρεφούς ρόκερ Νικ Ντρέικ. Δεν είχε αναφέρει στην αδελφή του ότι ετοίμαζε το πρώτο του άλμπουμ «Five Leaves Left». Ωσπου μια μέρα, το καλοκαίρι του 1969, εφόρμησε στο δωμάτιό της, έριξε τον δίσκο πάνω στο κρεβάτι της και είπε: «Ορίστε λοιπόν».
Το βιβλίο του Μόραν είναι, λένε κάποιοι, προάγγελος μιας «Quiet Revolution» (Ησυχης Επανάστασης) που απενοχοποιεί αισίως την εσωστρέφεια. Ενδεικτικό το νεοπαγές Quiet Leadership Institute, το οποίο βοηθά παραδείγματος χάριν project managers της NASA να διαχειριστούν teams γεμάτα «κλειστούς» τύπους (που ως γνωστόν ευδοκιμούν στην επιστήμη). Μάλλον έφτασε η ώρα. Οι λάθρα βιώσαντες, οι μοναχικοί και οι συνεσταλμένοι είναι έτοιμοι να σπάσουν τα κελύφη τους και να κονταροχτυπηθούν με την ξετσίπωτη εξωστρέφεια.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 12 Μαρτίου 2017.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
