Λίγες μόλις ημέρες απομένουν ως τις γενικές εκλογές στην Ολλανδία, την Τετάρτη, και σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD) του πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε θα δώσει μάχη στήθος με στήθος για την πρώτη θέση με το ξενοφοβικό Κόμμα για την Ελευθερία (PVV) του «εμπρηστικού» Γκέερτ Βίλντερς. Οποιο όμως και να είναι το αποτέλεσμα της ολλανδικής κάλπης, ειδικοί εκτιμούν ότι αναμένεται να επηρεάσει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις υπόλοιπες κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ξεκινώντας από εκείνες της Γαλλίας τον ερχόμενο Απρίλιο και Μάιο.
Με το σύνθημα «Η Ολλανδία δική μας ξανά!» ο λαϊκιστής ηγέτης του PVV κατάφερε να συσπειρώσει και να κινητοποιήσει όσους ολλανδούς ψηφοφόρους εμφανίζονταν δυσαρεστημένοι με το πολιτικό κατεστημένο, εκμεταλλευόμενος τους φόβους τους για τη μετανάστευση και εν μέρει για την οικονομία. Ενισχυμένος από τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Βίλντερς όχι μόνο έστρεψε (ακρο)δεξιότερα το ολλανδικό εκλογικό σώμα, αλλά βρέθηκε και στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής. Οπως έγραψε ο γνωστός πολιτικός επιστήμονας Κας Μούντε στον «Guardian», «σπάνια η Ευρώπη παρακολουθεί τόσο στενά τις ολλανδικές εκλογές και σπάνια αυτές είναι τόσο απρόβλεπτες».
Είναι χαρακτηριστικό πως όταν ο Βίλντερς ξεκίνησε επίσημα την προεκλογική του εκστρατεία στις 18 Φεβρουαρίου στη μικρή ολλανδική πόλη Σπεϊκανίσε, ήταν περισσότεροι οι δημοσιογράφοι και τα τηλεοπτικά συνεργεία απ’ όλον τον κόσμο που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση παρά οι υποστηρικτές του. Ακόμη και σε πλούσιες περιοχές της χώρας με χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας και ανεργίας, η απήχηση του Βίλντερς είναι ενισχυμένη. Αναλυτές επισημαίνουν ότι ναι μεν η δημοτικότητά του συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο της γενικότερης αμφισβήτησης του πολιτικού status quo στις δυτικές δημοκρατίες από τις δυνάμεις του δεξιού και του αριστερού λαϊκισμού, όμως αυτή η τάση είναι ιδιαίτερα παράδοξη για μια εύπορη χώρα όπως η Ολλανδία. Γι’ αυτό, όπως υποστηρίζουν, η στροφή του ολλανδικού εκλογικού σώματος προς τον λαϊκισμό και την ξενοφοβία έχει να κάνει περισσότερο με ζητήματα ταυτότητας και πολιτισμού παρά με την οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας της Ολλανδίας (CBS), το 2015 το 12,1% του συνολικού πληθυσμού της χώρας ήταν μετανάστες προερχόμενοι από μη δυτικά κράτη, όταν το αντίστοιχο ποσοστό το 1996 ήταν 7,5%. Περίπου το 5% του ολλανδικού πληθυσμού των 17 εκατομμυρίων είναι μουσουλμάνοι. Επομένως δεν ήταν δύσκολο για τον Βίλντερς να «πατήσει» πάνω στις ανησυχίες των Ολλανδών για τη φιλελεύθερη μεταναστευτική πολιτική που ακολουθούσαν στο παρελθόν οι πολιτικές της ελίτ.
«Ο άνθρωπος που εφηύρε τον τραμπισμό»
Οπως έγραψε το «Politico», ο Βίλντερς «είναι ο άνθρωπος που εφηύρε τον τραμπισμό» –πολύ προτού ο Τραμπ συνταράξει το πολιτικό τοπίο στις ΗΠΑ, ο ολλανδός πολιτικός ήδη συνδύαζε την ακροδεξιά εμπρηστική ρητορική με έναν επικοινωνιακό «πόλεμο» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να επιτίθεται στο πολιτικό κατεστημένο και να συγκεντρώνει ψηφοφόρους. «Ο Βίλντερς επαναδιαμόρφωσε την πολιτική σφαίρα γύρω από τη δική του εικόνα, ανάγοντας τις απειλές προς τον ίδιο σε παγκόσμιο κίνδυνο και τραβώντας το ολλανδικό εκλογικό σώμα από το κέντρο προς τα δεξιά» ανέφερε το «Politico». Παρότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Βίλντερς από τον Δεκέμβριο και μετά σταδιακά χάνει έδαφος, το PVV, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα υπερδιπλασιάσει τις έδρες του, αποσπώντας ακόμη και 26 από τις 150 του ολλανδικού κοινοβουλίου.
Το VVD του Ρούτε δεν αναμένεται να συγκεντρώσει πάνω από 27 έδρες (από 41 στις προηγούμενες εκλογές), ενώ ο κυβερνητικός του εταίρος, το Εργατικό Κόμμα (PvdA), δύσκολα θα ξεπεράσει τις 14 έδρες (από 38 στις εκλογές του 2012). Ωστόσο, ακόμη και αν το PVV βγει πρώτο στις εκλογές της ερχόμενης Τετάρτης, είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί στην κυβέρνηση, αφού τα κεντρώα κόμματα αποκλείουν το ενδεχόμενο συνεργασίας με τον Βίλντερς. Εξαιτίας του κατακερματισμού του ολλανδικού πολιτικού σκηνικού, τα πιο πιθανά μετεκλογικά σενάρια είναι ένας μεγάλος κυβερνητικός συνασπισμός τεσσάρων ή και πέντε κομμάτων ή μια κυβέρνηση μειοψηφίας.
Στη δεύτερη περίπτωση, επειδή η κυβέρνηση θα βασίζεται σε προσωρινές συμμαχίες για να περνάει πολιτικές, η ικανότητα του Βίλντερς να επηρεάζει τις εξελίξεις από τη θέση της αντιπολίτευσης θα είναι αυξημένη. Αυτό όμως που απασχολεί περισσότερο τους αναλυτές σε σχέση με το αποτέλεσμα των ολλανδικών εκλογών είναι το πώς μια πρωτιά ή έστω μια σημαντική εκλογική ενίσχυση του Βίλντερς θα επηρεάσει τις αναμετρήσεις που ακολουθούν στη Γαλλία και αργότερα στη Γερμανία, όπου τα ζητήματα της ασφάλειας και της μετανάστευσης βρίσκονται επίσης ψηλά στην πολιτική ατζέντα –με τον μεγαλύτερο κίνδυνο να εντοπίζεται στη Γαλλία, αφού το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν δείχνει να αντλεί ψηφοφόρους όχι μόνο από την παραδοσιακή Δεξιά αλλά και από την Αριστερά.
Νταβίντ Μπος: «Μια τρομοκρατική επίθεση, μια αιφνίδια μεταναστευτική ροή ή μια σύγκρουση με τον Ερντογάν θα βοηθούσαν το PVV»

«Η επιτυχία του Γκέερτ Βίλντερς είναι σχετική: το κόμμα του (PVV) μπορεί να αναδειχθεί πρώτο αλλά αυτό οφείλεται στον κατακερματισμό του πολιτικού τοπίου» λέει στο «Βήμα» ο Νταβίντ Μπος, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ. «Το χαρακτηριστικό των εκλογών αυτών είναι όχι τόσο ότι λαμβάνουν μέρος 28 κόμματα αλλά ότι οι διαφορές ανάμεσά τους είναι μικρές. Το PVV ή το VVD θα αναδειχθούν πρώτα, αλλά έπονται άλλα πέντε κόμματα πολύ κοντά το ένα στο άλλο: σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα λάβουν μεταξύ 12 και 20 εδρών». «Ενας από τους λόγους του κατακερματισμού του πολιτικού τοπίου είναι ότι το ολλανδικό πολιτικό σύστημα είναι πολύ ανοιχτό: στην Ελλάδα, για παράδειγμα, υπάρχει πλαφόν 3% για να μπει ένα κόμμα στη Βουλή (στη Γερμανία είναι 5%, στην Τουρκία 10%), ενώ στην Ολλανδία αρκεί 0,67%».

Εξηγώντας την απήχηση του Βίλντερς, ο κ. Μπος λέει ότι «αντίθετα προς τα «παραδοσιακά» ακροδεξιά κόμματα, το PVV δεν είναι κατά των Εβραίων (είναι πολύ φιλο-ισραηλινό), ούτε κατά των ομοφυλοφίλων, ούτε «παραδοσιακά» ρατσιστικό: δεν είναι κατά των «μαύρων» αλλά «απλώς» κατά των μουσουλμάνων/Ισλάμ. Και είναι έντονα αντιευρωπαϊκό».

«Στο απόγειο της ελληνικής οικονομικής κρίσης, ο Βίλντερς έπαψε να επικρίνει τους μουσουλμάνους και άρχισε να χτυπάει την Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια δεν αναφέρεται καθόλου στην Ελλάδα –ενδεχομένως επειδή πιστεύει ότι η «προσφυγική κρίση» αποτελεί πιο πρόσφορο ζήτημα («τσουνάμι μουσουλμάνων», «τρομοκράτες», «ισλαμοφασίστες», «βόμβες τεστοστερόνης» κ.λπ.)». «Μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του PVV είναι (όπως και οι ψηφοφόροι του Τραμπ) οι «χαμένοι» της παγκοσμιοποίησης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: η κοινωνικοοικονομική τους θέση έγινε πιο επισφαλής. Κατά κάποιον τρόπο, το PVV είναι ολίγον αριστερό: ισχυρίζεται ότι μπορεί να διατηρήσει το κράτος πρόνοιας αποκλείοντας τους μετανάστες».

«Αλλά στην πραγματικότητα, κανείς δεν γνωρίζει τι έχει κατά νου το PVV: το πρόγραμμά του αναπτύσσεται κυριολεκτικά σε μία σελίδα. Αυτό εξηγεί την επιτυχία του: δεν παίζει με τους κανόνες. Ο Βίλντερς δίνει σπάνια συνεντεύξεις, αντίθετα, «τουιτάρει», όπως ο Τραμπ –αν και είναι ιστορικά πιο σωστό να πούμε ότι ο Τραμπ ενεργεί σαν τον Βίλντερς. Ο Βίλντερς είναι πολύ έξυπνος: μη δίνοντας συνεντεύξεις γίνεται «ακριβοθώρητος» και όταν τελικά εμφανίζεται, οι δημοσιογράφοι αναπαράγουν ό,τι λέει». Τις τελευταίες εβδομάδες, ο Βίλντερς εμφανίζει πτωτική τάση στις δημοσκοπήσεις. «Ισως επειδή ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι είναι απίθανο να συμμετάσχει στον επόμενο κυβερνητικό συνασπισμό. Πολλά όμως μπορεί να αλλάξουν ως τις εκλογές: μια τρομοκρατική επίθεση (οπουδήποτε στην Ευρώπη ή στην Αμερική), μια αιφνίδια μεταναστευτική ροή, μια σύγκρουση με τον Ερντογάν ή μια έκτακτη ανάγκη στην ελληνική οικονομία –καθένα από αυτά θα βοηθούσε τον Βίλντερς».
Τυχόν πρωτιά του Βίλντερς θα επηρεάσει τις εκλογές σε Γαλλία και Γερμανία; «Αν το PVV αναδειχθεί πρώτο, τα λαϊκιστικά κόμματα στη Γερμανία και στη Γαλλία θα πουν βεβαίως ότι η νίκη τούς ανήκει. Και αυτό μπορεί να σημάνει τη διάλυση της ΕΕ. Τι θα πουν όμως αν δεν κερδίσει ο Βίλντερς; Οταν κέρδισε ο Τραμπ, ο Βίλντερς δήλωσε ότι η επόμενη νίκη ήταν δική του. Αυτό ίσως δεν ήταν και τόσο έξυπνο: τις τελευταίες επτά εβδομάδες είδαμε τι χάος έχει προκαλέσει ο Τραμπ που το να του μοιάζει κάποιος δεν αποτελεί προτέρημα».
Μπερτ Μπάκερ: «Είναι πολύ αποτελεσματικός ο Βίλντερς στο να περνάει τα μηνύματά του»

«Υπάρχουν μερικοί σημαντικοί λόγοι που εξηγούν την απήχηση του Βίλντερς. Πρώτον, είναι λαϊκιστής και κάνει σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στον «καλό λαό» και τη «διεφθαρμένη ελίτ», όπου ελίτ είναι κυρίως οι υπόλοιποι πολιτικοί στη Χάγη και κατά κάποιον βαθμό στις Βρυξέλλες.


Δεύτερον, καταφέρεται έντονα κατά των μεταναστών και ιδίως κατά του Ισλάμ. Σημαντικός αριθμός ψηφοφόρων τον επιλέγει για αυτές τις θέσεις του» λέει στο «Βήμα» ο Μπερτ Μπάκερ, καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου του Αμστερνταμ.«Επιπλέον, ο Βίλντερς είναι πολύ αποτελεσματικός στο να επικοινωνεί τα μηνύματα αυτά.

Ενώ δεν συμμετέχει στις περισσότερες τηλεμαχίες με τους άλλους πολιτικούς, χρησιμοποιεί αποτελεσματικά το Twitter (όπως ο Τραμπ). Και εμφανίζεται σε πιο δημοφιλείς ψυχαγωγικές εκπομπές για να προσεγγίσει τους πιθανούς ψηφοφόρους του. Υποθέτω ότι επιλέγει τις εκπομπές αυτές επειδή του θέτουν λιγότερο επικριτικές ερωτήσεις από μια σοβαρότερη πολιτική εκπομπή».
Το Brexit βοήθησε τον Τραμπ, αυτός ίσως με τη σειρά του τον Βίλντερς και μετά ακολουθούν Γαλλία και Γερμανία; «Ενδεχομένως. Ο Βίλντερς προσπαθεί να τα συνδέσει λέγοντας: τα καταφέραμε στις ΗΠΑ με την εκλογή του Τραμπ και στη Βρετανία με το Brexit, τώρα έρχεται η σειρά μας.
Αν κερδίσει, οι γάλλοι και οι γερμανοί πολιτικοί μπορεί να αρχίσουν να λένε το ίδιο: οι ΗΠΑ, η Βρετανία, η Ολλανδία και τώρα η σειρά μας.

Τα μέσα ενημέρωσης ενισχύουν αυτό το σκεπτικό κάνοντας παραλληλισμούς ανάμεσα στις εκλογές διαφόρων χωρών» λέει ο κ. Μπάκερ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ