Χάνουμε €12 δισ. τον χρόνο από τις εξαγωγές «εγκεφάλων»

Παρά τις μεγαλοστομίες της κυβέρνησης και κομμάτων που του προσέδωσαν διαστάσεις εθνικού θέματος, το φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων» παραμένει μια αναπάντητη πρόκληση. Οι νέοι επιστήμονες της χώρας, στην πλειονότητά τους κάτοχοι μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων σπουδών, που αποτελούν το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της χώρας εξακολουθούν να αναζητούν ευκαιρίες για την επαγγελματική και κοινωνική τους εξέλιξη στο εξωτερικό. Στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ ακόμα και στα Αραβικά Εμιράτα. Και αυτό γιατί στην Ελλάδα η αναξιοκρατία, η κύρια μετά την ανεργία αιτία που τους οδηγεί στην έξοδο, όχι μόνο δεν περιορίζεται αλλά μοιάζει να αποτελεί δομικό στοιχείο της λειτουργίας μιας κυβέρνησης που δήλωνε σε όλους τους τόνους αποφασισμένη να την καταπολεμήσει.

Μια συγκριτική ματιά στα στοιχεία των ερευνών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας αρκεί για να διαπιστωθεί η αυξητική τάση του brain drain και των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων που συνεπάγεται. Η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2015 εκτιμούσε ότι ο αριθμός των νέων ηλικίας 25-39 ετών που έφυγαν από την Ελλάδα την περίοδο 2008-2013 ανερχόταν σε περίπου 223.000.

Σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κ. Λόη Λαμπριανίδη για την LSE, που ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του ίδιου έτους, οι 139.041 από αυτούς έφυγαν μετά το 2010, όταν η χώρα εισήλθε στην περιπέτεια των μνημονίων που στέρησε από τη χώρα πάνω από ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας. Εναν χρόνο μετά και παρά τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για ανάσχεση του φαινομένου με όπλο τα προγράμματα του ΕΣΠΑ, ο αριθμός των νέων επιστημόνων που εγκατέλειψαν τη χώρα συνέχισε να αυξάνεται. Ερευνα της Endeavor Greece, τον Ιούλιο του 2016, εκτιμούσε ότι η «διαρροή ταλέντων» αφορούσε 350.000-427.000 νέους ανθρώπους. Πριν από λίγες ημέρες, σε ημερίδα του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου με θέμα την αγορά εργασίας και τη μετανάστευση των Ελλήνων, οι ομιλητές ανέφεραν ότι ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων που έφυγαν την περίοδο 2008-2016 ανέρχεται σε περίπου 450.000 επικαλούμενοι έρευνα της KPMG.

Το μέγεθος του προβλήματος αναδεικνύουν, στις πολλαπλές διαστάσεις του, τα ποιοτικά στοιχεία όσων αναγκάστηκαν να φύγουν. Η Ελλάδα γερνά με μεγάλη ταχύτητα. Υπολογίζεται ότι το 2030 το ένα τρίτο του πληθυσμού θα είναι άνω των 60 ετών. Η πλειονότητα όσων αναζήτησαν μια καλύτερη επαγγελματική προοπτική στο εξωτερικό είναι κάτω των 45 ετών. Χάνονται άνθρωποι στην πλέον παραγωγική τους ηλικία, άνθρωποι με γνώσεις εξειδικευμένες που θα μπορούσαν με τρόπο αποφασιστικό να βοηθούσαν στην ανάκτηση του χαμένου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της χώρας. Ανθρωποι στους οποίους το ελληνικό κράτος, σύμφωνα με τις έρευνες που είδαν το φως της δημοσιότητας, επένδυσε περί τα 8 δισ. ευρώ για την εκπαίδευσή τους. Μια επένδυση τους καρπούς της οποίας απολαμβάνουν άλλες χώρες. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν στην ημερίδα του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, οι Ελληνες που έφυγαν στο εξωτερικό έχουν αποδώσει στις οικονομίες των χωρών όπου εγκαταστάθηκαν, κυρίως της Βρετανίας και της Γερμανίας, περί τα 50 δισ. ευρώ!

Τα στοιχεία αυτά είναι ανάλογα των λεπτομερέστατων που καταγράφηκαν στην τελευταία έρευνα της Endeavor Greece και δείχνουν ότι στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας είναι το επιστημονικό της προσωπικό. Η αξία του ανέρχεται σε 12 δισ. ευρώ ετησίως. Τόση υπολογίζεται ότι είναι η συμβολή των Ελλήνων του brain drain στις χώρες εγκατάστασής τους όσον αφορά το ΑΕΠ. Επιπλέον ενισχύουν και τα έσοδα των χωρών αυτών κατά 9,1 δισ. ετησίως. Από αυτά τα 7,9 δισ. αφορούν φόρους εισοδήματος και εισφορές και το 1,2 δισ. ΦΠΑ. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της αξίας των «εγκεφάλων» που εγκαταλείπουν τη χώρα, αρκεί να σημειωθεί ότι η αξία των άλλων εξαγώγιμων προϊόντων, όπως του λαδιού ανέρχεται σε 500 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, των ελιών σε 400 εκατ., του βαμβακιού σε 300 εκατ. και των τυροκομικών προϊόντων σε 400 εκατ. ευρώ.

Τι μπορεί να ανακόψει αυτή την επιζήμια για την κοινωνία και την οικονομία φυγή των πλέον λαμπρών μυαλών της Ελλάδας; Πριν από περίπου έναν χρόνο, νέοι που αναζήτησαν μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό δημιούργησαν την πρωτοβουλία Brain Gain επιχειρώντας να ενώσουν τη φωνή τους για να καταθέσουν προτάσεις που θα έδιναν στους νέους επιστήμονες, στη γενιά του brain drain, κίνητρα προκειμένου να επιστρέψουν στη χώρα. Αυτή η προσπάθεια δεν απέφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Οι αιτίες που οδηγούν το νέο επιστημονικό δυναμικό στη μετανάστευση είναι καταγεγραμμένες και αφορούν: την ανεργία, τους χαμηλούς μισθούς, την αναξιοκρατία, τη διαφθορά, τη γραφειοκρατία, την υψηλή φορολογία, την απουσία αναπτυξιακού πλάνου και προοπτικής για τη χώρα.

Οσο οι αιτίες αυτές δεν αντιμετωπίζονται με συγκεκριμένες πολιτικές αλλά με ασκήσεις επί χάρτου σε σεμινάρια και ημερίδες, η Ελλάδα θα παραμένει μια χώρα που θα παρακολουθεί ανήμπορη τη διαρροή του επιστημονικού της προσωπικού, που απειλεί εκτός των άλλων και τη δυνατότητά της να προσελκύσει επενδύσεις. Πόσο ελκυστικός επενδυτικός προορισμός είναι ένας τόπος τον οποίο ένα μεγάλο μέρος του επιστημονικού του προσωπικού, στην πλέον παραγωγική ηλικία, έχει επιλέξει να τον εγκαταλείψει;