Αβεβαιότητα και φόροι στραγγαλίζουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις

Μπροστά σε στροφή της οικονομικής πολιτικής βρίσκεται η κυβέρνηση καθώς διαπιστώνει ότι η αβεβαιότητα της «ανοικτής αξιολόγησης» σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση οδηγεί τα νοικοκυριά σε αδιέξοδο και την οικονομία σε ύφεση. Μετά το «σοκ» της βύθισης του ΑΕΠ το τελευταίο τρίμηνο του 2016, έρχεται νέο «σοκ» καθώς η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις και η βαρυχειμωνιά βύθισαν και πάλι το ΑΕΠ τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τη γενική πτώση κατά 5% που καταγράφηκε στις πωλήσεις ειδών σουπερμάρκετ πέρυσι, τον Ιανουάριο σημειώθηκε μεγάλη πτώση των πωλήσεων κατά 12% του φρέσκου γάλακτος (!) και των προϊόντων γάλακτος που είναι από τα πλέον βασικά είδη διατροφής.

Την ανέχεια δείχνουν και τα στοιχεία της ΓΣΕΕ που θα ανακοινωθούν τη Δευτέρα και καταγράφουν απώλειες 24,8% στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ την περίοδο 2008-2016. Το ερώτημα όμως είναι τι έφταιξε και η οικονομία κυλά πάλι σε ύφεση. Πέραν της προφανούς αιτίας, της αβεβαιότητας για την έκβαση της αξιολόγησης, βασικός λόγος είναι η φορολογική αφαίμαξη που οδήγησε στην επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 3% του ΑΕΠ –δηλαδή 5 δισ. ευρώ! –το 2016. Το υψηλότερο όμως των στόχων πρωτογενές πλεόνασμα που στηρίχθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αύξηση των φορολογικών εσόδων είχε το αντίτιμό του, την επίπτωση στην οικονομία, η οποία το τελευταίο τρίμηνο του 2016 συρρικνώθηκε κατά 1,1% του ΑΕΠ.

Οπως εξηγούν έγκυρες πηγές, «αν έχεις πάρει περισσότερα λεφτά από τα νοικοκυριά απ’ όσα χρειάζονται για τον προϋπολογισμό τότε θα έχεις επίπτωση στην καταναλωτική τους δύναμη, άρα και στον ρυθμό που κινείται η οικονομία. Μην περιμένεις ανάπτυξη εξ αυτού του λόγου». Και αυτό συνέβη.

Επίσης η αβεβαιότητα ήταν ο παράγοντας που οδήγησε στην αναβολή επενδυτικών σχεδίων κατά το τελευταίο τρίμηνο του 2016. Ο ρυθμός τους κινήθηκε στο ένα τρίτο από τις προβλέψεις, με αποτέλεσμα να φρενάρει συνολικά η οικονομία.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η κυβέρνηση εκτιμά ότι η τάση αυτή συνεχίζεται. Μετά τον βαρύ χειμώνα που περιόρισε την κατανάλωση τον Ιανουάριο και ο Φεβρουάριος ήταν κακός μήνας. Τα έσοδα υποχώρησαν κατά 120 εκατομμύρια ευρώ, κυρίως λόγω των χαμηλότερων εισπράξεων από ΦΠΑ.

Παράλληλα το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής στην έκθεσή του προειδοποιεί ότι το 2017 θα είναι δύσκολο και «η οικονομία δεν θα ανακάμψει αυτόματα μετά από κάθε αξιολόγηση αν δεν εξαλειφθεί η αβεβαιότητα για την κατεύθυνση της πολιτικής στο μέλλον και ειδικότερα αν δεν αλλάξουν οι κανόνες διακυβέρνησης της χώρας και δεν γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις».

Εξ ανάγκης λοιπόν η κυβέρνηση αλλάζει πορεία και προτεραιότητες. Και όπως λένε κορυφαίες πηγές του οικονομικού επιτελείου μιλώντας προς «Το Βήμα», «πρώτος στόχος τώρα είναι να φύγει η συννεφιά από την οικονομία».

Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Γιώργος Χουλιαράκης και όλη η διαπραγματευτική ομάδα κατά τη δεκαήμερη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς έβαλαν νερό στο κρασί τους, άλλαξαν στάση, υποχώρησαν σε πολλά ζητήματα προκειμένου να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση στο Eurogroup της 20ής Μαρτίου αλλά και να δημιουργηθεί το πλαίσιο για μια ρεαλιστική, όπως λένε τώρα, συμφωνία όσον αφορά τα μέτρα του 2019 και του 2020.

Μείωση αφορολογήτου και φόρου επιχειρήσεων

Στη διαπραγμάτευση που ολοκληρώθηκε την Πέμπτη το βράδυ, η κυβέρνηση αποδέχθηκε τη μείωση του αφορολογήτου από την 1η Ιανουαρίου του 2019 με την προϋπόθεση να υπάρξει ταυτόχρονη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων. Κατ’ ουσίαν αποδέχθηκε τις προτεραιότητες που είχε θέσει το ΔΝΤ αλλά πλέον ανοίγει ένα μεγάλο ζήτημα. Με την απόφασή της αυτή αφαιρεί ένα επιχείρημα πολιτικής κριτικής διότι είναι ένα μέτρο από το πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος μάλιστα θα προκληθεί να το ψηφίσει μέτρο.

Από την άλλη πλευρά όμως, ο κ. Τσακαλώτος πώς θα απαντήσει στον κομματικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ και πώς θα δικαιολογήσει τη δραστική μείωση του αφορολογήτου αν τα χρήματα από την επιβάρυνση δεν κατευθυνθούν στις ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες;

Γι’ αυτό ακριβώς ο κ. Τσακαλώτος επέμεινε μέχρι την τελευταία στιγμή το μέτρο να συνοδευθεί και από τη μείωση του ΕΝΦΙΑ, ώστε να ελαφρυνθούν οι ιδιοκτησίες που δεν αποφέρουν κανένα εισόδημα, κάτι που δύσκολα θα αποδεχθούν οι δανειστές. Ελπίδες για μείωση του φόρου υπάρχουν μόνο από το γεγονός ότι ο ΕΝΦΙΑ υπεραποδίδει 350 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.

Πού διαφωνούν, πού συμφώνησαν

1. Στις εργασιακές σχέσεις οι διαφορές έχουν περιοριστεί στο όριο των ομαδικών απολύσεων καθώς εδώ υπάρχει η επιμονή του ΔΝΤ να διπλασιαστεί το όριο από 5% στο 10%. Το θέμα αυτό είναι πλέον πολιτικό καθώς υπάρχει διάσταση απόψεων μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής που επιμένει στην καθιέρωση και στην Ελλάδα των βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών και του ΔΝΤ που επιμένει σε πιο φιλελεύθερες απόψεις.

2. Για τον εξωδικαστικό συμβιβασμό, δηλαδή την επίλυση των διαφορών μεταξύ τραπεζών και επιχειρήσεων για τα «κόκκινα» δάνεια και Δημοσίου και φορολογουμένων για τα χρέη τους στο Δημόσιο, επήλθε τελικά «συμβιβασμός» για τα κριτήρια επιλεξιμότητας των επιχειρήσεων (να είναι βιώσιμες) που θα υπαχθούν στη ρύθμιση.

3. Για την ασυλία των τραπεζικών στελεχών η κυβέρνηση επιλέγει τη λύση της «πολιτικής ντρίμπλας». Η σχετική ρύθμιση δεν θα περιληφθεί στο νομοσχέδιο για την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών αλλά σε ένα από τα νομοσχέδια που προετοιμάζει το υπουργείο Δικαιοσύνης. Δηλαδή θα έρθει με ξεχωριστό νόμο στη Βουλή καθώς η «ασυλία» θα αφορά εκτός των τραπεζιτών και στελέχη του Δημοσίου που εμπλέκονται σε αποφάσεις αξιοποίησης και πώλησης περιουσίας του Δημοσίου.

4. Για το δημοσιονομικό κενό και τα μέτρα που θα απαιτηθούν το 2018 προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ υπήρξε συμφωνία.

Οι παρεμβάσεις θα περιοριστούν στην επιβολή τέλους και κλιμακωτού φόρου στα ενοικιαζόμενα δωμάτια μέσω Airbnb σε συνδυασμό με την επιβολή τέλους ανάλογα με τα αστέρια στα ξενοδοχεία των πόλεων, την περικοπή δαπανών που θα προσδιοριστούν από την επισκόπηση δαπανών, το spending review, που θα πραγματοποιήσει ειδική επιτροπή στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και την περικοπή επιμέρους κοινωνικών επιδομάτων τα οποία θα αντικατασταθούν από το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης.

5. Πωλητήριο σε κομμάτια της ΔΕΗ. Η κυβέρνηση περιμένει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ζητήματα ανταγωνισμού προκειμένου να πουλήσει κι άλλα κομμάτια (εργοστάσια παραγωγής ή πελάτες) της ΔΕΗ ενώ επιμένει στη μείωση του ΦΠΑ στην ενέργεια ώστε να στηριχθεί η βιομηχανία.

Μετά τις συζητήσεις με τους δανειστές υπήρξε συμφωνία για τα βήματα απελευθέρωσης της ενεργειακής αγοράς, χωρίς όμως να ανακοινώνονται από τον αρμόδιο υπουργό Γιώργο Σταθάκη.