Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο
Γκαλβέιας
Κυκλοφόρησε στα ελληνικά τον Δεκέμβριο του 2016
Εκδόσεις Κέδρος
σελ. 304, τιμή 15,50 ευρώ

Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο. Συγγραφέας μυθιστορημάτων, παιδικής λογοτεχνίας και θεατρικών έργων. Ποιητής. Το 2001 έλαβε το μεγάλο Λογοτεχνικό Βραβείο «Ζοζέ Σαραμάγκου» για το μυθιστόρημα «Κανένα βλέμμα». Θεατρικά του έργα παρουσιάζονται σε σημαντικές ευρωπαϊκές σκηνές. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από είκοσι γλώσσες και το 2016 μεταφράστηκε στα μογγολικά ένα από τα παιδικά του βιβλία. Πριν από λίγες εβδομάδες τιμήθηκε με το βραβείο Oceanos 2016, το σημαντικότερο βραβείο της πορτογαλόφωνης λογοτεχνίας.

Πώς είναι τα πράγματα στην Πορτογαλία;
«Ο τελευταίος χρόνος είναι σαφώς πιο αισιόδοξος, πράγμα πολύ θετικό, γιατί με την προηγούμενη κυβέρνηση ζούσαμε όλοι σε κατάθλιψη. Η κοινωνία ήταν πραγματικά απαισιόδοξη, ήταν σαν να μην υπήρχε ελπίδα. Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να σκέφτονται ότι όλα μπορούν να γίνουν καλύτερα».
Αυτό λείπει από τους Ελληνες τώρα. Τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερογια επτά χρόνια, και με τόση απαισιοδοξία, από ένα σημείο και μετά κουράζεσαι. Σηκώνεσαι κάθε πρωί κουρασμένος…
«Το καταλαβαίνω. Είμαστε σε διαφορετικές γωνίες της Ευρώπης, αλλά υπάρχουν συσχετισμοί. Εχουμε διαφορετική ιστορία, αλλά όταν κοιτάμε στο παρελθόν, βλέπουμε και οι δύο το μεγαλείο που έχει χαθεί. Νιώθω ότι δεν μπορούμε να βρούμε τρόπο να επιστρέψουμε στη μεγαλοσύνη. Αυτό είναι κοινό μας στοιχείο».
Μοιάζει να αρνούμαστε να δούμε αληθινά τον εαυτό μας, ακόμα και όταν είμαστε σκληροί στην αυτοκριτική μας.
«Δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα από το να δούμε τους εαυτούς μας. Μερικές φορές είναι δύσκολο να τους δούμε αληθινά, ακόμα και στον καθρέφτη. Ομως αν δεν έχουμε συναίσθηση και αν δεν αλλάξουμε, από ένα σημείο και μετά θα είμαστε εκτός πραγματικότητας, αφού η πραγματικότητα θα αλλάζει, ο,τι κι αν πιστεύουμε ή κάνουμε εμείς».
Ο Πεσόα έγραψε «ο εφευρέτης του καθρέφτη δηλητηρίασε την ανθρώπινη καρδιά».
«Είναι ενδιαφέρουσα ιδέα, γιατί μερικές φορές παίρνουμε τον καθρέφτη ως δεδομένο και ξεχνάμε να βάλουμε τη ματιά μας υπό αμφισβήτηση. Ο καθρέφτης είναι ένα όργανο που κάνει τη δουλειά του, αλλά είναι στο χέρι μας η ερμηνεία της εικόνας που μας δίνει. Από τη στιγμή που παίρνουμε τον καθρέφτη σαν δεδομένο, ξεχνάμε να αμφισβητούμε αυτό που βλέπουμε».
Είχατε τη μεγάλη τύχη να συναναστραφείτε τον ΖοζέΣαραμάγκου. Ποιο ήταν το σημαντικότερο που μάθατε από αυτόν;
«Ημουν πολύ τυχερός γιατί ξεκίνησα να εκδίδω τα βιβλία μου σε νεαρή ηλικία και 26 ετών έλαβα το βραβείο Σαραμάγκου. Αυτό μου επέτρεψε να τον γνωρίσω. Ηταν τρομερά σημαντικό, άλλαξε τη ζωή μου. Μετά από αυτό έγινα επαγγελματίας συγγραφέας, πριν ήμουν καθηγητής σε σχολείο. Είχα την ευκαιρία να τον συναντάω συχνά για εννιά χρόνια, μέχρι τον θάνατό του. Μου θύμιζε συνεχώς να δίνω προσοχή στη δουλειά μου και σε όλα τα βιβλία που θα έγραφα. Στην Πορτογαλία, ο Σαραμάγκου δεν ήταν μόνο ένας συγγραφέας, ήταν μια σημαντική φωνή που ακουγόταν πάντα. Δεν τη δέχονταν όλοι, αλλά η συνοχή που είχε ως καλλιτέχνης, ως συγγραφέας, ως πολίτης, ως κάποιος με φωνή κοινωνική και πολιτική, τον έκαναν ένα πολύ υψηλό και σπουδαίο παράδειγμα. Το τελευταίομου μυθιστόρημα, το «Γκαλβέιας»‘, μεταφράστηκε στα ισπανικά από τη χήρα του Σαραμάγκου, Πιλάρ Ντελ Ρίο.Ηταν πολύ σημαντικό, αφού δεν είναι μεταφράστρια και μετέφραζε μόνο τα βιβλία του Σαραμάγκου, γι’ αυτό και θεωρώ μεγάλη χειρονομία να νιώσει την ανάγκη να μεταφράσει αυτό το μυθιστόρημα».
Ο Ντοστογέφσκι είπε «όλοι βγήκαμε από το «Παλτό» του Γκόγκολ». Οι Πορτογάλοι από ποιου συγγραφέα το βιβλίο
έχετε βγει;
«Του Πεσόα. Ο Σαραμάγκου βεβαίως είναι σπουδαίος και με επιρροή, όπως και άλλοι, όμως ο Πεσόα είναι το ένα και μοναδικό όνομα που είναι αδύνατον να αγνοήσεις. Δεν μπορείς να αγνοήσεις τη δουλειά του και την πρότασή του. Ο Πεσόα δεν ήταν απλός συγγραφέας, ήταν μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων μόνος του».
Στο «Γκαλβέιας» ξεκινάτε με ένα αντικείμενο χωρίς όνομα που πέφτει στην πόλη. Γιατί δεν το ονομάσατε κάπως;
«Απλά σκέφτηκα ότι αν δεν έδινα όνομα, ο αναγνώστης θα ήταν πιο ελεύθερος να το εκλάβει ως κάτι με το οποίο μπορεί να ταυτιστεί. Δεν περιγράφεται ποτέ ολοκληρωτικάαυτό το πράγμα αλλά πρόκειται για κάτι που ενοχλεί τους ανθρώπους.Επίσης, βρήκα ενδιαφέρον σε ένα μυθιστόρημα όπου όλα έχουν όνομα, να υπάρχει κάτι χωρίς όνομα, και, στην περίπτωση του βιβλίου, συμβάλλει στην άγνοια και στο άγνωστο. Αν κάτι δεν σου είναι απόλυτα γνώριμο, τότε εκεί μέσα βάζεις όλες τις αρνητικές και κακές σκέψεις και ιδέες σου, και ξαφνικά αυτό γίνεται κάτι ισχυρά αρνητικό».
Αυτός μπορεί να είναι και ένας λόγος που οι άνθρωποι φοβούνται τους μετανάστες. Επειδή δεν ξέρουν πράγματα για αυτούς. Προφανώς δεν εννοώ τους φασίστες ή τους ναζί…
«Ναι, όσο λιγότερα γνωρίζουν για αυτούς τόσο περισσότερο θα τους φοβούνται. Η καλή πληροφόρηση είναι μια πολύ σημαντική δουλειά για την αντιμετώπιση του φόβου και της προκατάληψης και της άγνοιας».
Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που κάνει τον φασισμό να μεγαλώνει ξανά στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο;
«Νιώθω ότι είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε τις κακές στιγμές της Ιστορίας. Την περασμένη χρονιά είδαμε φασιστικές ιδέες να εξαπλώνονται και σε καινούργιους χώρους. Βλέπουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον τρόπο που συμπεριφέρονται πλέον σε ανθρώπους από συγκεκριμένες χώρες. Αυτό οφείλεται και στον τρόπο που έχουν αλλάξει η επικοινωνία και η πληροφορία τα τελευταία χρόνια».
Εχετε ένα τατού με το όνομα της φανταστικής επαρχίας του Φόκνερ της Γιοκναπατάουφα. Ποια είναι η δική σας αόρατη επαρχία;
«Μέσα μου. Είναι πολύ σημαντικό για εμένα να βρίσκω όσο πιο πολύ χρόνο γίνεται για να σκέπτομαι. Θέλω να σκέπτομαι για να δυναμώνω τον εσωτερικό μου κόσμο. Οσο πιο πολύ δυναμώνω μέσα μου τόσο πιο προετοιμασμένος γίνομαι για να αντιμετωπίσω την τυχαιότητα του έξω κόσμου».
Ο Φόκνερ έχει πει «δεν μπορείς να κολυμπήσεις σε νέους ορίζοντες, μέχρι να βρεις το κουράγιο να χάσεις την ακτή από τα μάτια σου».
«Πριν μιλούσαμε για τον Σαραμάγκου και πόσο καλό παράδειγμα είναι για εμένα. Ηταν πολύ σημαντικό να έχω κοντά μου και να βλέπω τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά εκείνου που είχε κερδίσει το Νομπέλ, που ήταν γνωστός σε όλον τον κόσμο. Ετσι κατάλαβα ότι το ενδιαφέρον είναι να κάνεις κάτι που κανένας άλλος συγγραφέας δεν έχει κάνει. Αυτό είναι το φυσιολογικό».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ