Τσέσλαφ Μίλος: Πρωτοπόρος στην καταδίκη του ολοκληρωτισµού

Το 1951, ο πολωνός ποιητής Τσέσλαφ Μίλος πήρε μια πολύ δύσκολη απόφαση: να εγκαταλείψει τη χώρα του και να ζήσει αυτοεξόριστος πρώτα στο Παρίσι (ως το 1960) και στη συνέχεια στις ΗΠΑ. Δεν ανήκε στη συνήθη κατηγορία των αντικαθεστωτικών και όπως έλεγε αργότερα δεν θεωρούσε καν τον εαυτό του πολιτικό συγγραφέα. Και δεν ήταν τότε ο διάσημος ποιητής που η Σουηδική Ακαδημία θα τον τιμούσε το 1980 με το βραβείο Νομπέλ. Τον έκανε παγκοσμίως γνωστό το 1953 το δοκιμιακό βιβλίο που εξέδωσε με τίτλο Αιχμάλωτη σκέψη. (Κατά σύμπτωση την ίδια χρονιά που πέθανε ο Στάλιν) Σήμερα, 74 χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση και έπειτα από την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, θα περίμενε κανείς το βιβλίο αυτό να είναι ξεπερασμένο, όπως πολλά από τα καθεστωτικά κείμενα της εποχής, της δεκαετίας του 1980 ιδιαίτερα, αλλά η Αιχμάλωτη σκέψη παραμένει περισσότερο επίκαιρη από ποτέ. Είναι η σημαντικότερη και βαθύτερη ανάλυση της φύσης και του περιεχομένου του ολοκληρωτισμού, βιβλίο εφάμιλλο του Το μηδέν και το άπειρο του Κέσλερ και του 1984 του Οργουελ.

Μπορεί κανείς να φανταστεί πώς υποδέχτηκαν την Αιχμάλωτη σκέψη οι γάλλοι συγγραφείς και διανοούμενοι, που στη μεγάλη τους πλειονότητα εκείνη την εποχή ήταν ή φιλοκομμουνιστές ή μέλη του κομμουνιστικού κόμματος και θεωρούσαν πως ήταν προτιμότερο να είναι κανείς με τον Σαρτρ κι ας είχε άδικο παρά με τον διανοούμενο της άλλης πλευράς, τον Ραϊμόν Αρόν, ακόμη και αν το τελευταίος είχε δίκιο.