Μια ανάσα ελευθερίας

ΓιώργηςΓιατρομανωλάκης
Το Βασίλειο της Κρήτης
Γενικές πληροφορίες και χωριά
Εκδόσεις Αγρα
σελ. 165, τιμή 13,5 ευρώ

Ο τίτλος του νέου βιβλίου του Γιώργη Γιατρομανωλάκη (φωτογραφία) θα πρέπει να μας βάλει εξαρχής σε υποψίες, ιδίως αν τον συνδυάσουμε με τον διευκρινιστικό του υπότιτλο. Ποιο μπορεί να είναι το Βασίλειο της Κρήτης για το οποίο παρέχονται (δίκην ταξιδιωτικού οδηγού) γενικές πληροφορίες και τι ρόλο καλούνται να παίξουν σε ένα τέτοιο εγχειρίδιο (γιατί σαν εγχειρίδιο μας παρουσιάζεται) τα κρητικά χωριά; Αρκεί ένα πρώτο ξεφύλλισμα για να διαπιστώσουμε ότι το Βασίλειο της Κρήτης του Γιατρομανωλάκη δεν έχει καμία σχέση με το Βασίλειο του Χάνδακα της ενετικής περιόδου. Η Ιστορία είναι καθ’ ολοκληρίαν απούσα από το κείμενο, έχοντας παραχωρήσει τη θέση της μόνο σε ορισμένα αρχαϊκά και μυθολογικά σήματα και ονόματα όπως ο Μίνωας, η Πασιφάη ή ο Μινώταυρος.

Η άλωση της Ιστορίας και της ιστορικής πραγματικότητας μέσω ενός αρχαϊκού και μυθικού πολιορκητικού κριού θα κάνει από πολύ νωρίς την εμφάνισή της στην πεζογραφία του Γιατρομανωλάκη, ο οποίος υπονομεύοντας εκ των ένδον τις συμβάσεις και τη γραμματική του ρεαλισμού θα δυναμιτίσει εσκεμμένα την αφηγηματική του αξιοπιστία με συνθέσεις όπου κανένα ψηφίο δεν προϋποθέτει το προηγούμενο ή το επόμενο και όπου όλες οι σκηνές (προηγούμενες και επόμενες) μπορούν να λειτουργήσουν σαν μια ενιαία εικόνα. Κάπως έτσι θα πρέπει να παρακολουθήσουμε και το Βασίλειο της Κρήτης. Κι αν το δοκιμάσουμε, δεν θα αργήσουμε να καταλάβουμε πως ακόμα και τα αρχαϊκά ή τα μυθολογικά σήματα δεν έχουν τόση σημασία αφού εντάσσονται σε έναν όγκο πληροφοριών οι οποίες δεν σκοπεύουν να κοινολογήσουν ή και να συμβολίσουν το παραμικρό.

Τα μικροεπεισόδια που ξετυλίγει ο Γιατρομανωλάκης στο βιβλίο του, τα πρόσωπα, τα ζώα, τα φυτά, τα ρούχα, τα εδέσματα και τα αλκοολούχα που καταχωρίζονται στις σελίδες του ή οι τόποι που εναλλάσσονται στη δράση του (αν θεωρήσουμε ότι υφίσταται η οποιαδήποτε δράση) δεν αποτελούν τίποτε παραπάνω από έναν απέραντα παιγνιώδη κατάλογο, στις γραμμές του οποίου το μοναδικό που μετράει είναι το υλικό των λέξεων: η εκφορά και η μουσική τους, η επανάληψη και η αντιπαράθεση ή η συμπαράθεσή τους, το κατρακύλισμά τους στις υπώρειες του λόγου ή η ανοδική τους πτήση προς τις κορυφώσεις του. Η γλωσσική ωστόσο αυτή πλησμονή θα ανοίξει διάπλατα τον δρόμο και για κάτι άλλο: για την ανάδειξη μιας υπερβατικής (όχι μεταφυσικής) επικράτειας, ενός νησιωτικού βασιλείου στη μέση της Μεσογείου (το Βασίλειο της Κρήτης απλώς συνορεύει με την Ελλάδα) που μένοντας μακριά τόσο από τον ιστορικό όσο και από τον μυθικό του χρόνο θέλει να χτίσει μια ερωτική ουτοπία. Οι κάτοικοι του Βασιλείου της Κρήτης υποφέρουν από όλα τα ανθρώπινα δεινά (τη μοναξιά, το ψέμα, τη σιωπή, τη μελαγχολία, τον πόνο και τον θάνατο) αλλά εκείνο που επιζητούν πρωτίστως είναι να λατρέψουν τον πόθο και τον έρωτα. Και μπορεί ο πόθος και ο έρωτας να μην αποκτούν τις συμπαντικές διαστάσεις που αποκτούν στον Μεγάλο Ανατολικό του Ανδρέα Εμπειρίκου (η μείζων λογοτεχνική παραπομπή του Γιατρομανωλάκη), ξέρουν όμως πώς να αντλήσουν από τις ορμές του και πώς να αφεθούν στα ζείδωρα νάματά του. Δεν θέλω να φανώ κοινότοπος αλλά δεν μπορώ να μην το πω: ένα αίτημα και μια βαθιά ανάσα ελευθερίας για τους τόσο αποπνικτικούς καιρούς μας.