Η απειλή της τεχνολογίας

Στην εφετινή συνάθροιση στο Νταβός του Global Economic Forum παρουσιάστηκε η ετήσια μελέτη των παγκόσμιων προκλήσεων, όπως κάθε χρονιά, καθώς και η αλληλεξάρτησή τους. Περισσότεροι από 700 ειδικοί συμμετείχαν στην ανάλυση. Σε αυτήν αναλύονται οι κίνδυνοι και οι τάσεις που απειλούν την ισορροπία του συστήματος. Εν συντομία, αναφέρονται 30 κίνδυνοι, από τους οποίους ξεχώρισαν οι πέντε πιο σημαντικοί.

1. Η αυξανόμενη ανισότητα στα εισοδήματα και στην κατανομή του πλούτου, που οδήγησε σε ενίσχυση των λαϊκιστικών κινημάτων και που κορυφώθηκε στην επιλογή της εξόδου της Μ. Βρετανίας, στην εκλογή Τραμπ και στην απειλή επικράτησης ή ενίσχυσης της αντισυστημικής ψήφου στις επερχόμενες εκλογές σε χώρες-«κλειδιά» της ΕΕ.

2. Η ασθενική ανάπτυξη στα χρόνια μετά την κρίση του 2007-8 στις χώρες του πρώτου κόσμου έχει επιπτώσεις στην αδυναμία ελέγχου της ανεργίας και στην ενδυνάμωση της αναδίπλωσης σε εθνικιστικές τάσεις και στην αύξηση της αντίθεσης στην παγκοσμιοποίηση.

3. Η συνεχιζόμενη απειλή από την κλιματική αλλαγή και οι συνέπειές της στη μετανάστευση για περιβαλλοντικούς λόγους, η οποία αποτελεί το 1/3 του παγκόσμιου μεταναστευτικού κύματος. Εκατομμύρια άνθρωποι ως πρόσφυγες ή μετανάστες απειλούν την ισορροπία κρατών, και η τάση θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

4. Οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Σήμερα 50 πόλεμοι διεξάγονται σε ολόκληρο τον πλανήτη, ενώ η αύξηση της πώλησης όπλων έπειτα από χρόνια μείωσης αυξήθηκε κατά 16%.

5. Η ταχύτητα εξάπλωσης των νέων τεχνολογιών. Η λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, με επίκεντρο τους κλάδους της Τεχνητής Νοημοσύνης, της ρομποτικής, του Internet των πραγμάτων (Internet of Things) κ.ά.

Η έκπληξη της έρευνας που αναφέραμε ήταν ότι η τεχνολογική επανάσταση θεωρείται από τους ειδικούς η μεγαλύτερη απειλή για το μέλλον. Και αυτή εκφράστηκε εμβληματικά από ένα ποσοστό. Το 86% των θέσεων εργασίας που χάθηκαν στις ΗΠΑ από το 1997 έως το 2007 ήταν θύματα της τεχνολογικής επανάστασης που είναι μόνο η αρχή μιας εξέλιξης που ήδη τρέχει αλλά που θα λάβει διαστάσεις απρόβλεπτες τα επόμενα χρόνια.

Σε αυτή την τελευταία θα επικεντρωθούμε.

Στην ιστορία της ανθρωπότητας, η τεχνολογία και οι εφαρμογές της δεν εξελίσσονται γραμμικά αλλά με άλματα όταν προαπαιτούμενες συνθήκες συγκλίνουν.

Βρισκόμαστε στα πρόθυρα ενός τέτοιου άλματος στις ψηφιακές τεχνολογίες. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο να περιγράψουμε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο συντελούνται αυτές οι εξελίξεις και στο οποίο επικεντρώνεται ο σχεδιασμός της στρατηγικής της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς (DSM) της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το Διαδίκτυο των πραγμάτων, the Internet of Things, άρχισε να εδραιώνεται στο κέντρο πλέον του ψηφιακού οικοσυστήματος από το 2007 με την εμφάνιση του i-phone και του android.

Η πρόβλεψη της Ενιαίας Ψηφιακής Αγοράς (DSM) είναι ότι θα υπάρχουν 50 δισεκατομμύρια «πράγματα» συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο μέχρι το 2020.

Οταν ο όρος Internet of Things εφευρέθηκε τη δεκαετία του ’80 τα «things» ήταν πράγματι things (παπούτσια, κιβώτια με μπανάνες, οτιδήποτε με ένα RFID – Radio Frequency Identity Tag) και το κύριο μέλημα ήταν η παρακολούθηση εφοδιασμού και αναπλήρωσης προϊόντων σε αποθήκες και καταστήματα.

Σήμερα τα «things» είναι και παπούτσια και μπανάνες αλλά και άνθρωποι, κατοικίδια, οικιακές συσκευές (μέχρι τώρα κυρίως θερμοστάτες και κλιματιστικά), μέσα μαζικής μεταφοράς (π.χ. όλα τα αεροπλάνα, πολλά αυτοκίνητα, πάσης φύσεως ρομπότ κ.ά.).

Μεταβαίνουμε, δηλαδή, με κάποια δόση υπερβολής ίσως, από Το Διαδίκτυο των πραγμάτων στο Διαδίκτυο των πάντων.

Αλλά υπάρχει και ένα ακόμα πιο σημαντικό στοιχείο του άλματος που επιτελείται. Το Διαδίκτυο συνδέει και έναν ήδη πελώριο και διαρκώς αυξανόμενο αριθμό δεδομένων (Data ή, πιο εντυπωσιακά, Big Data) που συνδέονται μεταξύ τους δημιουργώντας έτσι νέα εργαλεία ανάλυσής τους που παράγουν γνώση από τα δεδομένα.

Το άλμα ωθείται από αυτή τη Σύγκλιση Διαδικτύου των πραγμάτων και Συνδεδεμένων Δεδομένων (ΙοΤ και Big Data).

Οπως αναφέρθηκε νωρίτερα, αναμένεται ότι μέχρι το 2020-21 θα υπάρχουν πάνω από 50 δισεκατομμύρια «πράγματα» συνδεδεμένα στο Διαδίκτυο και όσον αφορά τα συνδεδεμένα δεδομένα αυτά θα υπερβαίνουν τον αριθμό… κόκκων άμμου στον πλανήτη.

Μέσω ανάλυσης δεδομένων σε συνδυασμό με τη νέα γενιά Τεχνητής Νοημοσύνης (π.χ. βαθιά μάθηση/Deep Learning, Νευρωνικά Δίκτυα, Ρομποτική) μπαίνουν σε μια νέα εποχή εφαρμογών σε όλους τους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας.

Και αυτό δείχνει την κατεύθυνση προς την οποία εξελίσσεται το νέο ψηφιακό οικοσύστημα στο «οροπέδιο» στο οποίο μας οδηγεί το επιτελούμενο άλμα.

Στο νέο οικοσύστημα είναι φανερό ότι από τη μία θέσεις εργασίας χάνονται και από την άλλη νέες θέσεις εργασίας δημιουργούνται. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι νέες θέσεις εργασίας απαιτούν νέες δεξιότητες ή/και συνδυασμό δεξιοτήτων, γεγονός το οποίο εμποδίζει κάποιον που χάνει μία από τις «παλιές» να πάρει μία από τις νέες. Και εδώ συναντάμε ένα άλλο πρόβλημα. Είναι τέτοια η ταχύτητα της ανάπτυξης της ψηφιακής τεχνολογίας-οικονομίας, που τα πανεπιστήμια αδυνατούν να ανταποκριθούν. Π.χ. αυτή τη στιγμή στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν 800.000 κενές θέσεις εργασίας για ειδικότητες ασφάλειας ψηφιακών συστημάτων. Ο εξελισσόμενος ψηφιακός πόλεμος, όπως καταγγέλλεται από πολιτικούς στην Αμερική και στην Ευρώπη, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Και εδώ νέοι επιστήμονες με τις απαιτούμενες δεξιότητες είναι δυσεύρετοι.

Από αυτήν την επί τροχάδην περιγραφή βγαίνουν κάποια πρώτα συμπεράσματα.

1. Η επίδραση της παγκοσμιοποίησης δεν ασκείται πλέον μόνο (ή καν κυρίως) στον τομέα του εμπορίου, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Και ούτε είναι η κύρια αιτία των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα ή αυτών που θα αντιμετωπίσει στο κοντινό μέλλον.

2. Τέτοιας έκτασης πλανητικά πλέον διασυνδεδεμένα προβλήματα δεν έχουμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν. Η αντιμετώπισή τους απαιτεί διεθνείς συνεργασίες για επιβολή κοινά αποδεκτών ρυθμιστικών κανόνων, μια και δεν φαίνεται στον ορίζονται μια μορφή παγκόσμιας διακυβέρνησης, που να αντιμετωπίζει τα προβλήματα που ανακύπτουν.

3. Μια νέα επανάσταση πρέπει να συντελεστεί στην (τυπική ή/και άτυπη) εκπαίδευση, ώστε οι χρόνοι αντίδρασής της να ανταποκρίνονται στις ταχύτητες των εξελίξεων της τεχνολογίας.

Πρέπει να προσθέσουμε ότι εκτός από την ΕΕ, που προχωράει σε μια σειρά ρυθμίσεων για την Ενιαία Ψηφιακή Αγορά, εξελίσσονται και πολλές κινήσεις σε επίπεδο εταιρειών και πανεπιστημίων.