Η μεγάλη φυγή των χριστιανών της Συρίας

Χαλέπι 2010. 250 χιλιάδες Αρμένιοι, ορθόδοξοι, μαρωνίτες, ρωμαιοκαθολικοί, Συροϊακωβίτες, μελχίτες και Χαλδαίοι αποτελούν το πολύβουο, αν και διαιρεμένο, «μελίσσι» του χριστιανισμού. Μαζί τους έξι ιεράρχες-ποιμένες και περισσότεροι από 250 κληρικοί που διαβεβαιώνουν την καθημερινή παρουσία μιας συνεχούς ιστορίας 20 αιώνων στην περιοχή. Οι καμπάνες των ναών τους χτυπούν καθημερινά.

Οι τρούλοι των εκκλησιών τους δεσπόζουν στη θορυβώδη πόλη του εμπορίου και της βιομηχανίας. Με τα πρότυπα σχολεία και τις σχολές τους δείχνουν ότι αποτελούν ένα από τα πλέον δημιουργικά κομμάτια του πληθυσμού της συμπρωτεύουσας της Συρίας.

Χαλέπι 2017. Οι εικόνες δυστυχίας των κατοίκων της πόλης κάνουν τον γύρο του κόσμου και μεταξύ αυτών και των χριστιανών. Ο φόρος αίματος βαρύς. Η έξοδος και η φυγή των χριστιανών ατελείωτες. Περισσότεροι από 210 χιλιάδες χριστιανοί εγκατέλειψαν τις πατρογονικές τους εστίες. Δύο μητροπολίτες απήχθησαν και τέσσερα χρόνια μετά την απαγωγή τους δεν υπάρχει κανένα σημάδι για τη ζωή τους. Οι κληρικοί στη συντριπτική τους πλειονότητα ακολούθησαν την πορεία εξόδου του ποιμνίου τους. Ναοί και τρούλοι εκκλησιών καταστράφηκαν, σχολεία ισοπεδώθηκαν και πολλοί μαθητές παρακολουθούν μαθήματα σε βαγόνια τρένου.

30.000 – 35.000 χριστιανοί

Η είσοδος των στρατευμάτων του Μπασάρ αλ Ασαντ και η ασφάλεια που εξασφάλισε επέτρεψαν την επίσκεψη στην περιοχή δύο ισχυρών Προκαθημένων της Μέσης Ανατολής. Ο Πατριάρχης Αντιοχείας κ. Ιωάννης και ο καθολικός αρμένιος Πατριάρχης της Κιλικίας κ. Αραμ συνάντησαν τους ελάχιστους εναπομείναντες χριστιανούς. Ομως οι απώλειες και οι καταστροφές είναι τρομακτικές. Σύμφωνα με τον Πατριάρχη Αντιοχείας κ. Ιωάννη, στο Χαλέπι σήμερα ζουν μόλις 35.000 χριστιανοί ενώ το περιοδικό «Catholic Herald» κατεβάζει τον αριθμό στους 30.000. Και, όπως σημειώνει, στις συνοικίες που κάποτε ζούσαν οι χριστιανοί, σήμερα περιδιαβαίνουν κυρίως μουσουλμάνοι.

Δεκάδες κληρικοί «εγκατέλειψαν» την περιοχή και μαζί με τους πιστούς διέφυγαν για τη Δαμασκό, τη Βηρυτό, την Ιορδανία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, τον Καναδά και την Αρμενία.

Ο Μελχίτης Αρχιεπίσκοπος Jean Clement Jeanbart επέστρεψε μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια στο Χαλέπι. Εφυγε, όταν απήχθησαν ο ορθόδοξος Μητροπολίτης Παύλος και ο Συροϊακωβίτης Ιωάννης Ιμπραχίμ. «Ο κίνδυνος της απαγωγής πλανιόταν γύρω μας» αφηγείται ο ιεράρχης. Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι οι δύο μητροπολίτες, σύμφωνα με πληροφορίες, προσέφεραν πολλές φορές χρήματα και μεσολάβησαν στην απελευθέρωση ομήρων, κυρίως γιατρών, τους οποίους απήγαγαν οι τζιχαντιστές για να τους περιθάλπουν, ενώ στη συνέχεια ζητούσαν λίτρα από τις οικογένειές τους για να τους απελευθερώσουν. Τέσσερα χρόνια μετά η σιωπή βασιλεύει… Κανείς δεν γνωρίζει πού βρίσκονται, αν ζουν και πού ζουν, τι συνέβη εκείνη τη μοιραία ημέρα σε εκείνη τη μοιραία συνάντηση…

Οι Αρμένιοι αποτελούσαν το ισχυρότερο πληθυσμιακό κομμάτι των χριστιανών στο Χαλέπι. Και, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, ο αριθμός τους έφτανε και τις 80.000. Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσοι παρέμειναν στην πόλη και κάποιες δυσοίωνες εκτιμήσεις δηλώνουν ότι μόλις 8.000 με 10.000 αρμενικές ψυχές έμειναν στην πόλη που επί αιώνες αποτελούσε το καταφύγιό τους. «Πρόκειται για τραγωδία. Οι Αρμένιοι εδώ στο Χαλέπι καθημερινά αντιμετώπιζαν το ενδεχόμενο του θανάτου και αβοήθητοι έβλεπαν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους, τις γειτονιές τους να καταστρέφονται. Βίωναν επί πέντε χρόνια την απώλεια αγαπημένων προσώπων και ιδιαίτερα νέων ανδρών που έδωσαν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν την κοινότητα. Ομως εξίσου δραματικές είναι και οι συνθήκες που βιώνουν οι οικογένειες όσων εξαναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν και να εγκαταλείψουν την πόλη» δήλωσε ο Πατριάρχης των Αρμενίων κ. Αράμ. Και με ορμητήριό του τον Λίβανο στέκεται αρωγός σε κάθε προσπάθεια στήριξης των χριστιανών. Μάλιστα, απευθύνοντας έκκληση, εξέφρασε την ελπίδα να αρχίσει άμεσα η εφαρμογή ενός σχεδίου για την καταγραφή των καταστροφών και την άμεση ανασυγκρότηση και αναδιοργάνωση.

Η ρωσική επιρροή

Οι χριστιανοί ηγέτες της Μέσης Ανατολής, παρά τις δογματικές τους διαφορές, είχαν πάντα μεταξύ τους μια σιωπηρή κατανόηση και συνεργασία. Και ο πόλεμος μετέτρεψε αυτή τη σιωπηρή αλληλοκατανόηση σε ηχηρή συνεργασία. Οι απόπειρες δολοφονίας κατά προκαθημένων, οι απαγωγές μοναχών και κληρικών, ο βαρύς φόρος αίματος των χριστιανών δεν άφηναν άλλωστε και πολλά περιθώρια. Πολλοί όμως στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους δεν έκρυβαν τον προβληματισμό και την πικρία τους για το γεγονός ότι οι χριστιανοί ηγέτες της Δύσης, εκτός από κάποιες δημόσιες αναφορές στήριξης προς τους χριστιανούς που δοκιμάζονται στη Συρία, δεν ανέλαβαν άμεσες πρωτοβουλίες ανακούφισής τους. Στην ίδια την Ορθόδοξη Εκκλησία, εάν εξαιρέσει κανείς την ηχηρή παρουσία και επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ. Χρυσοστόμου στη Δαμασκό πριν από περίπου έναν χρόνο, η στήριξη που προσφέρθηκε ήταν μεμονωμένη και ελάχιστη. Και η παρουσία του ρωσικού στρατού, η βοήθεια με επισκέψεις ρώσων αξιωματούχων στη Συρία ενίσχυσε εκ των πραγμάτων τις σφαίρες επιρροής του Πατριαρχείου Μόσχας στο Πατριαρχείο Αντιοχείας. Και ένα κατ’ εξοχήν πατριαρχείο που αποτελούσε επί αιώνες σημείο αναφοράς, τήρησης της ιστορικότητας και της ισορροπίας που υπήρχε μεταξύ των Παλαίφατων Πατριαρχείων –Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια και Ιεροσόλυμα –σήμερα δείχνει να περνά εξ ολοκλήρου στην επιρροή της Μόσχας.

Ο ελληνομαθής κ. Ιωάννης είναι σαφές πλέον ότι στρέφεται, εξαιτίας των καταστάσεων, προς την πλευρά της Μόσχας, αφού από εκεί είχε στήριξη και βοήθεια. Και χαρακτηριστικό του κλίματος είναι τα όσα είπε ο Πατριάρχης Αντιοχείας κατά τη διάρκεια επίσκεψης μελών της Ρωσικής Δούμα στη Δαμασκό και στο Χαλέπι: «Η επίσκεψη της αντιπροσωπείας σας είναι ένα υπέροχο γεγονός» τόνισε και πρόσθεσε: «Οι ρώσοι αδελφοί μας έρχονται συχνά για να μας ενισχύσουν. Η βοήθεια που δίνεται επιτρέπει στους ανθρώπους να παραμείνουν στη χώρα».