Σε ένα γεωπολιτικό περιβάλλον μεγάλων ανακατατάξεων και συνεχούς αστάθειας, η Αθήνα παραμένει εγκλωβισμένη σε έναν παγιωμένο, πλέον, φαύλο κύκλο, ο οποίος περιλαμβάνει την ολοκλήρωση άλλης μίας αξιολόγησης και την αναμονή μέτρων ελάφρυνσης του χρέους και εισόδου στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Παράγοντες όμως στο πλευρό του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα παρακολουθούν με ενδιαφέρον τη «μεγάλη εικόνα», ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου κυρίως λόγω του Brexit, αλλά και εξαιτίας των εκλογικών αναμετρήσεων εντός 2017 και της επικράτησης του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι μεταβολές μπορεί να είναι ραγδαίες.
Εκλογές και επιθυμίες
Το εκλογικό ημερολόγιο στη Γηραιά Ηπειρο είναι πολύ πυκνό το 2017. Οι βασικές «κυκλωμένες» ημερομηνίες και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές η Ιταλία είναι οι ακόλουθες.
Στις 15 Μαρτίου προσέρχονται στις κάλπες οι Ολλανδοί για να εκλέξουν νέα Βουλή και νέα κυβέρνηση. Το φάντασμα της επικράτησης του ακροδεξιού Γκέερτ Βίλντερς είναι ορατό και το μεγάλο πρόβλημα μοιάζει να είναι η δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού την επόμενη ημέρα.
Στις 23 Απριλίου και στις 7 Μαΐου θα διεξαχθούν οι δύο γύροι των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Η τριάδα των Μαρίν Λεπέν, Φρανσουά Φιγιόν και Εμανουέλ Μακρόν θα δώσουν σκληρή μάχη για το ποιοι θα περάσουν στον δεύτερο γύρο, με το μεγάλο στοίχημα να είναι να αποτραπεί η εκλογή της ηγέτιδας του Εθνικού Μετώπου –κάτι που θα σημάνει μείζονα ανατροπή στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Στις 11 και 18 Ιουνίου, οι γάλλοι ψηφοφόροι θα ψηφίσουν ξανά, αυτή τη φορά για να εκλέξουν τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης.
Ενδιαμέσως, στις 24 Μαΐου θα διεξαχθούν τοπικές εκλογές στο γερμανικό κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Το αποτέλεσμα εκεί θα είναι, κατά πολλούς, οδηγός για τις τάσεις της κοινής γνώμης εν όψει των ομοσπονδιακών εκλογών στη Γερμανία στις 24 Σεπτεμβρίου, στις οποίες θα διασταυρώσουν τα ξίφη τους οι Ανγκελα Μέρκελ και ο Μάρτιν Σουλτς.
Στο Μέγαρο Μαξίμου οι εκλογές σε αυτά τα κράτη παρακολουθούνται με ιδιαίτερη προσοχή. Σύμφωνα με συνομιλητές του Πρωθυπουργού, το ιδεατό σενάριο για την Αθήνα θα ήταν η ταυτόχρονη εκλογή στην προεδρία της Γαλλίας του Εμανουέλ Μακρόν και στη γερμανική καγκελαρία του σοσιαλδημοκράτη Μάρτιν Σουλτς. Η εκτίμηση είναι ότι ο φέρελπις Μακρόν, ο οποίος έχει δείξει ότι πιστεύει σε μια Ευρωπαϊκή Ενωση λιγότερο «άτεγκτη» και πιο συνεργατική, σε συνδυασμό με τον πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πολιτική στροφή την Ευρώπη προς πολιτικές πιο φιλολαϊκές στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Μια σοσιαλδημοκρατική στροφή του γαλλογερμανικού άξονα, πέραν του ότι θα οδηγούσε στην αποχώρηση από το προσκήνιο και τον θώκο του υπουργού Οικονομικών τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (που συνιστά «κόκκινο πανί» για τον ΣΥΡΙΖΑ και γενικότερα τη σημερινή κυβέρνηση), θα μπορούσε να επηρεάσει όλο το πολιτικό σκηνικό στην ήπειρο.
Η «ανθεκτική» Μέρκελ
Φυσικά, τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο και όλοι αυτοί οι σχεδιασμοί ενδέχεται να αποδειχθούν φρούδες ελπίδες. Η Ανγκελα Μέρκελ έχει αποδείξει ότι διαθέτει τον τρόπο να κερδίζει αυτό που θέλει, με μεγάλο όπλο την υπομονή της. Στο Μέγαρο Μαξίμου μάλιστα δεν είναι λίγοι αυτοί που εκτιμούν ότι η σχέση με το Βερολίνο, παρά τη σκληρή ρητορική Σόιμπλε, είναι πολύ καλή και η χημεία Μέρκελ – Τσίπρα άριστη.
Παράλληλα, ακόμη και μια επικράτηση Σουλτς δεν διασφαλίζει απολύτως τίποτε. Ο υποψήφιος του SPD για την καγκελαρία θεωρείται «χαμαιλέων» της πολιτικής, ακόμη και «αριβίστας» για ορισμένους. Αν δει ότι η κοινή γνώμη κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση, δεν πρόκειται να θυσιαστεί για να προσφέρει οτιδήποτε στην Ελλάδα.
Η «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων» και τα υπόγεια ρεύματα στην ΕΕ
Ενώ η Αθήνα κάνει τους υπολογισμούς της για το πώς θα διαμορφωθεί ο πολιτικός χάρτης στην Ευρώπη την επομένη των εκλογών, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αγνοήσει τα φανερά και υπόγεια ρεύματα στην ΕΕ. Στο Μέγαρο Μαξίμου τα παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, στο υπουργείο Εξωτερικών όμως φαίνεται να μην ενθουσιάζονται με τα ευρωπαϊκά θέματα. Είναι ενδεικτικό ότι η επιτροπή που συνεστήθη για να παρακολουθήσει το Brexit έχει μάλλον διακοσμητικό χαρακτήρα, οι αρμόδιες διευθύνσεις με αρμοδιότητα τα ευρωπαϊκά θέματα είναι μάλλον απονευρωμένες, ενώ και μία εσωτερική μελέτη που έγινε για το μέλλον της ΕΕ αναμασά πεπαλαιωμένες αντιλήψεις.
Το Brexit και η εκλογή Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πυροδοτήσει πολύ μεγάλη συζήτηση σε κρίσιμες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ιδιαίτερα στο Βερολίνο. Η συζήτηση αυτή επικεντρώνεται στα βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε η ΕΕ να παραμείνει ενωμένη και να αποκτήσει ξανά δυναμικό βηματισμό. Στην πρόσφατη έκτακτη Σύνοδο Κορυφής της Μάλτας, της χώρας που ασκεί το τρέχον εξάμηνο την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου, επιβεβαιώθηκαν δύο πράγματα. Το πρώτο ήταν ότι το μεταναστευτικό/προσφυγικό και η προστασία των εξωτερικών συνόρων αποτελούν αυτή τη στιγμή το βασικό θέμα που διαμορφώνει την ατζέντα. Το δεύτερο όμως ζήτημα δεν είναι άλλο από τις συνέπειες που θα μπορούσε να έχει η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ για την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική.
Η συζήτηση αυτή έχει ενταθεί καθώς πλησιάζει και η συμπλήρωση 60 ετών από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης της άλλοτε ΕΟΚ, της Συνθήκης της Ρώμης, τον Μάρτιο. Στην ιταλική πρωτεύουσα θα πραγματοποιηθεί άλλη μία έκτακτη Σύνοδος Κορυφής, στις 25 Μαρτίου, όπου και αναμένεται να εκδοθεί μια διακήρυξη που θα επιδιώκει να δίνει μια προοπτική στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Στο επίπεδο των sherpas, δηλαδή των στενών συνεργατών των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, η συζήτηση αφορά στη σύνταξη ενός λιτού κειμένου χωρίς υπερβολικές προσδοκίες, τουλάχιστον μέχρι να ολοκληρωθεί ο εκλογικός κύκλος του 2017.
Ωστόσο, η αποστροφή της Ανγκελα Μέρκελ στη Βαλέτα ότι «η ιστορία των πρόσφατων ετών έχει δείξει ότι θα υπάρξει μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων και δεν θα συμμετάσχουν όλα τα μέλη στα ίδια βήματα ολοκλήρωσης» δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Στο Βερολίνο παρακολουθούν άλλωστε με έκδηλο ενδιαφέρον τις γαλλικές εκλογές καθώς υπολογίζουν στη συνδρομή του Παρισιού σε οποιαδήποτε πρωτοβουλία. Σε ανάλογη γραμμή βρίσκονται και οι χώρες Benelux (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) που κατέθεσαν στη Βαλέτα κοινό non paper στο οποίο επισημαίνεται ότι «διαφορετικές οδοί προς την ολοκλήρωση και η ενισχυμένη συνεργασία θα μπορούσαν να συνεισφέρουν αποτελεσματικές απαντήσεις στις προκλήσεις που, με διαφορετικό τρόπο, επηρεάζουν τα κράτη-μέλη».
Η «Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων» προκαλεί σφοδρή ανησυχία σε πολλούς στην Ελλάδα, ιδιαίτερα εφόσον συνδέεται με μια λογική αποκλεισμού και απομόνωσης τύπου Grexit. Αν δεν είχε αυτήν τη μορφή όμως, διπλωματικοί και κυβερνητικοί παράγοντες εμφανίζονται λιγότερο αρνητικοί. Υπογείως, οι φωνές για μορφές «διαφοροποιημένης ολοκλήρωσης», όπως είναι ο εναλλακτικός αλλά λιγότερο «γοητευτικός» για τα μέσα ενημέρωσης όρος, έχουν αυξηθεί καθώς η ΕΕ έχει διευρυνθεί πολύ, κοινό όραμα δεν υπάρχει και παράλληλα έχει εμφανιστεί η ανάγκη στενότερης συνεργασίας σε τομείς όπως η μετανάστευση/ασφάλεια, η ευρωζώνη και η άμυνα. Στην κυβέρνηση υπάρχουν κάποιοι που τα βλέπουν αυτά και εκτιμούν ότι η Ελλάδα, εφόσον καταφέρει να βγει από τον φαύλο κύκλο που αρχικώς επισημάνθηκε, πρέπει να εμφανιστεί ενεργή. Προς το παρόν όμως, όλα αυτά έχουν παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες αφού κάθε σχεδιασμός κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να ανατραπεί.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
