Για την Ευρώπη, ο καιρός της απραξίας τελείωσε

«Η κατάσταση είναι απελπιστική, αλλά δεν είναι σοβαρή»
Paul Watzlavick, ψυχολόγος

Από το βιβλίο «Φτιάξε
τη δυστυχία μόνος σου»

Η ΕΕ ιδρύθηκε με σκοπό την παγίωση της ειρήνης στην ήπειρο των μεγάλων πολέμων του 20ού αιώνα. Ως μέσον, από τις χώρες που την ίδρυσαν, επελέγη η ανάπτυξη οικονομικών σχέσεων μεταξύ των κρατών-μελών της και η αλληλεξάρτησή τους με κοινούς κανόνες με τη δημιουργία ενός υπερεθνικού οργάνου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου κ.λπ. Μέρος της κυριαρχίας των κρατών θα έπρεπε να μεταβιβαστεί σε αυτό το όργανο.

Ο στρατηγικός στόχος των πατέρων της ΕΕ ήταν η σταδιακή εξέλιξη σε «όλο και περισσότερη Ευρώπη». Η πορεία της προς την ενοποίηση οδήγησε στη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς, της ΟΝΕ και στη διεύρυνση με κράτη που έζησαν δικτατορίες, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία, ή ανήκαν στο ανατολικό μπλοκ και η Κύπρος. Ως βασικές προϋποθέσεις για τη συμμετοχή συνομολογήθηκε να είναι η δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά με τις τέσσερις ελευθερίες διακίνησης προσώπων, κεφαλαίων, και αγαθών. Είναι αυτές ακριβώς οι αρχές που βάλλονται από τους ποικίλους εχθρούς της. Η εκχώρηση κυριαρχίας και οι ελευθερίες διακίνησης.

Η κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα και η αρρύθμιστη παγκοσμιοποίηση οδήγησαν σε μεταφορά πλούτου από τις προηγμένες χώρες στις αναπτυσσόμενες, αλλά και στη συγκέντρωση πλούτου σε όλο και μικρότερο αριθμό ανθρώπων και στη συμπίεση της μεσαίας τάξης. Η χρηματοοικονομική κρίση στην ΕΕ μεταλλάχτηκε σε κρίση χρέους και αυτή σε πτώχευση μιας σειράς χωρών και στη ραγδαία άνοδο των εξτρεμιστικών κινημάτων, που αναπτύσσονταν στα κράτη-μέλη. Δηλαδή σε πολιτική κρίση.

Η απόφαση της Μ. Βρετανίας να εγκαταλείψει την ΕΕ και η εκλογή του Τραμπ σήμαναν συναγερμό. Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν ότι το σημαντικότερο επίτευγμα πολιτισμού βρίσκεται σε κίνδυνο και ξάφνου σαν να βγήκαν από την παράλυση του αιφνιδιασμού τους από τις δυνάμεις της οπισθοδρόμησης και σήκωσαν το γάντι. Η Μέρκελ και ο Ολάντ απάντησαν σκληρά στις χυδαιότητες και στις ψευδολογίες της σύγχρονης επικοινωνίας της post though και των fake news. Ταυτόχρονα ζήτησαν να συζητηθεί στο επόμενο συμβούλιο κορυφής η αρχιτεκτονική της ΕΕ. Είχαν ξεκινήσει τη συζήτηση πριν από δύο χρόνια για την εμβάθυνση της ευρωζώνης, ώστε να διορθωθεί το λάθος της ΟΝΕ με την ολοκλήρωση όχι μόνο της νομισματικής αλλά και της οικονομικής ένωσης. Η συζήτηση είχε διακοπεί πέρυσι και τώρα επανέρχεται.

Η νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική κατά πάσα πιθανότητα θα προβλέπει μια ολοκληρωμένη ζώνη του ευρώ και μια δεύτερη Ευρώπη α λα καρτ. Δεν υπάρχει περιθώριο αναβολών. Αν η Ενωση δεν αλλάξει, τότε στον κόσμο που έρχεται καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν θα βρίσκεται στον χάρτη των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων του μέλλοντος. Με σοβαρές παρενέργειες στην παγκόσμια ισορροπία και στην ευημερία των λαών.

Αλλά αυτά θα τα παρακολουθήσουμε να εξελίσσονται τον επόμενο χρόνο. Για την ώρα ας ασχοληθούμε με την αντίσταση που αναπτύσσεται όλο και πιο έντονα από δυνάμεις λογικής στο ζοφερό μέλλον που επιφυλάσσει στις χώρες τους ο άξονας του λαϊκισμού. Το βλέπουμε στην προεκλογική καμπάνια της Γαλλίας, της Ολλανδίας και αλλού.

Ο γνώριμος από ζοφερούς χρόνους και πάντα ενδιαφερόμενος για την επικοινωνία και τη σημασία των λέξεων, σε πρόσφατη συζήτηση, μου υπέδειξε να κοιτάξω την προεκλογική καμπάνια για την εκλογή του αυστριακού προέδρου. Παρά τις προβλέψεις ο «πράσινος» υποψήφιος νίκησε καθαρά τον ακροδεξιό αντίπαλό του. Σοσιαλιστές, Πράσινοι και μεγάλη μερίδα των συντηρητικών στοιχήθηκαν γύρω του και νίκησαν.

Ρώτησα λοιπόν αυστριακούς φίλους που συμμετείχαν την προεκλογική περίοδο στο στρατόπεδο του Βαν ντερ Μπέλεν για τις ιδιαιτερότητες της στρατηγικής τους. Τα βασικά σημεία που συγκράτησα ήταν τα ακόλουθα εν συντομία.

1. Οι πέντε βασικές αφίσες είχαν μια λέξη κυρίαρχη «Πατρίδα». Σε κάθε μία από αυτές ο υποψήφιος φωτογραφήθηκε με χαμόγελο σε διαφορετικά τοπία της αυστριακής γης.

2. Η καμπάνια είχε μόνο θετικές αναφορές. Τον δηλητηριώδη, έστω και μεταμφιεσμένο, λόγο του αντιπάλου τον αγνόησε. Αφησε μόνο τον αντίπαλο να χρησιμοποιεί το «όχι». Οχι στη μετανάστευση, όχι στην εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας, όχι σε αυτήν την Ευρώπη.

3. Στο θέμα της Ευρώπης ο λόγος ήταν κοφτός. Θέλουμε την Ευρώπη χωρίς μεν και αλλά. Καθώς η αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα του ακραίου εθνικιστικού και ξενοφοβικού κόμματος του αντιπάλου είχε περισταλεί για τις εκλογικές ανάγκες στη γνωστή σε εμάς φράση «θέλουμε την Ευρώπη, αλλά όχι αυτήν».

4. Τα παιδιά, οι νέοι από όλα τα κόμματα του ευρωπαϊκού τόξου έκαναν αισθητή την παρουσία τους με αυτοοργάνωση στις γειτονιές και στις λαϊκές αγορές με τραγουδάκια και χάπενινγκ. Ούτε σημαίες ούτε αντι-κραυγές.

5. Τα ίδια τα παιδιά, οι νέοι, πήραν το πάνω χέρι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο ίδιο μοτίβο. Τα «ή εμείς ή αυτοί», τα «προδότες» και τα γκεμπελικού τύπου τρολ βυθίστηκαν στον βούρκο τους. Η παράδοξη κατάσταση κατά την οποία οι νέοι ψηφίζουν Ευρώπη, όπως και στην Αγγλία, και οι μεγαλύτεροι εθνικισμό και απομόνωση εκφράστηκε με επιτυχία.

Υπάρχουν και άλλα στοιχεία που έχουν να κάνουν με την ιδιαιτερότητα της Αυστρίας, που έπαιξαν ρόλο να κερδηθεί μια μάχη που θεωρούνταν χαμένη.

Οι ιδεολόγοι της ειρήνης και των αξιών της δημοκρατίας, οι εμπνεόμενοι από τις ευρωπαϊκές αξίες, τα συνδικάτα και οι εργοδότες της πραγματικής οικονομίας, οι νέοι που θα βιώσουν το μέλλον, οι επιστήμονες και τόσοι άλλοι να πάρουν τα όπλα τους. Ο καιρός της απραξίας, της αμηχανίας και της άμυνας τελείωσε.

Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι τέως στέλεχος της ΕΕ.