H τέχνη τού να το κάνεις μόνος σου

Μπορώ να μιλήσω από προσωπική πείρα γιατί περνούσα απέξω καθημερινά. Ηταν εγκαταλειμμένο, με σπασμένα τζάμια, καλυμμένο με συνθήματα και ταγκιές. Εδώ και τρεις μήνες περίπου όμως το νεοκλασικό της οδού Ασκληπιού ζει μια δεύτερη ζωή. Είναι πλέον καθαρό, είναι φωτεινό και υπάρχει έντονη δραστηριότητα στα δωμάτιά του. Τον περασμένο μήνα, για παράδειγμα, ήταν ανοιχτό σε καλλιτέχνες, στα παιδιά και στους κατοίκους της γειτονιάς και σε όσους ήθελαν να συμμετάσχουν σε ένα πρωτότυπο εργαστήριο κεραμικής. Ολοι καλούνταν να φτιάξουν χερούλια από πηλό, πρωτότυπης δικής τους έμπνευσης, προκειμένου να διακοσμήσουν τα πήλινα κύπελλα που είχαν βγει όλα από την ίδια μήτρα. Το σύνολο αυτών των αγγείων, τα οποία στο μεταξύ θα έχουν ψηθεί και επισμαλτωθεί, με τα μοναδικά χερούλια τους να παραπέμπουν στα διδάγματα του κινήματος Memphis, θα παρουσιαστεί ως μέρος μιας εγκατάστασης σε μια έκθεση στις 25 Φεβρουαρίου. Η έκθεση θα συνοδεύεται από ένα αποκριάτικο πάρτι με ζωντανή μουσική που θα γιορτάζει την έλλειψη «καθαρότητας» στην τέχνη, στις παραδόσεις, στη χρήση ενός κτιρίου που κάποτε ήταν κινέζικο εστιατόριο και τώρα είναι χώρος καλλιτεχνικής έκφρασης.

Ολα αυτά συμβαίνουν στο A-dash, ένα πολυσυλλεκτικό καλλιτεχνικό πρότζεκτ και πυρήνα φιλοξενίας καλλιτεχνών, το αποτέλεσμα της συνεργασίας τεσσάρων καλλιτέχνιδων από Ελλάδα, Ελβετία, Ισλανδία και Ιρλανδία. Πρόκειται για τις Ζωή Χατζηγιαννάκη, Νοέμι Νιντερχάουζερ, Εύα Ισλεϊφσντοτίρ και Κατρίνα Γκάλαχερ οι οποίες γνωρίστηκαν μεταξύ τους χάρη στo διεθνές πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών (residency), Snehta, στην Κυψέλη και αποφάσισαν να συνεργαστούν για να δημιουργήσουν έναν χώρο που θα στέγαζε studio καλλιτεχνών, residencies και εκθέσεις. Το κτίριο υπήρχε, καθώς το νεοκλασικό κτίριο ανήκει στην οικογένεια της Ζωής Χατζηγιαννάκη. Ωστόσο, μετά τις πολλαπλές χρήσεις του μέσα στα χρόνια, παρέμενε ξενοίκιαστο και ακατοίκητο τα τελευταία έξι χρόνια.

Η δύναμη του crowdfunding

Το ενδιαφέρον είναι ότι η αποκατάσταση του κτιρίου πραγματοποιήθηκε χάρη στο crowdfunding, τη λεγόμενη συμμετοχική μικροχρηματοδότηση. Εφαρμόζοντας μια πρακτική που συνηθίζεται πολύ στο εξωτερικό, οι γυναίκες απευθύνθηκαν στην ελβετογερμανική πλατφόρμαwemakeit και κατάφεραν να συγκεντρώσουν 22.000 ευρώ. Ηταν το ποσό που είχαν θέσει ως στόχο και προήλθε από προσφορές πολιτών κυρίως από την Ελβετία. Χρειάστηκαν τρεις μήνες για τις τεχνικές εργασίες και πολλή προσωπική δουλειά για να γίνει βιώσιμο το κτίριο. Οι επισκευές του αφορούσαν κυρίως την αντικατάσταση της στέγης, την ηλεκτροδότηση και τις υδραυλικές εγκαταστάσεις, ενώ τις υπόλοιπες εργασίες τις ανέλαβαν οι ίδιες, καθώς όλες μαζί συγκεντρώνουν μια ευρεία γκάμα καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων (ασχολούνται με τη φωτογραφία, το ντιζάιν, την περφόρμανς, τη μουσική, την αρχιτεκτονική). Η μεταμόρφωση είναι ήσυχη, έχει εμφανή DIY χαρακτήρα αλλά είναι εντυπωσιακή. Η Ασκληπιού 74 προσφέρεται πλέον για την υλοποίηση των καλλιτεχνικών επιδιώξεών τους σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο αλλά και εκτός και πέρα από τον χώρο του A-Dash. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο η Νοέμι Νιντερχάουζερ θα στήσει από το μηδέν μια εγκατάσταση-κομμωτήριο στο οποίο κομμώτριες από τις αφρικανικές κοινότητες της Κυψέλης θα φιλοτεχνούν δωρεάν τα μαλλιά και τα κεφάλια όσων χτυπήσουν την πόρτα του A-dash. Το περίτεχνο μεταλλικό πλέγμα που προστατεύει τα παράθυρα του ισογείου του κτιρίου στην Ασκληπιού τής έδωσε την ιδέα. «Οταν παρατηρούσα τα κομμωτήρια της Κυψέλης και τα μοτίβα σε κάγκελα στα παραθυρόφυλλα κτιρίων των δεκαετιών του ’60 και του ’70, διέκρινα μια οπτική συνάφεια ανάμεσά τους. Επειτα έβλεπα ότι μολονότι υπάρχουν τόσο πολλές αφρικανικές κοινότητες στην περιοχή μοιάζουν λίγο κλεισμένες στον εαυτό τους. Ηθελα να φέρω κοντά τον κόσμο, να αρχίσει ένας διάλογος και να συνδεθούν οι άνθρωποι μεταξύ τους με αφορμή ένα –σχεδόν –κοινό σχεδιαστικό μοτίβο που εντάσσουν με διαφορετικό τρόπο στις κουλτούρες τους». Οι γυναίκες θα πληρωθούν από την ίδια, καθώς μια σειρά από πρότζεκτ δικής της έμπνευσης χρηματοδοτείται από υποτροφία της Pro Helvetia, του αντίστοιχου θεσμού που είναι ο Οργανισμός Κρατικών Επιχορηγήσεων για την Τέχνη (Arts Council) της Αγγλίας. Η δε συντήρηση του χώρου καθίσταται εφικτή χάρη στη συνδρομή φίλων που μοιράζονται τα στούντιο του A-dash, στα χρήματα που έχουν περισσέψει από το crowdfunding και από «την τσέπη» της ιδρυτικής ομάδας καλλιτεχνών.

Για όλα (δεν) φταίει η documenta

Είναι δύσκολο να μη σκεφθείς ότι το εγχείρημα του A-dash είναι απότοκο της παρουσίας της documenta στην Αθήνα. Ωστόσο η Κατρίνα Γκάλαχερ ήρθε στην Ελλάδα πριν από τρία χρόνια, όταν δεν είχε ανακοινωθεί ακόμη η εξ ημισείας μεταφορά της διοργάνωσης, ενώ η Νοέμι και η Εύα, οι οποίες βρέθηκαν στη χώρα πριν από δύο χρόνια, έκαναν αίτηση για το residency στην Κυψέλη χωρίς να γνωρίζουν τι επρόκειτο να συμβεί στην πόλη, όπως λένε. Σε κάθε περίπτωση, δηλώνουν ότι ήρθαν για να μείνουν και μετά την έλευση της documenta. «Για δύο, για δέκα χρόνια, για μια ζωή. Δεν το γνωρίζω εκ των προτέρων, δεν ξέρεις τι γίνεται στη ζωή. Το σίγουρο είναι ότι το A-dash δεν είναι ένα βραχύβιο πρότζεκτ, έχουμε δουλέψει τόσο πολύ γι’ αυτό για να το εγκαταλείψουμε μόλις φύγει η documenta» λέει ο Νοέμι. «Βλέπω την Αθήνα σαν βάση, άλλωστε εδώ είναι πλέον το σπίτι μου. Ζούσα στο Λονδίνο πριν έρθω εδώ και κάθε φορά που έβγαινα έξω ένιωθα ότι έπρεπε να «οπλιστώ» για να αντιμετωπίσω τον κόσμο, να τρέξω με άγχος πίσω από μια καριέρα. Μου αρέσει πολύ η Αθήνα, υπάρχει ανθρωπιά σε αυτή την πόλη, νιώθω ότι αναπνέω ξανά». Η Ζωή Χατζηγιαννάκη γνωρίζει πολύ καλά τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον, καθώς δεν υπάρχει κανενός είδους κρατική μέριμνα για τέτοιου είδους πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια λύση για την αξιοποίηση ορισμένων από τα δεκάδες άδεια κτίρια της Αθήνας. «Είναι κρίμα, γιατί η παρουσία των ξένων καλλιτεχνών στην Αθήνα θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την πόλη σε πάρα πολλά επίπεδα, αλλά κρίνοντας από το παρελθόν, δεν νομίζω ότι θα μπορέσουμε να την αξιοποιήσουμε. H συνεργασία μαζί τους έχει φοβερά ενδιαφέρουσες προοπτικές, γιατί κατ’ αρχάς προσφέρει μια διαφορετική και πολύπλευρη οπτική γωνία των πραγμάτων και της πόλης που εγώ ως μόνιμος κάτοικος έχω πολύ ανάγκη. Αλλά και για τον απλό λόγο ότι, ως επί το πλείστον, έχουν μάθει καλύτερα από εμάς να συνεργάζονται, κάτι που έχω διαπιστώσει και από την παραμονή μου στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα όλα να γίνονται πιο εύκολα» θα πει.